Cộng đồng chia sẻ tri thức Lib24.vn

Bài 11 : Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống (1075-1077)

Bài 11: CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC TỐNG  (1075 – 1077)

 

I.  Giai đoạn thứ I (1075)

1. Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta

- Thế kỉ XI, nhà Tống gặp phải khó khăn về kinh tế,chính trị

- Xâm lược Đại Việt để giải quyết tình hình khó khăn trong nước.

- Nhà Tống xúi Cham- pa đánh Đại Việt, ngăn cản việc trao đổi buôn bán giữa 2 nước

2. Nhà Lý chủ động tiến công để phòng vệ.

a. Nhà Lý chuẩn bị

- Nhà lý chủ động tiến hành các biện pháp chuẩn bị đối phó.

+  Cử Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy tổ chức kháng chiến.

+   Chủ động đánh tan ý đồ tiến công phối hợp với ChamPa của nhà Tống

+  Chủ trương của nhà Lý:Tấn công trước để phòng vệ.

b. Diễn biến

Lược đồ đường tiến công thành Ung Châu  của Lý Thường Kiệt  1075 ( mũi tên mầu đỏ ),quân Tống 1077 (Mũi tên màu xanh )
Lược đồ đường tiến công thành Ung Châu  của Lý Thường Kiệt  1075 (mũi tên mầu đỏ ),
quân Tống 1077 (mũi tên màu xanh)

 

- Tháng 10- 1075, Lý Thường Kiệt và Tông Đản chỉ huy 10 vạn quân, chia làm 2 đạo tấn công vào đất Tống

+ Mục tiêu: kho lương thành Châu Ung

+ Đường bộ do Than cảnh Phúc, Tông Đản chỉ huy quân dân miền núi.

+ Lí Thường Kiệt chỉ huy quân thuỷ đổ bộ vào Châu Liêm, châu Khâm

+ Lý Thường kiệt đã cho yết bảng nói rõ mục đích cuộc tiến công tự vệ của mình.

- Sau 42 ngày đêm quân ta đã làm chủ thành Ung Châu tướng giặc phải tự tử.

c. Ý nghĩa

Làm thay đổi kế hoạch và làm chậm lại cuộc tấn công xâm lược của nhà Tống vào nước ta

 II.  GIAI ĐOẠN THỨ HAI (1076 – 1077)

1.  Kháng chiến bùng nổ

a. Nhà Lý chuẩn bị

- Nhà Lý ra lệnh cho các địa phương ráo riết chuẩn bị đề phòng nhưng nơi hiểm yếu gần biên giới Việt - Tống

- Xây dựng phòng tuyến sông Như Nguyệt làm nơi đối phó với quân Tống.

b. Diễn biến

- Cuối năm 1076, 10 vạn quân Tống, 1 vạn ngựa, 20 vạn dân phu do Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy  kéo vào nước ta; 1 đạo quân do Hoà Mâu theo đường biển tiếp ứng

-  Tháng 01/1077, quân Tóng vượt ải Nam Quan qua Lạng Sơn tiến vào nước ta, nhà Lý đánh nhiều trận nhỏ để cản bước tiến của giặc.

-  Lý Kế Nguyên đã mai phục và đánh 10 trận liên tiếp ngăn bước tiến đạo quân thủy của giặc

c. Kết quả: Quân Tống đóng quân ở bờ bắc sông Cầu không lọt vào sâu được

2.  Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt

a. Diễn biến

Lược đồ trận chiến tại phòng tuyến sông Như Nguyệt
Lược đồ trận chiến tại phòng tuyến sông Như Nguyệt

- Quách Quỳ cho quân  vượt sông đánh phòng tuyến của ta nhưng bị quân ta phản công quyết liệt làm chúng không tiến vào được.

- Cuối xuân 1077 Lý Thường Kiệt cho quân vượt sông bắt ngờ đánh vào đồn giặc.

b. Kết quả

+ Quân giặc “Mười phần chết đến năm sáu phần”.

+ Quách Qùy chấp nhận giảng hòa và rút quân về nước.

c. Nguyên nhân - Ý nghĩa

+ Sự ủng hộ  tinh thần đoàn kết của quân  dân ta

+ Tài chỉ huy của Lí Thường Kiệt

+ Là trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

+ Củng cố nền độc lập tự chủ của dân tộc.

+ Đập tan mộng xâm lược Đại Việt của nhà Tống.

 

* HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI 

1. Giữa thế kỉ XI, nhà Tống (Trung Quốc) gặp những khó khăn gì?

Trả lời 

Từ giữa thế kỉ XI, nhà Tống (Trung Quốc) gặp phải những khó khăn chồng chất, đó là:

- Ở trong nước, ngân khố cạn kiện, tài chính nguy ngập, nội bộ mâu thuẫn. Nhân dân bị đói khổ, nhiều nơi nổi dậy đấu tranh.

- Ở vùng biên giới phía Bắc thường xuyên bị hai nước Liêu - Hạ quấy nhiễu.

2. Nhà Tống âm mưu xâm lược Đại Việt nhằm mục đích gì?

Trả lời 

Nhà Tống tiến hành chiến tranh xâm lược Đại Việt nhằm thực hiện các âm mưu:

- Muốn dùng chiến tranh để giải quyết tình trạng khủng hoảng trong nước.

- Chiếm được Đại Việt để tăng cường thế mạnh của nhà Tống, gây áp lực đối với nước Liêu - Hạ.

3. Để chuẩn bị đánh Đại Việt, nhà Tống đã có những hành động như thế nào?

Trả lời

 Để chuẩn bị đánh Đại Việt, nhà Tống đã:

- Xúi giục vua Cham-pa đánh lên từ phía Nam

- Ở biên giới phía Bắc của Đại Việt, nhà Tống ngăn cản việc buôn bán, đi lại của nhân dân hai nước, dụ dỗ các tù trưởng dân tộc ít người.

4. Nhà Tống xúi giục vùa Cham-pa đánh lên phía Nam nước ta nhằm mục đích gì?

Trả lời 

Nhà Tống xúi giục vùa Cham-pa đánh lên phía Nam nước ta nhằm mục đích làm suy giảm và phân tán lực lượng của nhà Lý, buộc nhà Lý cùng một lúc phải đối phó với nhiều nơi, tạo điều kiện cho quân Tống đánh chiếm nước ta dễ dàng hơn.

5. Tại sao nhà Tống lại dụ dỗ các tù trưởng dân tộc ít người của ta?

Trả lời 

Nhà Tống lại dụ dỗ các tù trưởng dân tộc ít người của ta vì:

- Vùng biên giới phía Bắc và Tây Bắc nước ta lúc bấy giờ là nơi cư trú của các dân tộc ít người, trong hàng trăm năm dựng nước và giữ nước, các dân tộc ít người đã sát cánh cùng người Kinh để chiến đấu xây dựng đất nước.

- Nhà Tống muốn dụ dỗ các tù trưởng dân tộc ít người nhằm phá vỡ khối đoàn kết các dân tộc của nhà Lý để nhà Tống dễ tấn công vào biên giới phía Bắc nước ta.

6. Đứng trước âm mưu của nhà Tống, việc làm đầu tiên của vua tôi nhà Lý là gì?

Trả lời

Đứng trước âm mưu của nhà Tống, việc làm đầu tiên của vua tôi nhà Lý đã cử Thái úy Lý Thường Kiệt làm người chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến.

7. Em hãy giới thiệu về Lý Thường Kiệt?

Trả lời 

- Lý Thường Kiệt sinh năm 1019 tại phường Thái Hòa, Thăng Long (nay thuộc Hà Nội). Từ nhỏ, ông đã tỏ ra là người chí hướng, ham đọc binh thư và luyện tập võ nghệ. Năm 23 tuổi, được tuyển vào trong triều, giữ chức quan nhỏ.

- Ông là người có cốt cách và tài năng phi thường, trải qua mấy đời vua, ông được thăng dần nhiều chức quan trọng. Lý Thánh Tông phong ông làm thái úy.

 8. Sau khi được của làm tổng chỉ huy, Lý Thường Kiệt đã có sự chuẩn bị cho cuộc kháng chiến như thế nào?

Trả lời 

Sau khi được của làm tổng chỉ huy, Lý Thường Kiệt đã:

- Cho quân đội luyện tập và canh phòng suốt ngày đêm

- Các tù trưởng được phong chức tước cao, mộ thêm binh đánh trả các cuộc quấy phá

- Lý Thánh Tông cùng với Lý Thường Kiệt đem quân đánh bại các ý đồ tiến công phối hợp của nhà Tống với Chăm pa.

9. Những việc làm trên của Lý Thường Kiệt có ý nghĩa gì?

Trả lời 

Những việc làm trên của Lý Thường Kiệt đã đập tan âm mưu thâm độc của nhà Tống trong việc phá vỡ khối đoàn kế của các dân tộc ta và cũng làm thất bại âm mưu nhằm làm suy giảm lực lượng của nhà Lý.

10. Trước tình hình nhà Tống ráo riết chuẩn bị xâm lược nước ta, Lý Thường Kiệt thực hiện chủ trương đánh giặc như thế nào? Em có nhận xét gì về chủ trương này?

Trả lời 

- Trước tình hình nhà Tống ráo riết chuẩn bị xâm lược nước ta, Lý Thường Kiệt thực hiện chủ trương "tiến công trước để tự vệ", ông nói : "Ngồi yên đợi giặc không bằng đem quân đánh trước để chặn thế mạnh của giặc".

- Nhân xét :

  + Đây là chủ trương độc đáo, sáng tạo, táo bạo nhằm giành thế chủ động, tiêu hao sinh lực địch ngay từ lúc chúng chưa tiến hành xâm lược.

  + Tiến công trước ở đây không phải một hành động liều lĩnh, thiếu suy nghĩ cũng không phải là một cuộc tấn công xâm lược nước khác bởi vì cuộc tiến công này nhằm để phá vỡ cuộc chuẩn bị xâm lược nước ta của nhà Tống và sau khi ta đạt được mục đích, nhanh chóng rút quân về nước không hề giết người, cướp của.

11. Mục tiêu cuộc tiến công để tự vệ của Lý Thường Kiệt là gì?

Trả lời 

Mục tiêu cuộc tiến công để tự vệ của Lý Thường Kiệt trên đất Tống là tấn công vào những nơi tập trung quân lương của nhà Tống, châu Ung, châu Khâm và châu Liêm nằm gần biên giới phía Bắc nước ta. Đây là 3 căn cứ xuất phát cũng như những địa điểm tập kết lợi hại của quân Tống. Lương thực và khí giới của quân Tống được tích trữ đầy đủ tại nơi này.

12. Vì sao nói cuộc tấn công của nhà Lý vào châu Ung và châu Khâm là cuộc tấn công để tự vệ chứ không phải là cuộc tấn công xâm lược?

Trả lời 

Cuộc tấn công của nhà Lý vào châu Ung và châu Khâm là cuộc tấn công để tự vệ chứ không phải là cuộc tấn công xâm lược vì:

- Nhà Tống có âm mưu xâm chiếm nước ta để bành chướng lãnh thổ, trước tình thế quân xâm lược đang đến gần, nhà Lý đã chủ trương tiến công trước với mục đích là giành thế chủ động, tiêu hao sinh lực địch ngay từ lúc chưa tiến hành cuộc chiến tranh xâm  lược.

- Sau khi đạt được mục đích, nhà Lý cho rút quân về nước và trên đường tiến công và rút quân về nước, quân ta không hề cướp bóc, giết người trên đất Tống.

13. Cuộc tiến công để tự vệ của nhà Lý diễn ra và đem lại kết quả như thế nào?

Trả lời 

- Tháng 10-1075, Lý Thường Kiệt cùng Tông Đản chỉ huy hơn 10 vạn quân thủy - bộ, chia làm hai đạo tấn công vào đất Tống. Quân bộ do các tù trưởng Thân Cảnh Phúc, Tông Đản chỉ huy dân binh miền núi đánh vào châu Ung (Quảng Tây).

- Lý Thường Kiệt chỉ huy cánh quân đường thủy, đổ bộ vào châu Khâm, châu Liêm (Quảng Đông). Sau khi tiêu diệt các căn cứ tập kết quân, phá hủy các kho tàng của giặc, quân Lý Thường Kiệt kéo về bao vây và hạ thành Ung Châu.

- Sau 42 ngày chiến đấu và đạt được mục tiêu, Lý Thường Kiệt chủ động rút quân về nước.

14. Việc chủ động tiến công để tự vệ của Lý Thường Kiệt có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời :

Việc chủ động tiến công để tự vệ của Lý Thường Kiệt có ý nghĩa:

- Tạo thế chủ động cho quân ta, làm hoang mang quân Tống, đẩy chúng vào thế bị động

- Làm thay đổi kế hoạch và làm chậm lại cuộc tấn công xâm lược của nhà Tống vào nước ta.

15. Sau khi rút quân về nước Lý Thường Kiệt đã chuẩn bị cho cuộc kháng chiến như thế nào?

Trả lời :

- Sau khi rút quân về nước, Lý Thường Kiệt hạ lệnh cho các địa phương ráo riết chuẩn bị bố phòng.

- Các tù trưởng dân tộc ít người ở gần biên giới Việt - Tống đã cho quân mai phục những vị trí chiến lược quan trọng.

- Lý Thường Kiệt bố trí một lực lượng thủy binh đóng ở Đông Kênh do tướng Lý Kê Nguyên chỉ huy để chặn thủy binh địch.

- Bộ binh được bố trí suốt dọc theo chiến tuyến sống Như Nguyệt. Đội quân chủ lực này do chính Lý Thường Kiệt chỉ huy và đồn trú tại khu vực Yên Phụ (Yên Phong - Bắc Ninh), cách bên Như Nguyệt vài ki lô mét.

16. Trình bày những hiểu biết của em về phòng tuyến Như Nguyệt ? Tại sao Lý Thường Kiệt lại chọn sông Như Nguyệt làm phòng tuyến chống quân xâm lược Tống ?

Trả lời :

- Phòng tuyến chủ yếu được xây dựng trên bờ Nam sông Như Nguyệt. Đây là con sông chặn ngang tất cả các ngả đường bộ, các hướng tấn công của địch từ Quảng Tây (Trung Quốc) vào Thăng Long

- Sông Như Nguyệt như một chiến hào tự nhiên rất khó vượt qua trong khi đó lực lượng của giắc Tống chủ yếu là bộ binh.

- Phòng tuyến được đắp bằng đất cao, vững chắc, có nhiều lớp giậu tre dày đặc, dọc theo khúc sông từ Đa Phúc đến Phả Lại, dài khoảng 100km.

17. Quân Tống gặp phải những khó khăn như thế nào khi tiến quân vào nước ta?

Trả lời 

- Sau thất bại ở Ung Châu, nhà Tống liến tiến hành cuộc xâm lược Đại Việt vì thế gặp khó khăn về lực lượng, lương thực do đã bị quân ta phá vỡ.

- Về phía ta đã có sự chủ động, biết được nhà Tống tiến hành cuộc xâm lược nên đã có sự chuẩn bị chu đáo.

- Vấp phải tinh thần sẵn sàng chiến đấu của quân dân ta.

18. Cuộc xâm lược Đại Việt của quân Tống diễn ra như thế nào?

Trả lời 

- Cuối năm 1076, một đạo quân lớn gồm 10 vạn bộ binh tinh nhuệ, một vạn ngựa chiến cùng 20 vạn dân phu do các tướng Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy, ồ ạt tiến vào nước ta. Một đạo quân khác, do Hòa Mâu dẫn đầu, theo đường biển vào tiếp ứng.

- Tháng 1 - 1077, đại quân Tống vượt cửa ải Nam Quan qua Lạng Sơn tiến vào nước ta. Khi tiến đến bờ sông Như Nguyệt, quân Tống bắt đầu lúng túng. Quách quỳ buộc phải đóng quân bên bờ sông Như Nguyệt chờ thủy quân đến hỗ trợ.

19. Vì sao Lý Thường Kiệt cho người vào một ngôi đền trên bờ sông ngâm vang bài thơ thần bất hủ?

Trả lời 

Lý Thường Kiệt cho người vào một ngôi đền trên bờ sông ngâm vang bài thơ thần bất hủ để khích lệ tinh thần chiến đấu của quân ta, đồng thời làm khiếp đảm tinh thần quân địch.

20. Cuộc tấn công lớn của Lý Thường Kiệt vào cuối mùa xuân 1077 diễn ra và kết quả như thế nào?

Trả lời 

- Cuối mùa xuân 1077, Lý Thường Kiệt mở cuộc tấn công lớn vào trận tuyến của địch. Đang đêm, quân ta lặng lẽ vượt qua sông Như Nguyệt, bất ngờ đánh thẳng vào các doanh trại giặc. Quân Tống thua to, "Mười phần chết đến năm, sáu" và chúng đã lâm vào tình thế hết sức khó khăn, tuyệt vọng.

- Giữa lúc ấy, Lý Thường Kiệt chủ động kết thúc chiến tranh bằng biện pháp mềm dẻo, thương lượng, đề nghị "giảng hòa". Quách Quỳ chấp nhận ngay. Quân Tống vội vã rút quân về nước.

21. Tại sao Lý Thường Kiệt kết thúc chiến tranh bằng biện pháp "giảng hòa" trong khi quân ta chiến thắng?

Trả lời 

- Đây là một cách kết thúc chiến tranh rất độc đáo của Lý Thường Kiệt - không tiêu diệt toàn bộ quân thù khi chúng đã ở thế cùng lực kiệt, mà kết thúc chiến tranh bằng cách giảng hòa để bảo đám mối quan hệ bang giao hòa hiếu giữa hai nước sau chiến tranh.

- Để không làm tổn thương danh dự của nước lớn, đảm bảo một nền hòa bình lâu dài

- Để thể hiện tính cách nhân đạo của dân tộc ta

22. Em hãy cho biết ý nghĩa của chiến thắng Như Nguyệt?

Trả lời 

Chiến thắng ở Như Nguyệt là trận quyết định số phận của quân Tống xâm lược. Đây cũng là một trong những trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta. Người chỉ huy trận đánh - Lý Thường Kiệt thực sự là một tướng tài. Tên tuổi của ông mãi mãi là niềm tự hào của dân tộc ta.

23. Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống của nhà Lý?

Trả lời 

Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống thời Lý thắng lợi là nhờ những nguyên nhân sau:

- Do tinh thần chiến đấu anh dũng của nhân dân Đại Việt

- Do sức mạnh đoàn kết của các dân tộc trên đất nước Đại Việt

- Do sự chỉ huy tài giòi của anh hùng dân tộc Lý Thường Kiệt

24. Nêu ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống thời Lý?

Trả lời 

Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống thời Lý có ý nghĩa lịch sử to lớn:

- Nó đã thể hiện tinh thần chiến đấu dũng cảm kiên cường của các tầng lớp nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống xâm lược Tống bảo vệ nền độc lập dân tộc.

- Thể hiện tinh thần yêu nước, đoàn kết trên dưới một lòng của dân tộc ta dưới sự chỉ huy tài giỏi của Lý Thường Kiệt

- Đập tan ý chí xâm lược của giặc. Quân Tống buộc phải từ bỏ mộng xâm lược Đại Việt.

- Nền độc lập, tự chủ của đất nước được bảo vệ vững chắc.

25. Em hãy nêu những nét độc đáo trong cách đánh giặc của Lý Thường Kiệt?

Trả lời 

- Biết chủ động tấn công trước vào đất Tống để tự vệ.

- Chọn vị trí thuận lợi để xây dựng phòng tuyến đánh giặc.

- Chớp thời cơ khi giặc lâm vào tình thế bị động để đánh trận quyết chiến chiến luwowcjc.

- Kết thúc chiến tranh bằng biện pháp giảng hòa với địch mặc dù địch trong tình thế thua.

- Biết dùng thơ văn để khích lệ tinh thần quân sĩ trong đánh giặc.

26. Em cho biết, vai trò của các dân tộc ít người trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Tống?

Trả lời 

Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống, các dân tộc ít người đã đóng góp một phần quan trọng trong cuộc tiến công để tự vệ của nhà Lý:

- Quân bộ do các tù trường như Thân Cảnh Phúc, Tông Đản chỉ huy dân binh miền núi đánh vào châu Ung (Quảng Tây - Trung Quốc).

- Khi kháng chiến bùng nổ, các tù trưởng dân tộc ít người đã tập trung lực lượng cho quân mai phục những vị trí chiến lược quan trọng gần biên giới Việt - Tống, các dân tộc ít người đã đoàn kết chiến đấu dũng cảm kiên cường dưới sự chỉ huy của Lý Thường Kiệt góp phần đánh bại kẻ thù xâm lược.

Bài tập

Có thể bạn quan tâm



Có thể bạn quan tâm