Vội vàng - Xuân Diệu - Soạn văn lớp 11

VỘI VÀNG (Xuân Diệu) GHI NHỚ - Xuân Diệu được xem là một trong ba đỉnh cao thơ mới, nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới, là ông hoàng của thơ tình. - Vội vàng là lời giục giã hãy sống mãnh liệt, sống hết mình, hãy quý trọng từng phút giây của cuộc đời, nhất là những tháng năm tuổi trẻ của một hồn th ơ yêu đ ời, ham sống đến cuồng nhiệt. Tư tưởng đó được thể hiện qua m ột hình th ức ngh ệ thu ật điêu luyện: sự kết hợp nhuần nhị giữa mạch cảm xúc và mạch luận lí, giọng đi ệu say mê, sôi nổi, những sáng tạo độc đáo về ngôn từ và hình ảnh thơ. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Câu 1. Bố cục bài thơ có thể được chia thành 3 đoạn: - Đoạn 1 (13 câu thơ đầu): Bộc lộ tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết. - Đoạn 2 (từ câu 14 đến câu 29): Nỗi băn khoăn về sự ngắn ngủi c ủa ki ếp ng ười tr ước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian. - Đoạn 3 (còn lại): Lời giục giã cuống quýt, vội vàng để t ận h ưởng nh ững giây phút tuổi xuân của mình giữa mùa xuân của cuộc đời, của vũ trụ. => Ba đoạn thơ này vận động vừa rất tự nhiên về cảm xúc v ừa r ất ch ặt ch ẽ v ề lu ận lí. Nó làm cho bài thơ như là một dòng chảy dào dạt, hồn nhiên của tâm trạng. Câu 2. Các nhà thơ trung đại cho rằng thời gian là tuần hoàn, luôn v ận đ ộng theo chu trình lặp lại nhưng Xuân Diệu - một trí thức Tây h ọc l ại phát hi ện ra r ằng: th ời gian là tuyến tính, một đi không trở lại, đặc biệt là thanh xuân, tuổi trẻ của con người là một đi không thể trở lại. Vì vậy mà nhà thơ đề ra quan niệm sống vội vàng, sống g ấp gáp, sống hết mình để tận hưởng, tận hiến những giá trị, vẻ đẹp của cuộc sống. Thời gian của tự nhiên thì luôn tuân thủ theo quy lu ật v ận đ ộng b ất bi ến. Nh ưng quan niệm về thời gian, sự cảm nhận về thời gian thì ở mỗi th ời đ ại và ở m ỗi cá nhân lại có thể có những nét khác nhau. Thơ Xuân Diệu và nhất là trong Vội vàng, Xuân Diệu OLM.VN, BINGCLASS.COM 1 đã đưa ra một quan niệm mới, một cảm nhận mới về thời gian. Nếu các nhà th ơ trung đại quan niệm thời gian là tuần hoàn, là vĩnh c ửu thì Xuân Di ệu, nh ờ tri th ức khoa h ọc của thời đại và ảnh hưởng của văn hoá phương Tây đã nh ận ra th ời gian v ận đ ộng tuyến tính, một đi không trở lại. Thời gian thật sự khắc nghiệt, đời người có h ạn và tuổi xuân ngắn ngủi. Thực ra thì từ xa xưa, nhiều thi nhân đã từng than thở về sự ngắn ngủi của đời người. Người ta gọi kiếp người là " áng phù vân", là "bóng câu qua cửa sổ",... Nhưng do xuất phát từ cái nhìn tĩnh tại, có tính siêu hình, lấy sinh mệnh vũ trụ để làm thước đo thời gian nên quan niệm thời gian là tuần hoàn. Thời ấy, cá nhân chưa tách kh ỏi c ộng đồng, con người còn gắn làm một với vũ trụ, cho nên người ta v ẫn đinh ninh ng ười chết chưa hẳn là hư vô, vẫn có thể cùng với cộng đồng và trời đất tuần hoàn. Vì th ế nhân vật trữ tình trong thơ ca trung đại thường ở tư thế ung dung, tự tại, bình tĩnh, ít thấy có sự vội vàng, cuống quýt để "sống gấp". Đến thế hệ các nhà thơ mới, khi ý thức cá nhân đã trỗi dậy m ạnh m ẽ, quan ni ệm về thời gian như trên đã hoàn toàn đổ vỡ. Xuân Diệu đưa ra m ột quan ni ệm m ới, ch ống đối lại quan niệm thời gian tuần hoàn của người xưa. Với ông hoàng th ơ tình Xuân Diệu, thời gian là tuyến tính, một đi không trở lại. Vũ tr ụ không ng ừng v ận đ ộng, th ời gian luôn luôn chảy trôi, mỗi giây phút trôi qua là m ất đi vĩnh vi ễn. Quan ni ệm này xu ất phát từ cái nhìn động, rất biện chứng về vũ trụ và thời gian: Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua, Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già. Nhà thơ đã lấy cái quỹ thời gian hữu hạn của đời người, thậm chí l ấy kho ảng thời gian quý giá nhất của mỗi cá nhân là tuổi trẻ để làm thước đo th ời gian. L ời th ơ được cấu trúc thành một cuộc tranh biện, theo đó nhà thơ kh ẳng định d ẫu vũ tr ụ có th ể vĩnh viễn, thời gian có thể tuần hoàn, nhưng "tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại": Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất. Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật, Không cho dài thời trẻ của nhân gian, Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn, Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại! Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi, OLM.VN, BINGCLASS.COM 2 Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời, Nhìn thấu sự trôi qua nhanh chóng, một đi không trở lại của thời gian nên cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu là cảm nhận đầy tính mất mát, m ỗi kho ảnh kh ắc trôi qua là một sự mất mát, chia lìa: " Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi - Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt". Mỗi sự vật trong vũ trụ đang từng giây, từng phút ng ậm ngùi chia li, tiễn biệt một phần của đời mình: Con gió xinh thì thào trong lá biếc, Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi? Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi, Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa? Cách cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu, xét đến cùng là do ý thức sâu sắc về "cái tôi" cá nhân, về sự tồn tại có ý nghĩa của mỗi cá nhân trên đ ời, nâng niu trân tr ọng từng giây, từng phút của cuộc đời, nhất là những năm tháng tuổi trẻ. Trong hoàn cảnh bình thường của đất nước, đây là một quan niệm và thái đ ộ sống tích c ực, th ấm đ ượm tư tưởng nhân văn. Vì thời gian chảy trôi vội vã nên không thể không níu thời gian ở lại: Tôi muốn tắt nắng đi Cho màu đừng nhạt mất; Tôi muốn buộc gió lại Cho hương đừng bay đi; Nhưng đó chỉ là một mong ước không bao giờ thực hiện được. V ậy ch ỉ còn m ột cách thôi: Hãy mau lên, "vội vàng" lên để tận hưởng những giây phút tuổi xuân của mình, tận hưởng những gì mà cuộc đời ban tặng cho mình: " Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng - Cho no nê thanh sắc của thời tươi ". Đó là niềm khát khao sống sôi nổi, mãnh liệt của thanh niên, của tuổi trẻ. Câu 3. Hình ảnh thiên nhiên, sự sống quen thuộc được tác giả cảm nhận và diễn tả như thế nào? Hãy chỉ ra những nét mới trong quan niệm của Xuân Diệu v ề cu ộc s ống, tu ổi trẻ và hạnh phúc. Vội vàng, cuống quýt níu giữ thời gian, khát khao sống dạt dào c ảm xúc v ới th ời trai trẻ, Xuân Diệu đã phát hiện ra có một thiên đ ường ngay trên m ặt đ ất này, không xa OLM.VN, BINGCLASS.COM 3 lạ mà rất đỗi thân quen, ở ngay trong tầm tay của mỗi chúng ta. Hình ảnh thiên nhiên và sự sống quen thuộc hiện ra qua cái nhìn và sự cảm nhận độc đáo c ủa nhà th ơ. Hình ảnh thiên nhiên và sự sống được Xuân Diệu gợi lên vừa gần gũi, thân quen, vừa quyến rũ, đầy tình tứ. Nhà thơ đã phát hiện ra vẻ đẹp kì di ệu c ủa thiên nhiên và th ổi vào đó m ột tình yêu rạo rực, đắm say, ngây ngất: Của ong bướm này đây tuần tháng mật; Này đây hoa của đồng nội xanh rì Này đây lá của cành tơ phơ phất; Của yến anh này đây khúc tình si; Và này đây ánh sáng chớp hàng mi, Mỗi buổi sớm, thần Vui hằng gõ cửa; Tháng giêng ngon như một cặp môi gần; Hình ảnh thiên nhiên và sự sống, qua cảm nhận của Xuân Diệu, như đã nói, còn nhuốm màu chia li, mất mát: " Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi [...] - Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa". Đây chính là hình ảnh thiên nhiên và cuộc sống được cảm nhận qua lăng kính thời gian, một thời gian trôi qua nhanh chóng, một đi không trở lại. Thiên nhiên qua con mắt Xuân Diệu đều nhuốm màu tình t ứ, đ ều tràn ng ập xuân tình, tràn đầy sắc dục. Đó là cái nhìn lấy con người làm chuẩn mực cho thiên nhiên, quy chiếu thiên nhiên về vẻ đẹp của giai nhân: "Và này đây ánh sáng chớp hàng mi", "Tháng giêng ngon như một cặp môi gần", "Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi! ". Đây là một cách nhìn rất mới, rất Xuân Diệu. Qua cách miêu tả hình ảnh thiên nhiên, Xuân Diệu đã thể hi ện m ột quan ni ệm mới về cuộc sống, về tuổi trẻ và hạnh phúc. Đối với Xuân Di ệu, th ế gi ới này đ ẹp nhất, mê hồn nhất là vì có con người giữa tuổi trẻ và tình yêu. Thời gian quý giá nh ất của mỗi đời người là tuổi trẻ, mà hạnh phúc lớn nhất của tuổi tr ẻ chính là tình yêu. Đó là một quan niệm mới, tích cực, thấm đượm tinh thần nhân văn. Câu 4. Đặc điểm của hình ảnh, ngôn từ và nhịp điệu của đoạn thơ cuối bài: - Hình ảnh trong đoạn thơ cuối gần gũi, quen thuộc mà tươi mới, giàu sức sống, đầy quyến rũ và tình tứ. Đó là những hình ảnh rất táo bạo, đầy cảm giác và có tính sắc dục. OLM.VN, BINGCLASS.COM 4 - Ngôn từ của bài thơ tự nhiên, gần với lời nói thường, nhưng đã được nâng lên thành nghệ thuật. Cảm xúc dào dạt, mãnh liệt đã tạo nên những làn sóng ngôn t ừ v ừa đan vào với nhau, vừa cộng hưởng với nhau theo chiều tăng tiến. Tác giả dùng dồn d ập nh ững động từ mạnh, tăng tiến chỉ động tác đắm say; nhiều danh từ chỉ vẻ đẹp thanh tân, t ươi trẻ; nhiều tính từ chỉ xuân sắc; nhiều điệp từ, điệp cú pháp có tác dụng nhấn mạnh ý. - Nhịp điệu của đoạn thơ dồn dập, sôi nổi, hối hả, cuồng nhiệt. LUYỆN TẬP Trong Nhà văn hiện đại, nhà phê bình, nghiên cứu văn học Vũ Ngọc Phan đã viết: "Với những nguồn cảm hứng mới: yêu đương và tuổi xuân, dù lúc vui hay lúc bu ồn, Xuân Diệu cũng ru thanh niên bằng giọng yêu đời thấm thía". Qua phân tích bài thơ Vội vàng, anh (chị) hãy làm sáng tỏ nhận định trên. Trả lời: - Câu nói của nhà nghiên cứu văn học Vũ Ngọc Phan đã tổng kết chung nh ất là quan niệm sáng tác cũng như nghệ thuật của Xuân Diệu. + Thơ Xuân Diệu mang đến hai nguồn cảm hứng mới: yêu đương và tuổi xuân. + Trong mọi hoàn cảnh tâm lí, tâm trạng thì Xuân Diệu cũng đều thể hi ện m ột n ỗi niềm yêu đời tha thiết: “Dù lúc vui hay lúc buồn, Xuân Diệu cũng ru thanh niên bằng giọng yêu đời thấm thía”. => Bài thơ “Vội vàng” cũng là một phần minh chứng cho nhận định trên. - Triết lí sống vội vàng mà Xuân Diệu thể hiện trong tác phẩm: + Phải vội vàng tận hưởng hạnh phúc và niềm vui mà cuộc đ ời ban t ặng cho con người. Thời gian cứ vô tình trôi đi mà không đợi chờ ai bao giờ cả. + Phải vội vàng thu nhận những vẻ đẹp của sự sống vì cái đ ẹp cũng gi ống nh ư tu ổi trẻ sẽ qua đi rất nhanh, không bao giờ trở lại. + Phải vội vàng lên, phát huy mọi giác quan để cảm nhận cu ộc đ ời, đ ể nh ận g ấp nhiều lần sự sống. * Quan niệm sống của Xuân Diệu: - Xuân Diệu đã thể hiện một quan niệm mới, tích cực, thấm đượm tinh thần nhân văn về cuộc đời, về tuổi trẻ, về hạnh phúc. OLM.VN, BINGCLASS.COM 5 + Đối với Xuân Diệu: thế giới này đẹp nhất, mê hồn nhất là vì có con ng ười. H ọ được sống giữa tuổi trẻ và tình yêu. + Thời gian quý giá nhất của mỗi đời người là tuổi trẻ, mà h ạnh phúc l ớn nhất c ủa tuổi trẻ là tình yêu. + Biết hưởng thụ chính đáng những gì mà cuộc sống dành cho mình, hãy s ống mãnh liệt, sống hết mình, nhất là những tháng năm tuổi trẻ. - Với cảm hứng về "tuổi xuân" lúc nào Xuân Diệu cũng là thanh niên với giọng yêu đ ời thắm thiết. + Đoạn 1 và đoạn 3 đều ru thanh niên bằng giọng yêu đ ời th ắm thi ết. Xuân Di ệu đã nhìn thiên nhiên qua lăng kính của tình yêu, qua cặp mắt của tuổi trẻ -> cảnh vật đ ều nhuốm màu tình tứ, tràn ngập xuân tình. + Đoạn 2 chính là những nỗi buồn của tác giả khi mà phải đứng nhìn thời gian qua đi, tuổi xuân cũng vì thế mà trôi đi mất. Đó là sự khát khao được cống hiến cho đời, cho cuộc sống nơi tác giả. OLM.VN, BINGCLASS.COM 6