Lí thuyết_Bài tập hóa học 11_GIẢI CHI TIẾT
Gửi bởi: Nguyễn Trần Thành Đạt 24 tháng 1 2021 lúc 12:40:16 | Được cập nhật: hôm qua lúc 23:51:57 Kiểu file: PDF | Lượt xem: 321 | Lượt Download: 7 | File size: 1.40656 Mb
Nội dung tài liệu
Tải xuống
Link tài liệu:
Các tài liệu liên quan
- Tài liệu ôn tập HKII năm học 2020-2021 môn Hóa 11, trường THPT Xuân Đỉnh - Hà Nội
- Tài liệu môn Hóa 11, trường THPT Nguyễn Đức Cảnh - Thái Bình.
- Đề cương ôn thi HKI Hóa 11, trường THPT Xuân Đỉnh - Hà Nội năm học 2020-2021
- Đề cương ôn tập kiểm tra giữa học kì II Hóa 11 chương trình chuyên, trường THPT Chuyên Bảo Lộc, năm học 2020-2021
- Đề cương ôn tập kiểm tra giữa học kì II Hóa 11 chương trình cơ bản, trường THPT Chuyên Bảo Lộc, năm học 2020-2021.
- Chuyên đề Benzen Hóa học 11, trường THPT Quốc Oai- Hà Nội
- Hóa 11 trắc nghiệm luyện tập phần Ankin, trường THPT Quốc Oai - Hà Nội
- Hóa 11 Ankin, trường THPT Quốc Oai - Hà Nội.
- SỰ ĐIỆN LI – NITƠ, PHOTPHO VÀ HỢP CHẤT CỦA CHÚNG, PHÂN BÓN HÓA HỌC HÓA 11 NĂM HỌC 2020-2021, TRƯỜNG THPT QUỐC OAI - HÀ NỘI.
- HÓA HỌC 11 NHẬN BIẾT MỘT SỐ CHẤT VÔ CƠ, TRƯỜNG THPT QUỐC OAI - HÀ NỘI.
Có thể bạn quan tâm
Thông tin tài liệu
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
Thầy Phạm Minh Thuận
CHUYÊN ĐỀ 1. CHƯƠNG I: SỰ ĐIỆN LI
A. PHẦN LÝ THUYẾT
I. SỰ ĐIỆN LI
- Sự điện li là quá trình các chất tan trong nước ra ion.
- Chất điện li mạnh: là chất khi tan trong nước, các phân tử hòa tan đều phân li ra ion.
+ Những chất điện li mạnh: Các axit mạnh: HCl, HNO3, H2SO4 . . .các bazơ mạnh: KOH,
NaOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2 . . .và hầu hết các muối.
HCl
→
H+
+
Cl Ba(OH)2
→
Ba2+
+ 2OH - Chất điện li yếu: là chất khi tan trong nước chỉ có một số phần tử hòa tan phân li ra ion, phần tử
còn lại vẫn tồn tại dưới dạng phân tử trong dung dịch.
+ Những chất điện li yếu: Là các axit yếu: CH3COOH, HClO, HF, H2S…các bazơ yếu:
Mg(OH)2, Al(OH)3 . . .
CH3COOH
CH3COO -
+
H+
II. AXIT - BAZƠ - MUỐI
1. Axit
- Theo A-re-ni-ut: Axit là chất khi tan trong nước phân li ra cation H+.
HCl
→
H+
+
Cl - Axit một nấc: phân li một nấc ra ion H+: HCl, HNO3, CH3COOH . . .
- Axit nhiều nấc: phân li nhiều nấc ra ion H+: H3PO4 . . .
2. Bazơ
- Theo A-re-ni-ut: Bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra ion H+.
NaOH
→
Na+
+
OH 3. Hidroxit lưỡng tính
- Hidroxit lưỡng tính là hidroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit, vừa có thể phân li
như bazơ.
Thí dụ: Zn(OH)2 là hidroxit lưỡng tính
Phân li theo kiểu bazơ: Zn(OH)2
Phân li theo kiểu axit:
Zn(OH)2
Zn2+
+
ZnO2+
2
2OH 2H+
4. Muối
- Muối là hợp chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation NH+4 ) và anion là gốc
axit
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
- Thí dụ:
NH4NO3
→
NH+4
NaHCO3
→
Na+
NO-3
+
+
HCO-3
III. SỰ ĐIỆN LI CỦA NƯỚC. pH. CHẤT CHỈ THỊ AXIT - BAZƠ
- Tích số ion của nước là K H O =[H+ ].[OH- ] =1,0.10-14 (ở 250C). Một cách gần đúng, có thể coi giá trị
2
của tích số này là hằng số cả trong dung dịch loãng của các chất khác nhau.
- Các giá trị [H+] và pH đặc trưng cho các môi trường
Môi trường trung tính: [H+] = 1,0.10-7M hoặc pH = 7
Môi trường axit: [H+] > 1,0.10-7M hoặc pH < 7
Môi trường kiềm: [H+] < 1,0.10-7M hoặc pH > 7
IV. PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG DỊCH CÁC CHẤT ĐIỆN LI
1. Điều kiện xãy ra phản ứng
- Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xãy ra khi các ion kết hợp lại với nhau
tạo thành ít nhất một trong các chất sau:
+ Chất kết tủa:
BaCl2
+
H2SO4
→
BaSO4↓
+
2HCl
2+
2SO4
Ba
+
→
BaSO4↓
+ Chất bay hơi:
Na2CO3
+
2CO3
+
2HCl
→
+
2H
→
2NaCl
+
CO2↑
+
CO2↑
H2O
+
H2 O
+ Chất điện li yếu:
CH3COONa
+
HCl
→
CH3COOH
+
NaCl
+
CH3COO
+
H
→
CH3COOH
2. Bản chất phản ứng
- Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.
B. BÀI TẬP CÓ HƯỚNG DẪN GIẢI
I. Các công thức lien quan khi giải bài tập của chương
1. Tính nồng độ các ion trong dung dịch các chất điện li
[A] =
nA
; Trong đó:
V
[A]: Nồng độ mol/l của ion A
nA: Số mol của ion A.
V: Thể tích dung dịch chứa ion A.
2. Tính pH của các dung dịch axit - bazơ mạnh
- [H+] = 10-a (mol/l) a = pH
- pH = -lg[H+]
1014
+
-14
- [H ].[OH ] = 10 [H ] =
[OH ]
II. Các bài tập có lời giải
Câu 1. Trộn 100 ml dung dịch HNO3 0.1M với 100 ml dung dịch H2SO4 0.05M thu được dung dịch
A.
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
a. Tính nồng độ các ion trong A.
b. Tính pH của dung dịch A.
c. Tính thể tích dung dịch NaOH 0.1M để trung hòa dung dịch A.
Giải
a. nHNO = 0.1* 0.1= 0.01(mol) ; nH SO = 0.1* 0.05 = 0.005 (mol)
2
3
4
nSO2 = nH2SO4 = 0.005 (mol); nNO = nHNO3 = 0.01(mol); nH = nHNO3 + 2nH2SO4 = 0.02 (mol)
4
3
0.01
0.005
0.02
= 0.05(M); [SO24 ] =
= 0.025(M); [H ] =
= 0.1(M)
0.2
0.2
0.2
0.02
= 0.1(M) = 101(M) pH = 1
b. [H ] =
0.2
[NO3 ] =
c. Câu c ta có thể làm theo hai cách khác nhau:
* Cách 1: Đây là cách mà chúng ta hay làm nhất từ trước đến nay đó là viết PTHH rồi tính toán dựa
vào PTHH.
HNO3
+
NaOH
NaNO3
+
H2 O
0.01
0.01
H2SO4
+
2NaOH
Na2SO4
+
2H2O
0.005
0.01
n
0.02
VNaOH = NaOH =
= 0.2 (lit)
CM
0.1
* Cách 2: Ngoài cách giải trên, ta có thể vận dụng cách giải dựa vào PT ion thu gọn để giải. Đây là
cách giải chủ yếu mà ta sử dụng khi giải các dạng bài tập về axit - bazơ củng như các dạng bài tập
khác khi sử dụng PT ion thu gọn.
Bản chất của hai phản ứng trên là:
H+
+
OH-
H2 O
0.02
0.02
nOH = nNaOH = 0.02 (mol) VNaOH =
0.02
= 0.2 (lit)
0.1
Câu 2. Dung dịch X chứa NaOH 0.1M, KOH 0.1M và Ba(OH)2 0.1M. Tính thể tích dung dịch
HNO3 0.2M để trung hòa 100 ml dung dịch X.
Giải
Bài này ta có thể giải bằng các cách khác nhau, tuy nhiên ta đang học dựa vào PT ion thu gọn để
giải bài tập, nên TÔI sẽ hướng dẫn giải dựa vào PT ion thu gọn.
nNaOH = 0.1* 0.1= 0.01(mol); nKOH = 0.1* 0.1= 0.01(mol); nBa(OH) = 0.1* 0.1= 0.01(mol)
2
nOH = nNaOH + nKOH + 2nBa(OH)2 = 0.04 (mol)
Bản chất của các phản ứng này là
H+
+
OH-
H2 O
0.04
0.04
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
VHNO3 =
nHNO3
CM
=
0.04
= 0.2 (lit)
0.2
C. PHẦN BÀI TẬP CƠ BẢN
Câu 1. Viết PT điện li của các chất sau:
a. HNO3, Ba(OH)2, NaOH, H2SO4, Ca(OH)2, Na2CO3, BaCl2, NaHCO3, H2S.
b. CuSO4, Na2SO4 , Fe2(SO4)3, NaHPO4, Mg(OH)2, CH3COOH, H3PO4, HF.
Câu 2. Viết PT phân tử và ion rút gọn của các phản ứng (nếu có) khi trộn lẫn các chất sau:
a. dd HNO3 và CaCO3
b. dd KOH và dd FeCl3
c. dd H2SO4 và dd NaOH
d. dd Ca(NO3)2 và dd Na2CO3
e. dd NaOH và Al(OH)3
f. dd Al2(SO4)3 và dd NaOHvừa đủ
g. dd NaOH và Zn(OH)2
h. FeS và dd HCl
i. dd CuSO4 và dd H2S
k. dd NaOH và NaHCO3
l. dd NaHCO3 và HCl
m. Ca(HCO3)2 và HCl
Câu 3. Nhận biết dung dịch các chất sau bằng phương pháp hóa học.
a. NH4NO3, (NH4)2CO3, Na2SO4, NaCl.
b. NaOH, NaCl, Na2SO4, NaNO3
c. NaOH, H2SO4, BaCl2, Na2SO4, NaNO3 (chỉ dùng thêm quỳ tím).
Câu 4. Viết phương trình phân tử ứng với phương trình ion thu gọn của các phản ứng sau
a. Ba2+ + CO32- BaCO3
b. NH+4 + OH- NH3 + H2O
c. S2- + 2H+ H2S↑
d. Fe3+ + 3OH- Fe(OH)3↓
e. Ag+ + Cl- AgCl↓
f. H+ + OH- H2O
Câu 5. Viết PT dạng phân tử và ion rút gọn của các phản ứng trong dd theo sơ đồ sau:
a. Pb(NO3)2 + ? PbCl2↓ +
?
b. FeCl3
+
? Fe(OH)3 + ?
c. BaCl2
+
? BaSO4↓ + ?
d. HCl
+
? ?
+ CO2↑ + H2O
e. NH4NO3 + ? ?
+ NH3↑ + H2O
f. H2SO4
+
? ?
+ H2O
Câu 6. Tính nồng độ các ion trong các dung dịch sau
a. dd NaOH 0,1M
b. dd BaCl2 0,2 M
c. dd Ba(OH)2 0,1M
Câu 7. Hòa tan 20 gam NaOH vào 500 ml nước thu được dung dịch A.
a. Tính nồng độ các ion trong dung dịch A.
b. Tính thể tích dung dịch HCl 2M để trung hòa dung dịch A.
Câu 8. Trộn 100 ml dung dịch NaOH 2M với 200 ml dung dịch KOH 0,5M thu được dung dịch C.
a. Tính nồng độ các ion trong dung dịch C.
b. Trung hòa dung dịch C bằng 300 ml dung dịch H2SO4 CM. Tính CM.
Câu 9. Trộn 100 ml dung dịch HCl 1M với 100 ml dung dịch H2SO4 0,5M thu được dung dịch D.
a. Tính nồng độ các ion trong dung dịch D.
b. Cho dung dịch D tác dụng với dung dịch BaCl2 dư thu được m gam kết tủa. Tính m.
Câu 10. Tính pH của các dung dịch sau
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
a. NaOH 0,001M
b. HCl 0,001M
c. Ca(OH)2 0,0005M
d. H2SO4 0,0005M
Câu 11. Trộn 200 ml dung dịch NaOH 0,1M với 300 ml dung dịch HCl 0,2M thu được dung dịch A.
a. Tính nồng độ các ion trong dung dịch A.
b. Tính pH của dung dịch A.
Câu 12. Trộn 100 ml dung dịch NaOH 0.1M với 100 ml dung dịch KOH 0.1M thu được dung dịch
D.
a. Tính nồng độ các ion trong dung dịch D.
b. Tính pH của dung dịch D.
c. Trung hòa dung dịch D bằng dung dịch H2SO4 1M. Tính thể tích dung dịch H2SO4 1M cần dùng.
Câu 13. Hỗn hợp dung dịch X gồm NaOH 0.1M và KOH 0.1M. Trộn 100 ml dung dịch X với 100
ml dung dịch H2SO4 0.2M thu được dung dịch A.
a. Tính nồng độ các ion trong dung dịch A.
b. Tính pH của dung dịch A.
Câu 14. Dung dịch X chứa 0.01 mol Fe3+, 0.02 mol NH4 , 0.02 mol SO24 và x mol NO3 .
a. Tính x.
b. Trộn dung dịnh X với 100 ml dung dịch Ba(OH)2 0.3 M thu được m gam kết tủa và V lít khí
(đktc). Tính m và V.
Câu 15. Trộn 100 ml dung dịch FeCl3 0.1M với 500 ml dung dịch NaOH 0.1 M thu được dung dịch
D và m gam kết tủa.
a. Tính nồng độ các ion trong D.
b. Tính m.
Câu 16. Trộn 50,0ml dd NaOH 0,40M với 50,0 ml dd HCl 0,20M được dd A. Tính pH của dd A
Câu 17. Trộn lẫn 100ml dd HCl 0,03M với 100 ml dd NaOH 0,01M được dd A.
a. Tính pH của dd A.
b. Tính thể tích dd Ba(OH)2 1M đủ để trung hòa dd A
Câu 18. Trộn lẫn 100ml dd K2CO3 0,5M với 100ml dd CaCl2 0,1M.
a. Tính khối lượng kết tủa thu được.
b. Tính CM các ion trong dd sau phản ứng.
Câu 19. Trộn 50ml dung dịch HCl với 50ml dung dịch NaOH có pH = 13 thu được dung dịch X có
pH = 2. Số mol của dung dịch HCl ban đầu là bao nhiêu?
Câu 20. Chia 19,8 gam Zn(OH)2 thành hai phần bằng nhau:
a. Cho 150 ml dung dịch H2SO4 1M vào phần một. Tính khối lượng muối tạo thành.
b. Cho 150 ml dung dịch NaOH 1M vào phần hai. Tính khối lượng muối tạo thành.
Câu 21. Cho 100 ml dung dịch hỗn hợp A gồm H2SO4 0,015M; HCl 0,03M; HNO3 0,04M. Tính thể
tích dung dịch NaOH 0,2M để trung hòa hết 200ml dung dịch A.
Câu 22. Cho 100 ml dung dịch hỗn hợp X gồm Ba(OH)2 0.015M; NaOH 0.03 M; KOH 0.04M. Tính
thể tích dung dịch HCl 0.2M để trung hòa dung dịch X.
Câu 23. Cho dung dịch A gồm 2 chất HCl và H2SO4. Trung hoà 1000 ml dung dịch A thì cần 400ml
dung dịch NaOH 0,5M. Cô cạn dung dịch tạo thành thì thu được 12,95 gam muối.
a. Tính nồng độ mol/l của các ion trong dung dịch A.
b. Tính pH của dung dịch A.
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
Câu 24. Cho 200 ml dung dịch gồm MgCl2 0,3M; AlCl3 0,45M; và HCl 0,55M tác dụng hoàn toàn
với V lít dung dịch C gồm NaOH 0,02M và Ba(OH)2 0,01M. Hãy tính thể tích V để được kết tủa lớn
nhất và lượng kết tủa nhỏ nhất? Tính lượng kết tủa đó?
Câu 25. Trộn 250 ml dung dịch hỗn hợp gồm HCl 0,08 mol/l và H2SO4 0,01 mol/l với 250 ml dung
dịch NaOH a mol/l, thu được 500 ml dung dịch có pH = 12. Tính a.
Câu 26. Để trung hòa 500 ml dung dịch X chứa hỗn hợp HCl 0,1M và H2SO4 0,3M cần bao nhiêu
ml dung dịch hỗn hợp gồm NaOH 0,3M và Ba(OH)2 0,2M?
D. PHẦN BÀI TẬP NÂNG CAO
Câu 1. Trộn 250 ml dd hỗn hợp HCl 0,08 mol/l và H2SO4 0,01 mol/l với 250 ml dd Ba(OH)2 có
nồng độ x mol/l thu được m gam kết tủa và 500 ml dd có pH = 12. Hãy tím m và x. Giả sử Ba(OH)2
điện li hoàn toàn cả hai nấc.
Câu 2. Trộn 300 ml dd hỗn hợp NaOH 0,1 mol/l và Ba(OH)2 0,025 mol/l với 200 ml dd H2SO4 có
nồng độ x mol/l thu được m gam kết tủa và 500 ml dd có pH=2. Hãy tím m và x. Giả sử H2SO4 điện
li hoàn toàn cả hai nấc.
Câu 3. Dung dịch X chứa hỗn hợp KOH và Ba(OH)2 có nồng độ tương ứng là 0,2M và 0,1M. Dung
dịch Y chứa hỗn hợp H2SO4 và HCl có nồng độ lần lượt là 0,25M và 0,75M. Tính thể tích dung dịch
X cần để trung hòa vừa đủ 40 ml dung dịch Y.
Câu 4. Dung dịch A gồm 5 ion: Mg2+, Ca2+, Ba2+, 0,1 mol Cl- và 0,2 mol NO-3 . Thêm từ từ dung
dịch K2CO3 1M vào dung dịch A đến khi lượng kết tủa lớn nhất. Tính thể tích dung dịch K2CO3 cần
dùng.
Câu 5 (A-2010). Dung dịch X có chứa: 0,07 mol Na+; 0,02 mol SO24 và x mol OH . Dung dịch Y
có chứa ClO4 , NO3 và y mol H+; tổng số mol ClO4 và NO3 là 0,04. Trộn X và Y được 100 ml dung
dịch Z. Tính pH của dung dịch Z (bỏ qua sự điện li của H2O).
Câu 6 (A-2010). Nhỏ từ từ từng giọt đến hết 30 ml dung dịch HCl 1M vào 100 ml dung dịch chứa
Na2CO3 0,2M và NaHCO3 0,2M, sau phản ứng thu được V lít khí CO2 (đktc). Tính V.
Câu 7 (A-07). Trộn 100 ml dung dịch (gồm Ba(OH)2 0,1M và NaOH 0,1M) với 400 ml dung dịch
(gồm H2SO4 0,0375M và HCl 0,0125M), thu được dung dịch X. Tính pH của dung dịch X.
Câu 8 (B-08). Trộn 100 ml dung dịch có pH = 1 gồm HCl và HNO3 với 100 ml dung dịch NaOH
nồng độ a (mol/l) thu được 200 ml dung dịch có pH = 12. Xác định giá trị của a (biết trong mọi dung dịch
[H+][OH-] = 10-14).
Câu 9 (CĐA-07). Một dung dịch chứa 0,02 mol Cu2+, 0,03 mol K+ , x mol Cl- và y mol SO2-4 . Tổng
khối lượng muối tan có trong dung dịch là 5,435 gam. Xác định giá trị của x và y.
Câu 10 (CĐA-08). Dung dịch X chứa các ion: Fe3+, SO2-4 , NH+4 , Cl-. Chia dung dịch X thành hai
phần bằng nhau:
- Phần một tác dụng với lượng dư dung dịch NaOH, đun nóng thu được 0,672 lít khí (ở đktc) và
1,07 gam kết tủa;
- Phần hai tác dụng với lượng dư dung dịch BaCl2, thu được 4,66 gam kết tủa.
Tính tổng khối lượng các muối khan thu được khi cô cạn dung dịch X (quá trình cô cạn chỉ có
nước bay hơi).
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
Câu 11 (CĐA-2009). Cho dung dịch chứa 0,1 mol (NH4)2CO3 tác dụng với dung dịch chứa 34,2
gam Ba(OH)2. Sau phản ứng thu được m gam kết tủa và V lít khí (đktc). Xác định giá trị của V và
m.
CHUYÊN ĐỀ II. NITƠ - PHOTPHO
A. PHẦN LÝ THUYẾT
I. NITƠ
1. Vị trí - cấu hình electron nguyên tử
- Vị tí: Nitơ ở ô thứ 7, chu kỳ 2, nhóm VA của bảng tuần hoàn.
- Cấu hình electron: 1s22s22p3.
- Công thức cấu tạo của phân tử: N≡N.
2. Tính chất hóa học
- Ở nhiệt độ thường, nitơ trơ về mặt hóa học, nhưng ở nhiệt độ cao nitơ trở nên hoạt động.
- Trong các phản ứng hóa học nitơ vừa thể hiện tính oxi hóa vừa thể hiện tính khử. Tuy nhiên tính
oxi hóa vẫn là chủ yếu.
a. Tính oxi hóa (tác dụng với kim loại, H2,…)
0
-3
t
3Mg+ N2
Mg3 N2 (magie nitrua)
0
0
-3
t ,p
N2 +3H2
2N H3
0
xt
b. Tính khử
0
+2
t
2NO
N2 + O2
0
Khí NO sinh ra kết hợp ngay với O2 không khí tạo ra NO2
+2
+4
2NO + O2 2NO2
2. Điều chế
a. Trong công nghiệp
- Nitơ được điều chế bằng cách chưng cất phân đoạn không khí lỏng.
b. Trong phòng thí nghiệm
- Đun nóng nhẹ dung dịch bảo hòa muối amoni nitrit
NH4NO3
t
0
- Hoặc
NH4Cl + NaNO2
II. AMONIAC - MUỐI AMONI
1. Amoniac
a. Cấu tạo phân tử - Tính chất vật lý
- Cấu tạo phân tử
N2 ↑
t0
+
2H2O
N2 ↑
+
NaCl
+
2H2O
- Tính chất vật lý: NH3 là một chất khí, tan nhiều trong nước cho môi trường kiềm yếu.
b. Tính chất hóa học
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
* Tính bazơ yếu
- Tác dụng với nước
NH +4 + OHNH3 + H2O
Trong dung dịch amoniac là bazơ yếu. Có thể làm quỳ tím hóa xanh. Dùng để nhận biết NH3.
- Tác dụng với dung dịch muối
AlCl3 + 3NH3 + 3H2O → Al(OH)3↓ +
3NH4Cl
- Tác dụng với axit
NH3 + HCl
→
NH4Cl (khói trắng)
* Tính khử
-3
0
t
4N H3 +3O2
2N2 +6H2O
0
-3
0
t
2N H3 + 3Cl 2
N2 + 6HCl
0
Đồng thời NH3 kết hợp ngay với HCl tạo thành khói trắng.
c. Điều chế
* Trong phòng thí nghiệm
t
0
2NH4Cl + Ca(OH)2
* Trong công nghiệp
CaCl2
+
2NH3↑
+
2H2O
t ,xt,p
2NH3(k)
∆H<0
N2 (k) + 3H2 (k)
- Các điều kiện áp dụng để sản xuất amoniac trong công nghiệp là
+ Nhiệt độ: 450 - 5000C
+ Áp suất cao: 200 - 300atm
+ Chất xúc tác: sắt kim loại trộn thêm Al2O3, K2O…
2. Muối amoni
a. Định nghĩa - Tính chất vật lý
- Là chất tinh thể ion, gồm cation amoni NH+4 và anion gốc axit
0
- Tất cả đều tan trong nước và điện li hoàn toàn thành ion.
b. Tính chất hóa học
* Tác dụng với dung dịch kiềm
t
(NH4)2SO4 + 2NaOH
2NH3↑ + 2H2O
+
NH4
+
OH
→
NH3↑ +
H2O
- Phản ứng này để nhận biết ion amoni và điều chế amoniac.
* Phản ứng nhiệt phân
0
NH4Cl
(NH4)2CO3
NH4HCO3
NH4NO2
t
0
NH3 (k)
+
t
NH3 (k)
0
t0
t0
+
NH3 (k) +
N2
+
NH4NO3
N2 O +
III. AXIT NITRIC
1. Cấu tạo phân tử - Tính chất vật lý
t0
+
Na2SO4
HCl (k)
NH4HCO3 (r)
CO2 (k)
+
H2O (k)
2H2O
2H2O
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
a. Cấu tạo phân tử
- Trong hợp chất HNO3, nguyên tố nitơ có số oxi hoá cao nhất là +5.
b. Tính chất vật lý
- Axit nitric tinh khiết là chất lỏng không màu, bốc khói mạnh trong không khí ẩm. Axit nitric
không bền lắm: khi đun nóng bị phân huỷ một phần theo phương trình:
4HNO3 4NO2 + O2 + 2H2O
- Axit nitric tan trong nước theo bất kì tỉ lệ nào. Trên thực tế thường dùng loại axit đặc có nồng độ
68%, D = 1,40 g/cm3.
2. Tính chất hóa học
a. Tính axit
- Axit nitric là một axit mạnh. Có đầy đủ tính chất của một axit.
CuO + 2HNO3 Cu(NO3)2 + H2O
Ca(OH)2 + 2HNO3 Ca(NO3)2 + 2H2O
CaCO3 + 2HNO3 Ca(NO3)2 + CO2 + H2O
b. Tính oxi hoá
- Axit nitric là một trong những axit có tính oxi hoá mạnh. Tuỳ thuộc vào nồng độ của axit và bản
chất của chất khử mà HNO3 có thể bị khử đến một số sản phẩm khác nhau của nitơ.
* Với kim loại
- Khi tác dụng với kim loại có tính khử yếu như Cu, Pb, Ag,... HNO3 đặc bị khử đến NO2, còn
HNO3 loãng bị khử đến NO. Thí dụ:
0
+5
+2
+4
Cu+ 4H NO3(®Æ
c) Cu(NO3 )2 +2NO2 +2H2O
0
+5
+2
+2
3Cu+8H NO3(lo·ng) 3Cu(NO3 )2 +2NO+ 4H2O
- Khi tác dụng với những kim loại có tính khử mạnh như Mg, Zn, Al,... HNO3 loãng có thể bị khử
+1
-3
o
đến N 2O , N 2 hoặc NH4 NO3 .
- Fe, Al bị thụ động hoá trong dung dịch HNO3 đặc, nguội.
* Với phi kim
5
0
6
4
S 6HNO3 (®Æ
c) H2SO4 6NO2 2H2O
* Với hợp chất
2
5
6
4
H2 S + 6H N O3(®Æ
c) H2 SO4 + 6 N O2 + 3H2O
3. Điều chế
a. Trong phòng thí nghiệm
NaNO3(r) + H2SO4(đặc) HNO3 + NaHSO4
b. Trong công nghiệp
- HNO3 được sản xuất từ amoniac. Quá trình sản xuất gồm ba giai đoạn :
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
+ Giai đoạn 1: Oxi hóa NH3 bằng oxi không khí tạo thành NO
4NH3 + 5O2 4NO + 6H2O
+ Giai đoạn 2: Oxi hoá NO thành NO2.
2NO + O2 2NO2
+ Giai đoạn 3: Chuyển hoá NO2 thành HNO3.
4NO2 + 2H2O + O2 4HNO3.
IV. MUỐI NITRAT
- Muối nitrat là muối của axit nitric. Thí dụ, natri nitrat (NaNO3), đồng (II) nitrat (Cu(NO3)2),...
1. Tính chất vật lí
- Tất cả các muối nitrat đều tan nhiều trong nước và là chất điện li mạnh.
NaNO3 Na+ + NO3-
2. Tính chất hoá học
- Muối nitrat của các kim loại hoạt động mạnh (kali, natri, canxi, ...) bị phân huỷ thành muối nitrit
và oxi:
o
t
Thí dụ : 2KNO3
2KNO2 + O2
- Muối nitrat của kẽm, sắt, chì, đồng,... bị phân huỷ thành oxit kim loại tương ứng, NO2 và O2:
o
t
Thí dụ : 2Cu(NO3)2
2CuO + 4NO2 + O2
- Muối nitrat của bạc, vàng, thuỷ ngân,... bị phân huỷ thành kim loại tương ứng, khí NO2 và O2.
o
t
Thí dụ : 2AgNO3
2Ag + 2NO2 + O2
3. Nhận biết ion nitrat
- Để nhận ra ion NO3 , người ta đun nóng nhẹ dung dịch chứa NO3 với Cu và H2SO4 loãng:
3Cu + 8H+ + 2NO3 3Cu2+ +
2NO + 4H2O
(xanh)
(không màu)
2NO + O2 NO2 (nâu đỏ)
Phản ứng tạo dung dịch màu xanh và khí màu nâu đỏ thoát ra.
V. PHOTPHO
1. Vị trí - Cấu hình electron nguyên tử
a. Vị trí: Ô thứ 15, nhóm VA, chu kỳ 3 trong bảng tuần hoàn.
b. Cấu hình electron: 1s22s22p63s23p3.
2. Tính chất vật lý
- Photpho có hai dạng thù hình: Photpho trắng và photpho đỏ. Tùy vào điều kiện mà P(t) có thể
chuyển thành P (đ) và ngược lại.
- P (t) kém bền hơn photpho đỏ. Do vậy để bảo quản P (t) người ta ngâm vào nước.
3. Tính chất hóa học
- Trong các hợp chất, photpho có các số oxi hóa -3, +3, +5.
- Trong các phản ứng hóa học photpho thể hiện tính oxi hóa hoặc tính khử.
a. Tính oxi hóa
0
-3
t
2P + 3Ca
Ca3 P2 (canxi photphua)
0
b. Tính khử
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
* Tác dụng với oxi
0
+3
t
- Thiếu oxi: 4P + 3O2
2P2 O3
- Dư oxi:
0
0
+5
t
4P+5O2
2P2 O5
0
* Tác dụng với Clo
0
0
0
0
+3
- Thiếu clo:
t
2P+3Cl 2
2PCl 3
- Dư clo:
t
2P+ 5Cl 2
2PCl 5
+5
4. Trạng thái tự nhiên
- Trong tự nhiên photpho không tồn tại dưới dạng tự do. Hai khoáng vật quan trọng của photpho là:
photphorit Ca3(PO4)2 và apatit 3Ca3(PO4)2.CaF2.
VI. AXIT PHOTPHORIC - MUỐI PHOTPHAT
1. Axit photphoric
a. Tính chất hóa học
- Là một axit ba nấc, có độ mạnh trung bình. Có đầy đủ tính chất hóa học của một axit.
H+ + H 2PO-4
H3PO4
H+ + HPO2-4
H2PO-4
H+ + PO3-4
HPO2-4
- Khi tác dụng với dung dịch kiềm, tùy theo lượng chất mà tạo ra các muối khác nhau.
H3PO4
+ NaOH
→
NaH2PO4 +
H2 O
H3PO4
+ 2NaOH →
Na2HPO4 +
2H2O
H3PO4
+ 3NaOH →
Na3PO4
+
3H2O
b. Điều chế
* Trong phòng thí nghiệm
P +
5HNO3
→
H3PO4 + 5NO2 + H2O
* Trong công nghiệp
- Cho axit sunfuric đặc tác dụng với quặng apatit hoặc photphoric
t
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 (đặc)
2H3PO4 + 3CaSO4↓
- Để sản xuất axit photphoric với độ tinh khiết và nồng độ cao hơn người ta điều chế từ P
0
t
4P + 5O2
2P2O5
2H3PO4
P2O5 + 3H2O
2. Muối photphat
a. Định nghĩa
- Muối photphat là muối của axit photphoric.
- Muối photphat được chia thành 3 loại
Muối đihiđrophotphat
: NaH2PO4, NH4H2PO4, Ca(H2PO4)2…
Muối hiđrophotphat
: Na2HPO4, (NH4)2HPO4, CaHPO4…
Muối photphat
: Na3PO4, (NH4)3PO4, Ca3(PO4)2…
b. Nhận biết ion photphat
- Thuốc thử: dung dịch AgNO3
0
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
- Hiện tượng: Xuất hiện kết tủa màu vàng
3Ag+ + PO3-4 Ag3PO4 (màu vàng)
VII. PHÂN BÓN HÓA HỌC
- Phân bón hóa học là những hóa chất có chứa các nguyên tố dinh dưỡng, được bón cho cây nhằm
nâng cao năng suất mùa màng.
1. Phân đạm
- Phân đạm cung cấp nitơ hóa hợp cho cây dưới dạng ion nitrat NO3 và ion amoni NH 4 .
- Độ dinh dưỡng của phân đạm được đánh giá theo tỉ lệ % về khối lượng nguyên tố nitơ.
a. Phân đạm amoni
- Đó là các muối amoni: NH4Cl, NH4NO3, (NH4)2SO4…
- Được điều chế bằng cách cho NH3 tác dụng với axit tương ứng.
2NH3 + H2SO4
→ (NH4)2SO4
b. Phân đạm nitrat
- Đó là các muối nitrat: NaNO3, Ca(NO3)2…
- Được điều chế bằng phản ứng giữa axit HNO3 và muối cacbonat tương ứng.
CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2↑ + 2H2O
c. Phân đạm urê
- (NH2)2CO (chứa khoảng 46%N) là loại phân đạm tốt nhất hiện nay.
- Được điều chế bằng cách cho NH3 tác dụng với CO ở nhiệt độ và áp suất cao.
t ,p
2NH3 + CO
(NH2)2CO + H2O
- Trong đất urê dần chuyển thành muối cacbonat
(NH2)2CO + 2H2O
→
(NH4)2CO3.
2. Phân lân
- Phân lân cung cấp nguyên tố P cho cây dưới dạng ion photphat ( PO3-4 ).
0
- Độ dinh dưỡng của phân lân được đánh giá theo tỉ lệ % khối lượng P2O5 tương ứng với lượng P có
trong thành phần của nó.
a. Supephotphat
- Có hai loại: supephotphat đơn và supephotphat kép.
* Supephotphat đơn: Gồm hai muối: Ca(H2PO4)2 và CaSO4. Được điều chế bằng cách cho quặng
photphorit hoặc apatit tác dụng với axit H2SO4 đặc.
Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 (đặc)
→
Ca(H2PO4)2 + CaSO4↓
* Supephotphat kép: Đó là muối Ca(H2PO4)2. Được điều chế qua hai giai đoạn
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 →
2H3PO4 + 3CaSO4↓
Ca3(PO4)2 +
H3PO4 →
3Ca(H2PO4)2
3. Phân kali
- Phân kali cung cấp nguyên tố K dưới dạng ion K+.
- Độ dinh dưỡng của phân K được đánh gái theo tỉ lệ % khối lượng K2O tương ứng với lượng K có
trong thành phần của nó.
4. Phân hỗn hợp - Phân phức hợp
a. Phân hỗn hợp: chứa N, P, K được gọi chung là phân NPK.
- Thí dụ: (NH4)2HPO4 và KNO3.
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
b. Phân phức hợp: Thí dụ: Phân amophot là hỗn hợp các muối NH4H2PO4 và (NH4)2HPO4.
5. Phân vi lượng:
- Phân vi lượng cung cấp cho cây các nguyên tố như bo, kẽm, mangan, đồng… ở dạng hợp chất.
B. BÀI TẬP CÓ HƯỚNG DẪN GIẢI
I. Bài tập về axit HNO3
* Khi giải bài tập về axit HNO3 ta chủ yếu dựa vào phương pháp bảo toàn số mol electron để
giải bài tập. Nội dung chủ yếu của phương pháp này là
- sè mol electron nh êng = sè mol electron nhËn .
- Xác định đúng trạng thái số oxi hóa đầu và cuối.
* Các hệ quả chủ yếu khi sử dụng phương pháp bảo toàn số mol electron:
- Khối lượng muối nitrat thu được (không có muối NH4NO3) là
mMuèi = mkim lo¹i + mNO ; mNO = 62* sè mol electron nh êng hoÆ
c nhËn .
3
3
- Số mol HNO3 cần dung để hòa tan hết hỗn hợp các kim loại
nHNO = 4nNO + 2nNO + 12nN + 10nN O + 10nNH NO
3
2
2
2
4
3
Câu 1. Hòa tan hoàn toàn m gam Al bằng 500 ml dung dịch HNO3 CM (vừa đủ) thu được 0.01 mol
NO, 0.03 mol NO2 và dung dịch A chứa x gam muối (không có muối NH4NO3).
a. Tính giá trị m.
b. Tính CM (HNO3) đã dung ban đầu.
c. Tính giá trị x.
Giải
* Cách 1: Đây là cách mà chúng ta thường dùng khi giải các bài tập hóa học thông thường
Al
+
4HNO3
→
Al(NO3)3
+
NO↑ +
2H2O
0.01 ←
0.04
←
0.01
←
0.01
Al
+
6HNO3
→
Al(NO3)3
+
3NO2↑
+
3H2O
0.01 ←
0.06
0.01
←
0.03
a. mAl = 0.02*27 = 0.54 (gam).
n
0.1
b. CM(HNO ) = HNO =
= 0.2 (M)
V
0.5
c. mAl(NO ) = 0.02* 213 = 4.26 (gam)
3
3
3 3
* Cách 2: Ta dựa vào phương pháp bảo toàn số mol electron và các hệ quả của nó để giải bài tập
Al
Al 3 + 3e
0.02
0.06
4
5
N
+
1e
N
O2
0.03
0.03
2
N 5 + 3e N O
0.03
0.01
a. mAl = 0.02*27 = 0.54 (gam)
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
b. nHNO = 4* 0.01+ 2* 0.03 = 0.1(mol) CM(HNO ) =
3
nHNO3
V
= 0.54 + 62* 0.06 = 4.26 (gam)
3
c. mAl (NO ) = mAl + mNO
3
3 3
=
0.1
= 0.2 (M)
0.5
Câu 2. Khi cho 9.1 gam hỗn hợp Cu và Al tác dụng với dung dịch HNO3 đặc, dư đun nóng sinh ra
11.2 lít khí NO2 (đktc) là sản phẩm khử duy nhất.
a. Tính % khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp ban đầu.
b. Tính khối lượng muối thu được.
Giải
Bài này ta có thể giải theo nhiều cách khác nhau. Tuy nhiên ở đây trong phạm vi chương này
ta có thể áp dụng phương pháp bảo toàn số mol electron để giải bài tập này.
* nNO =
2
V
11.2
=
= 0.5 (mol)
22.4 22.4
Đặt nCu = x; nAl = y.
Cu0 Cu2 + 2e
2x
x
0
3
Al Al + 3e
y
3y
4
N5 + 1e N O2
;
0.5
0.5
Từ đó ta có hệ PT như sau
2x + 3y = 0.5
x = 0.1
64x + 27y = 9.1
y = 0.1
m
0.1* 27
a. %Al = Al * 100 =
* 100 = 29.67% ; %Cu = 100 - %Al = 100 - 29.67 = 70.33%.
mhh
9.1
b. mMuèi = mkim lo¹i + mNO = 9.1 + 62* 0.5 = 40.1(gam)
3
II. Bài tập về P2O5, H3PO4 tác dụng với dung dịch kiềm
H3PO4
+
NaOH
→
NaH2PO4
H3PO4
+
2NaOH
→
Na2HPO4
H3PO4
+
3NaOH
→
Na3PO4
Đặt T =
nOH
nH3PO4
. Nếu T ≤ 1
1 n CO )
2
2
4. Điều chế:
a. Phòng thí nghiệm:
- CH3COONa +
NaOH
- Al4C3 +
12H2O
→
CaO, t
3CH4↑
0
CH4↑ +
Na2CO3
+
4Al(OH)3
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
b. Trong công nghiệp: Đi từ khí thiên nhiên, khí mỏ dầu và từ dầu mỏ.
II. XICLOANKAN
1. Khái niệm - Danh pháp
a. Khái niệm
- Xicloankan là một loại hiđrocacbon no mà trong phân tử chỉ gồm liên kết đơn và có một vòng
khép kín. Có CTTQ là CnH2n (n≥3).
- Thí dụ:
(xiclopropan) (xiclobutan)
b. Danh pháp: Số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + xicol + tên mạch C chính (vòng) + an
-CH3
- Thí dụ:
(metylxiclopropan)
2. Tính chất hóa học
a. Phản ứng thế
b. Phản ứng cộng mở vòng
- Cộng H2: Chỉ có Xiclopropan và xiclobutan
- Cộng Br2 và HX (X: Cl, Br): Chỉ có xicolpropan
c. Phản ứng tách
- Thường chỉ có xiclohexan và metylxiclohexan.
d. Phản ứng oxi hóa:
CnH2n +
3n
t0
O2
nCO2 + nH2O
2
3. Điều chế:
- Được điều chế từ việc chưng cất dầu mỏ. Ngoài ra còn được điều chế từ ankan tương ứng.
B. BÀI TẬP CÓ HƯỚNG DẪN GIẢI
Phần bài tập ankan là phần bài tập cơ bản, làm nền tảng để ta giải các bài tập hóa học sau
này. Do vậy yêu cầu chúng ta cần phải nắm chắc để vận dụng khi ta gặp các dãy đồng đẵng khác. Ở
chương này chủ yếu ta giải quyết dạng bài tập lập công thức phân tử của ankan.
CTPT của ankan là: CnH2n+2. Để lập CTPT của ankan ta có thể sử dụng một trong các cách sau (tùy
bài ra mà ta sẽ có các cách giải phù hợp):
* Cách 1: M = 14n + 2. M ta có thể tính bằng nhiều cách khác nhau tùy vào dử kiện bài ra.
* Cách 2: n =
nCO
2
nankan
. Lưu ý: Công thức này ta có thể áp dụng cho mọi dãy đồng đẵng mà ta sẽ gặp sau
này. nankan = nH O - nCO n =
2
2
nCO2
nankan
=
nCO2
nH2O nCO 2
* Cách 3: Ta lập tỉ lệ trên PTHH để đưa ra phương trình bậc nhất một ẩn (ẩn đó là n). Từ đó tính
giái trị n.
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
* Lưu ý: Nếu là hỗn hợp hai ankan đồng đẵng kế tiếp của nhau thì ta quy thành một ankan có CT là
CnH2n2 . Từ đó tính giá trị n .
Ví dụ 1: Đốt cháy hỗn hợp hai hidrocacbon đồng đẳng kế tiếp nhau ta thu được 11,7g H2O và 17,6g
CO2. Xác định CTPT của hai hidrocacbon trên.
Giải
Đặt CTPT của 2 ankan là CnH2n2 .
17.6
11.7
= 0.4 (mol); nH2O =
0.65 (mol)
44
18
nCO2
nCO2
0.4
n=
=
=
= 1.6 . Từ đó suy ra CTPT của hai ankan là: CH4 và C2H6.
nankan nH2O nCO 2 0.65 0.4
nCO2 =
Ví dụ 2: Đốt cháy hoàn toàn 3,36 lít hỗn hợp khí metan và etan thu được 4,48 lít khí CO2 (đktc).
Tính thành phần phần trăm về thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp A.
Giải
3.36
4.48
= 0.15 (mol); nCO2 =
= 0.2 (mol)
22.4
22.4
Đặt nCH4 = a, nC2H6 = b
nhh =
CH4
a
C2H6
b
CO2
a
2CO2
2b
0.1
* 100 = 66.67 (%)
a + b = 0.15 a = 0.1
%CH4 =
Ta có hệ PT:
0.15
a + 2b = 0.2 b = 0.05
%C2H6 = 100 - 66.67 = 33.33 (%)
C. PHẦN BÀI TẬP CƠ BẢN
Câu 1. Viết công thức cấu tạo các đồng phân ankan ứng với công thức phân tử C4H10, C5H12 và
C6H14. Gọi tên theo danh pháp thường và tên thay thế.
Câu 2. Viết CTCT của các ankan có tên sau:
a. pentan, 2-metylbutan, isobutan và 2,2-đimetylbutan.
b. iso-pentan, neo-pentan, 3-etylpentan, 2,3-đimetylpentan.
Câu 3. Gọi tên các chất sau theo danh pháp thường và danh pháp thay thế:
a. CH3-CH(CH3)-CH3;
b. CH3-(CH2)4-CH3
c. CH3-CH(CH3)-CH2-CH3;
d. CH3-C(CH3)2-CH3
Câu 4. Gọi tên các chất sau theo danh pháp thay thế.
a. CH3-CH2-CH2-CH2-CH(CH3)-CH3
b. CH3-CH2-CH(C2H5)-CH2-CH3
c. CH3-CH2-C(CH3)2-CH3
d. CH3-CH(C2H5)-CH2-CH2-CH3
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
Câu 5. Hoàn thành các PTHH của các phản ứng sau:
askt
a. CH4
+
Cl2
1 mol
1 mol
askt
b. C2H6
+
Cl2
1 mol
1 mol
askt
c. CH3-CH2-CH3
+
Br2
1 mol
1 mol
d. CH4
+
O2
t
0
CaO, t
e. CH3COONa
+
NaOH
f. Al4C3
+
H2 O
Câu 6. Viết PTHH điều chế các ankan sau từ các chất tương ứng.
Metan, 2-clobutan, iso-propyl clorua.
Câu 7 (A-08). Cho iso-pentan tác dụng với Cl2 (askt) theo tỉ lệ số mol 1 : 1.
a. Xác định số sản phẩm monoclo tối đa thu được.
b. Viết PTHH tạo các sản phẩm mono clo tương ứng đó.
Câu 8. Khi clo hóa C5H12 với tỷ lệ mol 1:1 thu được một sản phẩm thế monoclo duy nhất.
a. Xác định CTCT và danh pháp IUPAC của ankan đó.
b. Viết PTHH của phản ứng xãy ra.
Câu 9. Khi clo hóa một ankan có công thức phân tử C6H14, người ta chỉ thu được 2 sản phẩm thế
monoclo.
a. Xác định CTCT và danh pháp IUPAC của ankan đó.
b. Viết PTHH của các phản ứng xãy ra.
Câu 10. Ankan Y mạch không nhánh có công thức đơn giản nhất là C2H5.
a. Tìm công thức phân tử, viết CTCT và gọi tên Y.
b. Viết PTHH phản ứng của Y với Clo khi chiếu sáng (tỉ lệ 1:1), chỉ rỏ sản phẩm chính.
Câu 11. Đốt cháy hoàn toàn 4,48 lít C3H8 (đktc) thu được V lít CO2 (đktc) và m gam nước. Tính m
và V.
Câu 12. Đốt cháy hoàn toàn V lít khí C4H10 (đktc). Toàn bộ sản phẩm cháy sục vào dung dịch nước
vôi trong dư thu được 40 gam kết tủa.
a. Tính V.
b. Tính khối lượng muối thu được.
Câu 13. Đốt cháy hoàn toàn một hidrocacbon X thu được 8,96 lít khí CO2 (đktc) và 9 gam nước.
Xác định công thức của X.
Câu 14. Đốt cháy hoàn toàn 2,24 lít ankan X (đktc) thu được 6,72 lít khí CO2 (đktc) và m gam nước.
a. Tính khối lượng muối thu được.
b. Xác định công thức của X.
Câu 15. Khi đốt cháy hoàn toàn một ankan A thì thể tích Oxi phản ứng bằng 5/3 lần thể tích của khí
CO2 sinh ra trong cùng điều kiện. Xác định công thức của ankan A.
Câu 16. Đốt cháy hoàn toàn 2,24 lít ankan B (đktc) cần 11,2 lít O2 (đktc).
a. Xác định công thức của B.
b. Tính khối lượng CO2 và nước sinh ra.
0
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
Câu 17. Đốt cháy hoàn toàn 3,36 lít hỗn hợp khí metan và etan thu được 4,48 lít khí CO2 (đktc).
Tính thành phần phần trăm về thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp A.
Câu 18. Xicloankan đơn vòng X có tỉ khối hơi so với nitơ bằng 2. Lập công thức phân tử của X.
Câu 19. Khi đốt cháy hoàn toàn 3.6 gam ankan X thu được 5.6 lít CO2 (đktc). Xác định công thức
phân tử của X.
Câu 20. Đốt cháy hoàn toàn 4,48 lít hỗn hợp gồm C2H6 và C3H8 ( đktc) rồi cho sản phẩm cháy đi
qua bình 1 đựng dung dịch H2SO4 đặc, bình 2 đựng dung dịch nước vôi trong có dư thấy khối lượng
bình 1 tăng m g, bình 2 tăng 22 g.
a. Xác định giá trị của m.
b. Tính % thể tích mỗi khí trong hỗn hợp đầu.
Câu 21. Đốt cháy hoàn toàn m g hỗn hợp gồm CH4, C2H6 và C4H10 thu được 3,3g CO2 và 4,5 g H2O.
Xác định giá trị của m.
Câu 22. Một hỗn hợp 2 ankan kế tiếp có khối lượng 24,8 gam có thể tích tương ứng là 11,2 lít (ở
đktc). Xác định CTPT của 2 ankan.
Câu 23. Đốt cháy hỗn hợp hai hidrocacbon đồng đẳng kế tiếp nhau ta thu được 11,7g H2O và 17,6g
CO2. Xác định CTPT của hai hidrocacbon trên.
Câu 24. Khi đốt cháy hoàn toàn 7,84 lít hỗn hợp khí gồm CH4, C2H6, C3H8 (đktc) thu được 16,8 lít
khí CO2 (đktc) và x gam H2O. Xác định giá trị của X.
Câu 25. Đốt cháy hoàn toàn 11,2 lít hỗn hợp propan và butan (đktc) rồi cho tất cả sản phẩm cháy thu
được vào dung dịch NaOH thì thu được 95,4 gam Na2CO3 và 84 gam NaHCO3.
a. Tính thành phần % về số mol của hỗn hợp.
b. Tìm thể tích dung dịch NaOH 0,5 M cần thiết dùng trong trường hợp trên.
Câu 26. Đốt cháy hoàn toàn 0,01 mol ankan (A). Dẫn toàn bộ sản phẩm cháy qua bình Ca(OH)2 dư
người ta thu được 4 gam kết tủa.
a. Tìm công thức phân tử của Ankan (A).
b. B là đồng đẳng liên tiếp của A. B tác dụng với clo (askt) theo tỉ lệ mol 1:1. Người ta thu được 4
sản phẩm. Hãy xác định CTCT đúng của (B).
Câu 27. Một hỗn hợp gồm 2 ankan X và Y là đồng đẳng kế tiếp nhau có khối lượng 10,2 gam. Đốt
cháy hoàn toàn hỗn hợp cần 36,8 gam O2.
a. Tính khối lượng CO2 và H2O tạo thành.
b. Tìm CTPT của 2 ankan.
Câu 28. Khi tiến hành craking 22,4 lít khí C4H10 (đktc) thu được hỗn hợp A gồm CH4, C2H6, C2H4,
C3H6, C4H8, H2 và C4H10 dư. Đốt cháy hoàn toàn A thu được x gam CO2 và y gam H2O. Xác định
giá trị của x và y.
Câu 29. Hỗn hợp (X) gồm 2 ankan A, B liên tiếp nhau trong dãy đồng đẳng có dX/He =16,6 . Xác
định CTPT của A, B và tính % V của hỗn hợp.
Câu 30. Một ankan có thành phần % các nguyên tố: %C = 84,21; %H = 15,79. Tỉ khối hơi của
ankan đối với không khí là 3,93. Xác định CTPT ankan.
Câu 31. Đốt cháy hoàn toàn 3,6 g một ankan A thu được 11g CO2 và 5,4g nước. Khi clo hóa A theo
tỉ lệ mol 1:1 tạo thành dẫn xuất monoclo duy nhất. Xác định CTPT và CTCT của A.
D. PHẦN BÀI TẬP NÂNG CAO
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
Câu 1. Hỗn hợp khí X gồm 2 hiđrocacbon A và B là đồng đẳng kế tiếp. Đốt cháy X với 64 gam O2
(dư) rồi dẫn sản phẩm thu được qua bình đựng Ca(OH)2 dư thu được 100 gam kết tủa. Khí ra khỏi
bình có thể tích 11,2 lít ở 0OC và 0,4 atm. Xác định công thức phân tử của A và B.
Câu 2 (A-2010). Đốt cháy hoàn toàn một lượng hiđrocacbon X. Hấp thụ toàn bộ sản phẩm cháy vào
dung dịch Ba(OH)2 (dư) tạo ra 29,55 gam kết tủa, dung dịch sau phản ứng có khối lượng giảm 19,35
gam so với dung dịch Ba(OH)2 ban đầu. Xác định công thức phân tử của X.
Câu 3. Đốt cháy hoàn toàn một hiđrocacbon X thu được 0,11 mol CO2 và 0,132 mol H2O. Khi X tác
dụng với khí clo (theo tỉ lệ số mol 1:1) thu được một sản phẩm hữu cơ duy nhất. Xác định tên gọi
của X.
Câu 4 (B-08). Hiđrocacbon mạch hở X trong phân tử chỉ chứa liên kết δ và có hai nguyên tử cacbon
bậc ba trong một phân tử. Đốt cháy hoàn toàn 1 thể tích X sinh ra 6 thể tích CO2 (ở cùng điều kiện
nhiệt độ, áp suất). Cho X tác dụng với Cl2 (theo tỉ lệ số mol 1:1).
a. Xác định số dẫn xuất monoclo tối đa sinh ra.
b. Viết PTHH của các phản ứng xãy ra.
Câu 5 (A-08). Khi crackinh hoàn toàn một thể tích ankan X thu được ba thể tích hỗn hợp Y (các thể
tích khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất); tỉ khối của Y so với H2 bằng 12. Xác định công
thức phân tử của X.
Câu 6 (A-07). Khi brom hoá một ankan chỉ thu được một dẫn xuất monobrom duy nhất có tỷ khối
hơi so với hiđro là 75,5. Xác định tên của ankan đó.
Câu 7. Khi đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp 2 ankan là đồng đẳng kế tiếp thu được 7,84 lít khí CO2
(đktc) và 9,0 gam H2O. Xác định công thức phân tử của 2 ankan.
Câu 8. Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp X gồm hai hidrocacbon thuộc cùng dãy đồng đẵng cần
dùng 6.16 lít O2 (đkc) và thu được 3.36 lít CO2 (đkc). Tính giá trị của m.
CHUYÊN ĐỀ VI. HIDROCACBON KHÔNG NO - HIDROCACBON THƠM
A. PHẦN LÝ THUYẾT
I. ANKEN
1. Khái niệm - Đồng phân - Danh pháp
a. Khái niệm:
- Anken là hidrocacbon không no mạch hở có một nối đôi trong phân tử. Có CTTQ là CnH2n (n 2 )
- Các chất C2H4, C3H6, C4H8 . . . CnH2n (n≥2) hợp thành dãy đồng đẵng của anken.
b. Đồng phân: Có hai loại đồng phân
- Đồng phân cấu tạo: (Đồng phân mạch C và đồng phân vị trí liên kết đôi)
Thí dụ: C4H8 có ba đồng phân cấu tạo.
CH2=CH-CH2-CH3; CH3-CH=CH-CH3; CH2=C(CH3)-CH3
- Đồng phân hình học (cis - trans): Cho anken có CTCT: abC=Ccd. Điều kiện để xuất hiện đồng
phân hình học là: a ≠ b và c ≠ d.
Thí dụ: CH3-CH=CH-CH3 có hai đồng phân hình học
H
CH3
H3C
C=C
H3C
CH3
C=C
H
H
H
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
trans - but-2-en
cis - but-2-en
c. Danh pháp:
- Danh pháp thường: Tên ankan nhưng thay đuôi an = ilen.
+ Ví dụ: C2H4 (Etilen), C3H6 (propilen)
- Danh pháp quốc tế (tên thay thế):
Số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + tên mạch C chính + số chỉ vị trí liên kết đôi + en
4
3
2
1
+ Ví dụ: CH3 - CH = CH - CH3
1
2
(C4H8)
But-2-en
(C4H8)
2 - Metylprop-1-en
3
CH2 = C(CH3 ) - CH3
2. Tính chất vật lý
Ở điều kiện thường thì
- Từ C2H4 → C4H8 là chất khí.
- Từ C5H10 trở đi là chất lỏng hoặc chất rắn.
3. Tính chất hóa học
a. Phản ứng cộng (đặc trưng)
* Cộng H2: CnH2n
+
H2
Ni, t
0
CnH2n+2
CH2=CH-CH3 + H2
CH3-CH2-CH3
* Cộng Halogen: CnH2n +
X2
CnH2nX2
CH2Br-CH2Br
CH2=CH2 + Br2
Phản ứng anken tác dụng với Br2 dùng để nhận biết anken (dd Br2 mất màu)
* Cộng HX (X: Cl, Br, OH . . .)
Ni, t 0
H
Thí dụ: CH2=CH2 + HOH
CH3-CH2OH
CH2=CH2 + HBr
CH3-CH2Br
- Các anken có cấu tạo phân tử không đối xứng khi cộng HX có thể cho hỗn hợp hai sản phẩm
+
CH3-CH=CH2
+
CH3-CH2-CH2Br (spp)
1-brompropan
HBr
CH3-CHBr-CH3 (spc)
2-brompropan
- Quy tắc Maccopnhicop: Trong phản ứng cộng HX vào liên kết đôi, nguyên tử H (phần mang
điện dương) chủ yếu cộng vào nguyên tử C bậc thấp hơn (có nhiều H hơn), còn nguyên hay
nhóm nguyên tử X (phần mang điện âm) cộng vào nguyên tử C bậc cao hơn (ít H hơn).
b. Phản ứng trùng hợp:
Điều kiện: Phân tử phải có liên kết đôi C=C.
ơ
nCH2=CH2
Etilen
TH (t , xt)
( CH2-CH2 )n
0
Polietilen (P.E)
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
- Ví dụ:
c. Phản ứng oxi hóa:
- Oxi hóa hoàn toàn: CnH2n
3n
O2
2
+
t
nCO2
0
+
nH2O ( n H O = n CO )
2
2
- Oxi hóa không hoàn toàn: Anken có thể làm mất màu dung dịch B2 và dung dịch thuốc tím. Phản
ứng này dùng để nhận biết anken và hợp chất chứa liên kết .
4. Điều chế
H2SO4 , 170 C
CnH2n
0
a. Phòng thí nghiệm: CnH2n+1OH
+
H2 O
t , p, xt
b. Điều chế từ ankan: CnH2n+2
CnH2n
+
H2
II. ANKADIEN
1. Định nghĩa - Phân loại - Danh pháp
a. Định nghĩa: Là hidrocacbon không no mạch hở, trong phân tử chứa hai liên kết C=C, có CTTQ
CnH2n-2 (n 3 )
- Ví dụ: CH2=C=CH2, CH2=CH-CH=CH2 . . .
b. Phân loại: Có ba loại:
- Ankadien có hai liên kết đôi liên tiếp.
- Ankadien có hai liên kết đôi cách nhau bởi một liên kết đơn (ankadien liên hợp).
- Ankadien có hai liên kết đôi cách nhau từ hai liên kết đơn trở lên.
c. Danh pháp:
Số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + tên anka mạch C chính + số chỉ vị trí liên kết đôi + đien.
CH2=CH-CH=CH2 (buta-1,3-đien)
2. Tính chất hóa học
a. Phản ứng cộng (H2, X2, HX)
0
Ni, t
0
* Cộng H2: CH2=CH-CH=CH2
* Cộng brom:
+
2H2
Cộng 1:2
+
-80 C
Br2 (dd)
Cộng 1:4
CH2=CH-CH=CH2 +
Cộng đồng thời vào hai liên kết đôi
CH2=CH-CH=CH2 +
* Cộng HX
40 C
Br2 (dd)
CH2=CH-CH=CH2
0
0
2Br2 (dd)
CH3-CH2-CH2-CH3
CH2=CH-CHBr-CH2Br (spc)
CH2Br-CH=CH-CH2Br (spc)
CH2Br-CHBr-CHBr-CH2Br
+
-80 C
HBr
CH2=CH-CHBr-CH3 (spc)
Cộng 1:4
CH2=CH-CH=CH2 +
b. Phản ứng trùng hợp:
p, xt, t
- VD: nCH2=CH-CH=CH2
40 C
HBr
CH2=CH-CH2-CH2Br (spc)
Cộng 1:2
CH2=CH-CH=CH2
0
0
0
( CH2-CH=CH-CH2 )n
Cao su buna
c. Phản ứng oxi hóa:
- Oxi hóa hoàn toàn
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
t
2C4H6
+ 11O2
8CO2 + 6H2O
- Oxi hóa không hoàn toàn: Tương tự như anken thì ankadien có thể làm mất màu dung dịch thuốc
tím. Phản ứng này dùng để nhận biết ankadien.
3. Điều chế
- Được điều chế từ ankan tương ứng bằng phản ứng tách H2.
0
CH3CH2CH2CH3
xt, t
0
CH2=CH-CH=CH2
+
2H2
xt, t
CH3-CH(CH3)-CH2-CH3
CH2=C(CH3)-CH=CH2 + 2H2
III. ANKIN
1. Khái niệm - Đồng phân - Danh pháp
a. Khái niệm
- Là hidrocacbon không no mạch hở trong phân tử có một liên kết C C , có CTTQ là CnH2n-2
(n 2).
- Các chất C2H2, C3H4, C4H6 . . .CnH2n-2 (n 2) hợp thành một dãy đồng đẵng của axetilen.
b. Đồng phân
- Chỉ có đồng phân cấu tạo (đồng phân mạch C và đồng phân vị trí liên kết C C ). Ankin không có
đồng phân hình học.
- Thí dụ: C4H6 có hai đồng phân
CH≡C-CH2-CH3; CH3-C≡C-CH3.
c. Danh pháp:
- Danh pháp thường: Tên gốc ankyl + axetilen
+ VD:
C2H2 (axetilen), CH≡C-CH3 (metylaxetilen)
- Danh pháp thay thế:
Số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + tên mạch C chính + số chỉ vị trí nối 3 + in
0
4
3
2
1
CH3 - CH2 - C CH
4
3
2
But-1-in
1
CH3 - C C- CH3
But-2-in
2. Tính chất hóa học:
a. Phản ứng cộng (H2, X2, HX, phản ứng đime hóa và trime hóa).
- Thí dụ
+ Cộng H2
CH≡CH
+
H2
Ni, t
0
CH2=CH2
Ni, t
CH2=CH2 + H2
CH3-CH3
Nếu dùng xúc tác Pd/PbCO3 hoặc Pd/BaSO4, ankin chỉ cộng một phân tử H2 tạo anken
0
CH≡CH +
+ Cộng X2
CH≡CH +
CHBr=CHBr
+ Cộng HX
CH≡CH +
H2
Pd/PbCO3 , t
0
Br2
+ Br2
HCl
CH2=CH2
CHBr =CHBr
CHBr2-CHBr2
HgCl2
150-2000 C
CH2 =CHCl
+ Phản ứng đime hóa - trime hóa
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
2CH≡CH
xt, t
CH2=CH-C≡CH (vinyl axetilen)
3CH≡CH
600 C
xt
C6H6
0
0
b. Phản ứng thế bằng ion kim loại:
- Điều kiện: Phải có liên kết 3 ở đầu mạch.
R-C≡CH + AgNO3 + NH3 →
R-C≡CAg↓ +
Phản ứng này dùng để nhận biết Ank-1-in
c. Phản ứng oxi hóa:
- Oxi hóa hoàn toàn:
CnH2n-2
3n -1
O2
2
+
→
nCO2
+
NH4NO3
(n-1)H2O ( n CO > n H O )
2
2
- Oxi hóa không hoàn toàn: Tương tự như anken và ankadien, ankin cũng có khả năng làm mất màu
dung dịch thuốc tím. Phản ứng này dùng để nhận biết ankin.
3. Điều chế:
a. Phòng thí nghiệm: CaC2 +
2H2O →
C 2 H2 ↑
+
Ca(OH)2
1500 C
b. Trong công nghiệp: 2CH4
C2H2
+
3H2
IV. BENZEN VÀ DÃY ĐỒNG ĐẴNG:
1. Đồng đẵng - Đồng phân - Danh pháp:
a. Đồng đẵng: Dãy đồng đẵng của benzen có CTTQ là CnH2n-6.
b. Đồng phân: Đồng phân về vị trí tương đối của các nhóm ankyl xung quanh vòng benzen (o, m, p).
- Ví dụ: C8H10
0
C2H5
CH3
CH3
CH3
CH3
CH3
CH3
c. Danh pháp: Gọi tên theo danh pháp hệ thống.
Số chỉ vị trí nhóm ankyl + tên ankyl + benzen.
- VD: C6H5CH3 (metylbenzen).
2. Tính chât hóa học:
a. Phản ứng thế:
* Thế nguyên tử H ở vòng benzen
- Tác dụng với halogen
Br
+
Br2
bột Fe
+
HBr
Cho ankyl benzen phản ứng với brom có bột sắt thì thu được hỗn hợp sản phẩm thế brom chủ yếu
vào vị trí ortho và para.
- VD:
CH3
+ Br2
bét Fe
CH3
-Br
+ HBr
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
CH3
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
o-bromtoluen
p-bromtoluen
- Phản ứng giữa benzen và đồng đẳng với axit HNO3 xãy ra tương tự như phản ứng với halogen.
- Quy tắc thế H ở vòng benzen: Các ankyl benzen dể tham gia phản ứng thế nguyên tử H của
vòng benzen hơn benzen và sự thế ưu tiên ở vị trí ortho và para so với nhóm ankyl.
* Thế nguyên tử H ở mạch chính
- C6H5CH3
t
0
+ Br2
C6H5CH2Br +
HBr
b. Phản ứng cộng:
- Cộng H2 và cộng Cl2.
c. Phản ứng oxi hóa:
- Oxi hóa không hoàn toàn: Toluen có khả năng làm mất màu dung dịch thuốc tím còn benzen thì
không. Phản ứng này dùng để nhận biết Toluen.
- Phản ứng oxi hóa hoàn toàn:
CnH2n-6
+
3n - 3
O2
2
→
nCO2
+
(n-3)H2O
V. STIREN:
CH=CH2
1. Cấu tạo: CTPT: C8H8; CTCT:
2. Tính chất hóa học:
a. Phản ứng với dung dịch Br2. Phản ứng này dùng để nhận biết stiren.
b. Phản ứng với H2.
c. Tham gia phản ứng trùng hợp ở liên kết đôi C=C.
VI. NAPTTALEN:
1. Câu tạo phân tử:
- CTPT: C10H8. CTCT:
2. Tính chất hóa học:
- Tham gia phản ứng thế và tham gia phản ứng cộng.
B. BÀI TẬP CÓ HƯỚNG DẪN GIẢI
1. Lập CTPT của anken
CTPT của anken là: CnH2n. Để lập CTPT của anken ta có thể sử dụng một trong các cách sau (tùy
bài ra mà ta sẽ có các cách giải phù hợp):
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
* Cách 1: M = 14n. M ta có thể tính bằng nhiều cách khác nhau tùy vào dử kiện bài ra.
* Cách 2: n =
nCO2
nanken
.
* Cách 3: Ta lập tỉ lệ trên PTHH để đưa ra phương trình bậc nhất một ẩn (ẩn đó là n). Từ đó tính
giái trị n.
* Lưu ý: Nếu là hỗn hợp hai anken đồng đẵng kế tiếp của nhau thì ta quy thành một anken có CT là
CnH2n . Từ đó tính giá trị n .
2. Lập CTPT của ankin
CTPT của ankin là: CnH2n-2. Để lập CTPT của ankin ta có thể sử dụng một trong các cách sau (tùy
bài ra mà ta sẽ có các cách giải phù hợp):
* Cách 1: M = 14n - 2. M ta có thể tính bằng nhiều cách khác nhau tùy vào dử kiện bài ra.
nCO
n
nCO
* Cách 2: n =
; nankin = nCO - nH O n = CO =
nankin
nankin nCO nH O
2
2
2
2
2
2
2
* Cách 3: Ta lập tỉ lệ trên PTHH để đưa ra phương trình bậc nhất một ẩn (ẩn đó là n). Từ đó tính
giái trị n.
* Lưu ý: Nếu là hỗn hợp hai ankin đồng đẵng kế tiếp của nhau thì ta quy thành một ankin có CT là
CnH2n2 . Từ đó tính giá trị n .
Ví dụ 1: Đốt cháy hoàn toàn 2,24 lít hidrocacbon X thu được 6,72 lít khí CO2 (các thể tích khí được
đo ở đktc). X tác dụng với AgNO3 trong NH3 sinh ra kết tủa Y. Xác định CTCT của X.
Giải
Do X tác dụng với AgNO3 trong NH3 sinh ra kết tủa Y từ đó ta có thể suy ra X là Ankin. Đặt CTPT
của X là: CnH2n-2.
2.24
6.72
= 0.1(mol); nCO2 =
= 0.3 (mol)
22.4
22.4
nCO2 0.3
n=
=
= 3 CTPT của X là C3H4. CTCT của X là: CH≡C-CH3
nankin 0.1
nX =
Ví dụ 2: Đốt cháy hoàn toàn 6.72 lít hỗn hợp X gồm hai anken là đồng đẳng kế tiếp nhau cần 26.88
lít khí oxi. Xác định công thức của hai anken.
Giải
Đặt CTPT của 2 anken là CnH2n .
nanken =
6.72
26.88
= 0.3 (mol); nO2 =
= 1.2 (mol)
22.4
22.4
3n
n CO2 +
+
O2
CnH2n
2
0.3
1.2 = 0.3*
n H2 O
1.2
3n
n = 2.67. Vậy CT của hai anken là: C2H4 và C3H6.
2
C. PHẦN BÀI TẬP CƠ BẢN
Câu 1. Viết CTCT các đồng phân (cấu tạo) anken ứng với CTPT là C4H8 và C5H10 và gọi tên theo
tên thay thế.
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
Câu 2. Viết CTCT các anken có tên gọi sau:
a. Butilen, 2-metylbut-2-en, pent-1-en, 2,3-đimetylpent-2-en.
b. Propilen, hex-1-en, etilen, 2-metylpent-1-en, iso-butilen.
Câu 3. Gọi tên các anken sau theo danh pháp thay thế
a. CH2=CH-CH2-CH3, CH2=C(CH3)-CH2-CH3, CH3-C(CH3)=C(CH3)-CH2-CH3.
b. CH3-CH=CH-CH(CH3)-CH2-CH3, CH2=CH-CH3, CH2=CH2.
Câu 4. Hoàn thành các PTHH của các phản ứng sau:
H2
Br2
+
Ni, t
HBr
d. CH2=CH-CH2-CH3
e. CH3-CH=CH-CH3
+
+
H2 O
HBr
H
f. C2H4
+
O2
t
a. CH3-CH=CH-CH3
b. CH2=CH-CH3
c. CH2=C(CH3)-CH3
+
+
0
0
g. nCH2=CH2
p, xt, t
h. nCH2=CH-CH3
p, xt, t
0
0
p, xt, t
i. nCH2=CHCl
Câu 5. Viết PTHH điều chế các chất sau đi từ các chất hữu cơ tương ứng.
PE, PVC, etilen, propilen, 2-clopropan, ancol etylic.
Câu 6 (A-08). Cho các chất sau: CH2=CH-CH2-CH2-CH=CH2, CH2=CH-CH=CH-CH2-CH3, CH3C(CH3)=CH-CH3, CH2=CH-CH2-CH=CH2. Chất nào có đồng phân hình học. Viết CTCT các đồng
phân cis-trans của nó.
Câu 7. Viết CTCT các đồng phân ankin ứng với CTPT là C4H6 và C5H8 và gọi tên theo tên thay thế.
Câu 8. Viết CTCT các ankin có tên gọi sau:
a. Metyl axetilen, etyl metyl axetilen, đimetyl axetilen, 3-metylbut-1-in, pent-1-in.
b. Hex-2-in, axetilen, 3,4-đimetylpent-1-in.
Câu 9. Gọi tên các anken sau theo danh pháp thay thế
a. CH≡CH-CH2-CH3, CH≡C-CH(CH3)-CH3, CH3-C(CH3)=C(CH3)-CH2-CH3.
b. CH3-C≡C-CH(CH3)-CH2-CH3, CH≡CH-CH3, CH≡CH.
Câu 10. Hoàn thành các PTHH của các phản ứng sau:
0
a. CH≡C-CH3
+
b. CH≡C-CH3
c. CH≡C-CH3
d. CH≡CH
1 mol
+
H2
+
Br2
HCl
1 mol
e. CH≡CH
f. 2CH≡CH
+
+
H2 O
Ni, t
0
H2
0
Pd, PbCO3 , t
2
Hg
xt (®ime hãa)
600 C, xt (trime hãa)
g. 3CH≡CH
Câu 11. Viết PTHH điều chế các chất sau từ các mono me tương ứng.
Axetilen, vinyl clorua, benzen, vinyl axetilen.
Câu 12. Hoàn thành các chuổi phản ứng sau:
0
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
a. CH4
C2H2 C2H4 C2H6 C2H5Cl C2H4.
b. CH4
C2H2 C4H4 C4H6 polibutadien
c. CH4
C2H2
C6H6 C6H5Br
d. C2H6
C2H4
PE
e. CH4
C2H2 Vinyl clorua PVC
Câu 13. Nhận biết các chất sau bằng phương pháp hóa học.
a. CH4, C2H4, C2H2 và CO2.
b. But-1-in và but-2-in
c. Benzen, hex-1-en và toluen
d. Benzen, stiren và toluen
Câu 14. Từ CH4 và các hóa chất vô cơ cần thiết khác, hãy viết các PTHH điều chế:
Cao su buna, benzen, PE và PVC.
Câu 15. Viết CTCT các đồng phân benzen ứng với CTPT C8H10 và gọi tên các đồng phân đó.
Câu 16. Hoàn thành các PTHH của các phản ứng sau:
a. C6H5CH3
+
Br2
t
b. C6H5CH3
+
Br2
Fe, t
c. C6H5CH3
d. C6H5CH=CH2
e. C6H5CH=CH2
+
+
+
HNO3(đặc)
Br2
HBr
H2SO4 (®Æ
c), t
0
0
0
p, xt, t
e. nC6H5CH=CH2
Câu 17. Đốt cháy hoàn toàn 3.36 lít hồn hợp khí etilen và propilen thu được 8.96 lít khí CO2 và m
gam nước (các khí đều được đo ở đktc).
a. Tính % thể tích mỗi khí trong hỗn hợp đầu.
b. Tính giá trị m.
Câu 18. Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp khí C3H6 và C4H8. Toàn bộ sản phẩm cháy thu được dẫn qua
bình 1 đựng H2SO4 (đặc), bình 2 đựng dung dịch nước vôi trong dư. Thấy khối lượng bình 1 tăng 9
gam, bình 2 tăng m gam. Tính giá trị m.
Câu 19. Đốt cháy hoàn toàn 2.24 lít hỗn hợp khí propilen và butilen. Toàn bộ sản phẩm cháy thu
được sục qua bình đựng dung dịch nước vôi trong dư thu được 25 gam kết tủa và thấy khối lượng
bình tăng lên m gam.
a. Tính thể tích mỗi khí trong hỗn hợp đầu.
b. Tính giá trị m.
Câu 20. Dẫn từ từ 3,36 lít hỗn hợp khí etilen và propilen (đktc) vào dung dịch brom thấy dung dịch
bị nhạt màu và không có khí thoát ra. Khối lượng dung dịch sau phản ứng tăng 4,9 gam.
a. Viết các PTHH và giải thích các hiện tượng ở thí nghiệm trên.
b. Tính % theo thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp ban đầu.
Câu 21. Dẫn từ từ 4,48 lít hỗn hợp khí etilen và propilen (đktc) vào dung dịch brom dư thấy có 80
gam brom phản ứng.
a. Viết các PTHH và giải thích các hiện tượng ở thí nghiệm trên.
b. Tính thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp ban đầu.
Câu 22. Đốt cháy hoàn toàn 0.672 lít hỗn hợp khí etilen và propilen cần 2.688 lít khí oxi. Toàn bộ
sản phẩm cháy thu được sục vào dung dịch nước vôi trong dư thu được m gam kết tủa.
a. Tính % thể tích mỗi khí trong hỗn hợp đầu.
0
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
b. Tính giá trị m.
Câu 23. Đốt cháy hoàn toàn 4.48 lít hỗn hợp hai anken X (đktc) là đồng đẳng kế tiếp của nhau thu
được 11.2 lít khí CO2 (đktc).
a. Xác định công thức của hai anken.
b. Tính % thể tích mỗi anken trong hỗn hợp ban đầu.
Câu 24. Đốt cháy hoàn toàn 6.72 lít hỗn hợp X gồm hai anken là đồng đẳng kế tiếp nhau cần 26.88
lít khí oxi.
a. Xác định công thức của hai anken.
b. Cho hỗn hợp X qua dung dịch brom dư, tính khối lượng brom đã tham gia phản ứng.
Câu 25. Oxi hóa hoàn toàn 0,68 gam ankadien X thu được 1,12 lít CO2 (đktc).
a. Tìm công thức phân tử của X.
b. Viết CTCT có thể có của X.
Câu 26. Cho 4,48 lít hỗn hợp khí gồm metan và etilen đi qua dung dịch brom dư, thấy dung dịch bị
nhạt màu và có 1,12 lít khí thoát ra. Các thể tích khí đo ở điều kiện tiêu chuẩn. Tính % theo thể tích
mỗi khí trong hỗn hợp ban đầu.
Câu 27. Dẫn 3,36 lít hỗn hợp A gồm propin và etilen đi vào một lượng dư dung dịch AgNO3 trong
NH3 thấy còn 0,84 lít khí thoát ra và có m gam kết tủa. Các thể tích khí được đo ở điều kiện tiêu
chuẩn.
a. Tính % theo thể tích etilen trong A.
b. Tính m.
Câu 28. Dẫn 6,72 lít hỗn hợp khí X gồm propan, etilen và axetilen qua dung dịch brom dư, thấy còn
1,68 lít khí không bị hấp thụ. Nếu dẫn 6,72 lít khí X trên qua dung dịch AgNO3 trong NH3 thấy có
24,24 gam kết tủa. Các thể tích khí đo ở điều kiện tiêu chuẩn.
a. Viết PTHH của các phản ứng xãy ra.
b. Tính % theo thể tích và theo khối lượng mỗi khí trong hỗn hợp ban đầu.
Câu 29. Đốt cháy hoàn toàn 2,24 lít hidrocacbon X thu được 6,72 lít khí CO2 (các thể tích khí được
đo ở đktc). X tác dụng với AgNO3 trong NH3 sinh ra kết tủa Y. Xác định CTCT của X.
Câu 30. Hidrocacbon X là chất lỏng có tỉ khối hơi so với không khí là 3,17. Đốt cháy hoàn toàn X
thu được CO2 có khối lượng bằng 4,28 lần khối lượng H2O. Ở nhiệt độ thường X không làm mất
màu dung dịch brom. Khi đun nóng X làm mất màu dung dịch KMnO4. Tìm CTPT và viết CTCT
của X.
Câu 31. Cho benzen tác dụng với lượng dư HNO3 đặc có xúc tác H2SO4 đặc để điều chế
nitrobenzen. Tính khối lượng nitrobenzen thu được khi dùng 1 tấn benzen với hiệu suất 78%.
Câu 32. Trùng hợp 5,6 lít C2H4 (đktc) nếu hiệu suất phản ứng đạt 90% thì khối lượng polime thu
được là bao nhiêu?
Câu 33. Đốt cháy hoàn toàn 4,48 lít C3H6 ( đktc) rồi cho sản phẩm cháy đi qua bình đựng dung dịch
nước vôi trong có dư thấy khối lượng bình tăng m(g). Xác định giá trị của m.
Câu 34. Hỗn hợp X gồm C2H4 và C2H2. Dẫn 1,12 lít hỗn hợp X đi qua bình đựng dung dịch
AgNO3/NH3 thu được 2,4 g kết tủa vàng. Xác định thể tích của C2H4 và C2H2 đo được ở điều kiện
chuẩn?
Câu 35. Đốt cháy hoàn toàn 4,48 lít hỗn hợp khí C2H4 và C3H6 (đktc) thu được 11,2 lít khí CO2
(đktc).
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
a. Xác định % theo thể tích mỗi khí trong hỗn hợp đầu.
b. Tính khối lượng nước sinh ra.
Câu 36. Một hỗn hợp gồm hai anken có thể tích 11,2 lít (đktc) kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng.
Khi cho hổn hợp đi qua dung dịch brom thì thấy khối lượng bình brom tăng lên 15,4 g.
a. Xác định CTPT của hai anken.
b. Tính thể tích mỗi khí trong hỗn hợp ban đầu.
Câu 37. Cho (A) và (B) là 2 anken đồng đẳng kế tiếp nhau. Cho 13,44 lít (đktc) hỗn hợp 2 anken
(A) và (B) qua bình đựng dung dịch Br2 thấy bình Br2 tăng lên 28 gam.
a. Xác định CTPT của A, B.
b. Cho hỗn hợp 2 anken + HCl thu được 3 sản phẩm. Hãy cho biết CTCT của (A) và (B).
Câu 38. Dẫn 4,48 lít hỗn hợp gồm C2H4 và C3H4 (đktc) qua bình đựng dung dịch Br2 dư thấy khối
lượng bình tăng 6,2 gam. Tính phần trăm thể tích của C3H4 trong hỗn hợp.
Câu 39. Cho 12,60 gam hỗn hợp 2 anken là đồng đẳng kế tiếp tác dụng vừa đủ với dung dịch Br2
thu được 44,60 gam hỗn hợp sản phẩm. Xác định công thức phân tử của 2 anken.
Câu 40. Chia 16,4 gam hỗn hợp gồm C2H4 và C3H4 thành 2 phần bằng nhau. Phần 1 tác dụng vừa đủ
với dung dịch chứa 56,0 gam Br2. Phần 2 cho tác dụng hết với H2 (Ni, t0), rồi lấy 2 ankan tạo thành
đem đốt cháy hoàn toàn thì thu được x gam CO2. Tính giá trị của x.
Câu 41. Đốt cháy hoàn toàn 0,2 mol hỗn hợp 2 ankin là đồng đẳng kế tiếp thu được 9,0 gam nước.
Xác định công thức phân tử của 2 ankin.
Câu 42. Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp 2 anken thu được 11,2 lít khí CO2 (đktc). Tính thể tích khí O2
(đktc) đã tham gia phản ứng cháy.
Câu 43. Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp 3 anken rồi dẫn sản phẩm cháy lần lượt qua bình 1 đựng dung
dịch H2SO4 đặc và bình 2 đựng dung dịch nước vôi trong dư, thấy khối lượng bình 1 tăng m gam và
khối lượng bình 2 tăng (m + 5,2) gam. Tính giá trị của m.
Câu 44. Khi cho 0,2 mol một ankin tác dụng với AgNO3 trong dung dịch NH3 (dư) thu được 29,4
gam kết tủa. Xác định công thức phân tử của ankin.
D. PHẦN BÀI TẬP NÂNG CAO
Câu 1 (A-07). Ba hiđrocacbon X, Y, Z kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng, trong đó khối lượng phân
tử Z gấp đôi khối lượng phân tử X. Đốt cháy 0,1 mol chất Y, sản phẩm khí hấp thụ hoàn toàn vào
dung dịch Ca(OH)2 dư, thu được m gam kết tủa. Tính m.
Câu 2 (B-2008). Đốt cháy hoàn toàn 1 lít hỗn hợp khí gồm C2H2 và hiđrocacbon X sinh ra 2 lít khí
CO2 và 2 lít hơi H2O (các thể tích khí và hơi đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất). Xác định công
thức phân tử của X.
Câu 3 (B-2010). Hỗn hợp khí X gồm một ankan và một anken. Tỉ khối của X so với H2 bằng 11,25.
Đốt cháy hoàn toàn 4,48 lít X, thu được 6,72 lít CO2 (các thể tích khí đo ở đktc). Xác định công thức
của ankan và anken.
Câu 4 (A-07). Cho 4,48 lít hỗn hợp X (đktc) gồm 2 hiđrocacbon mạch hở lội từ từ qua bình chứa 1,4
lít dung dịch Br2 0,5M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, số mol Br2 giảm đi một nửa và khối
lượng bình tăng thêm 6,7 gam. Xác định công thức phân tử của 2 hiđrocacbon.
Câu 5 (B-08). Dẫn 1,68 lít hỗn hợp khí X gồm hai hiđrocacbon vào bình đựng dung dịch brom (dư).
Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, có 4 gam brom đã phản ứng và còn lại 1,12 lít khí. Nếu đốt cháy
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
hoàn toàn 1,68 lít X thì sinh ra 2,8 lít khí CO2. Xác định công thức phân tử của hai hiđrocacbon (biết
các thể tích khí đều đo ở đktc).
Câu 6 (A-2010). Đun nóng hỗn hợp khí X gồm 0,02 mol C2H2 và 0,03 mol H2 trong một bình kín
(xúc tác Ni), thu được hỗn hợp khí Y. Cho Y lội từ từ vào bình nước brom (dư), sau khi kết thúc các
phản ứng, khối lượng bình tăng m gam và có 280 ml hỗn hợp khí Z (đktc) thoát ra. Tỉ khối của Z so
với H2 là 10,08. Tính giá trị của m.
Câu 7 (B-09). Hỗn hợp khí X gồm H2 và một anken có khả năng cộng HBr cho sản phẩm hữu cơ
duy nhất. Tỉ khối của X so với H2 bằng 9,1. Đun nóng X có xúc tác Ni, sau khi phản ứng xảy ra
hoàn toàn, thu được hỗn hợp khí Y không làm mất màu nước brom; tỉ khối của Y so với H2 bằng 13.
Xác định công thức cấu tạo của anken.
Câu 8 (CĐ-09). Hỗn hợp khí X gồm H2 và C2H4 có tỉ khối so với He là 3,75. Dẫn X qua Ni nung
nóng, thu được hỗn hợp khí Y có tỉ khối so với He là 5. Tính hiệu suất của phản ứng hiđro hoá.
Câu 9 (CĐ-2010). Cho 3,12 gam ankin X phản ứng với 0,1 mol H2 (xúc tác Pd/PbCO3, t0), thu được
hỗn hợp Y chỉ có hai hiđrocacbon. Xác định công thức phân tử của X.
Câu 10. Hỗn hợp X gồm một olefin M và H2 có khối lượng phân tử trung bình 10.67 đi qua Ni đun
nóng thu được hỗn hợp khí Y có tỉ khối so với H2 là 18. Biết M phản ứng hết. Xác định CTPT của
M.
Câu 11 (CĐ-2010). Cho 3,12 gam ankin X phản ứng với 0,1 mol H2 (xúc tác Pd/PbCO3, t0), thu
được hỗn hợp Y chỉ có hai hiđrocacbon. Xác định công thức phân tử của X.
CHUYÊN ĐỀ VII
DẪN XUẤT HALOGEN - ANCOl - PHENOl
A. PHẦN LÝ THUYẾT
I. DẪN XUẤT HALOGEN CỦA HIDROCACBON
1. Khái niệm
- Khi thay thế nguyên tử hidro của phân tử hidrocacbon bằng nguyên tử halogen ta được dẫn xuất
halogen có CTTQ: RCl
+ Ví dụ: CH3Cl, C6H5Cl
- Bậc của dẫn xuất halogen: Chính là bậc của nguyên tử C liên kết trực tiếp với C.
+ Ví dụ:
Bậc I: CH3CH2Cl (etyl clorua)
Bậc II: CH3CHClCH3 (isopropyl clorua)
Bậc III: (CH3)C-Br (tert - butyl bromua)
2. Tính chất hóa học:
a. Phản ứng thế nguyên tử halogen bằng nhóm OH:
RX +
NaOH
t
0
ROH
+
NaX
CH3CH2Br + NaOH
CH3CH2OH + NaBr
b. Phản ứng tách hidro halogenua:
C H OH
CH2=CH2 + KCl + H2O
- CH3-CH2Cl + KOH
t
t0
2
5
0
- PTTQ: (đối với dẫn xuất halogen no, đơn chức, mạch hở)
C H OH
CnH2n +
CnH2n+1X + KOH
KX + H2O
t
2
5
0
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
- Quy tắc Zaixep: Nguyên tử X tách với nguyên tử H ở C bậc cao hơn.
II. ANCOL
1. Định nghĩa - Phân loại
a. Định nghĩa
- Ancol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm OH liên kết trực tiếp với nguyên tử C no.
Ví dụ: C2H5OH
- Bậc ancol là bậc của nguyên tử C liên kết trực tiếp với nhóm OH.
Thí dụ
CH3-CH2-CH2-CH2OH:
ancol bậc I
CH3-CH2-CH(CH3)-OH: ancol bậc II
CH3-C(CH3)2-OH:
ancol bậc III
b. Phân loại
- Ancol no, đơn chức, mạch hở (CnH2n+1OH): Ví dụ: CH3OH . . .
- Ancol không no, đơn chức mạch hở: CH2=CH-CH2OH
- Ancol thơm đơn chức: C6H5CH2OH
-OH
- Ancol vòng no, đơn chức:
xiclohexanol
- Ancol đa chức: CH2OH-CH2OH (etilen glicol), CH2OH-CHOH-CH2OH (glixerol)
2. Đồng phân - Danh pháp
a. Đồng phân: Chỉ có đồng phân cấu tạo (gồm đồng phân mạch C và đồng phân vị trí nhóm OH).
- Thí dụ C4H10O có 4 đồng phân ancol
CH3-CH2-CH2-CH2OH;
CH3-CH(CH3)-CH2OH
CH3-CH2-CH(CH3)-OH; CH3-C(CH3)2-OH
b. Danh pháp:
- Danh pháp thường: Ancol + tên gốc ankyl + ic
+ Ví dụ: C2H5OH (ancol etylic)
- Danh pháp thay thế: Tên hidrocacbon tương ứng với mạch chính + số chỉ vị trí nhóm OH + ol
4
3
2
1
+ Ví dụ: CH3 CH(CH3 )CH2 CH2OH (3-metylbutan-1-ol)
3. Tính chất vật lý
- Tan nhiều trong nước do tạo được liên kết H với nước. Độ tan trong nước giảm dần khi số nguyên
tử C tăng lên.
4. Tính chất hóa học
a. Phản ứng thế H của nhóm OH
* Tính chất cung của ancol
2C2H5OH + 2Na
→ 2C2H5ONa + H2↑
* Tính chất đặc trưng của ancol đa chức có hai nhóm OH liền kề
- Hòa tan được Cu(OH)2 ở điều kiện thường tạo thành dung dịch màu xanh lam. Phản ứng này dùng
để nhận biết ancol đa chức có hai nhóm OH liền kề.
2C3H5(OH)3 + Cu(OH)2
→ [C3H5(OH)2O]2Cu + 2H2O
b. Phản ứng thế nhóm OH
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM
GV có số HS theo học trong Nhóm Trả Phí Đông nhất VN
Người duy nhất có 2 nhóm phân mức rõ ràng: Nhóm 8-9+ học t2,5 – Nhóm 6-8+ học t3,6
* Phản ứng với axit vô cơ
C2H5 - OH +
* Phản ứng với ancol
2C2H5OH
t
0
H - Br
H2SO4 , 140 C
0
C2H5Br +
C2H5OC2H5 +
đietyl ete
H2SO4 , 140 C
- PTTQ: 2ROH
c. Phản ứng tách nước
0
R-O-R
H2SO4 , 170 C
0
C2H5OH
H2 O
+
H2 O
H2O
C2H4
+
H2 O
- PTTQ:
CnH2n+1OH
CnH2n + H2O
d. Phản ứng oxi hóa:
- Oxi hóa không hoàn toàn:
+ Ancol bậc 1 khi bị oxi hóa bởi CuO/to cho ra sản phẩm là andehit
H2SO4 , 1700 C
t
RCH2OH + CuO
RCHO + Cu↓ + H2O
+ Ancol bậc hai khi bị oxi hóa bởi CuO/to cho ra sản phẩm là xeton.
0
R-CH(OH)-R’ + CuO
+ Ancol bậc III khó bị oxi hóa.
- Oxi hóa hoàn toàn:
CnH2n+1OH
3n
O2
2
+
t
0
t
0
R-CO-R’
nCO2
+
+
Cu↓ +
H2O
(n+1)H2O
5. Điều chế:
a. Phương pháp tổng hợp:
H SO , t
- Điều chế từ anken tương ứng: CnH2n
+
H2O
- Điều chế Glixerol đi từ anken tương ứng là CH2=CH-CH3.
b. Phương pháp sinh hóa: Điều chế C2H5OH từ tinh bột.
+H O
C6H12O6
(C6H10O5)n
t , xt
0
2
4
CnH2n+1OH
2
0
enzim
2C2H5OH + 2CO2
C6H12O6
II. PHENOL
1. Định nghĩa - Phân loại - Danh pháp
a. Định nghĩa: Phenol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm -OH liên kết trực tiếp với
nguyên tử C vòng benzen.
- Ví dụ: C6H5OH (phenol) . . .
b. Phân loại:
- Phenol đơn chức: Phân tử có một nhóm -OH phenol.
- Phenol đa chức: Phân tử chứa hai hay nhiều nhóm -OH phenol.
c. Danh pháp: Số chỉ vị trí nhóm thế + phenol
2. Tính chất hóa học:
a. Phản ứng thế nguyên tử H của nhóm OH
- Tác dụng với kim loại kiềm
2C6H5OH + 2Na
→
2C6H5ONa + H2↑
- Tác dụng với dung dịch bazơ
Thanh Niêm dạy khô máu + Hôi Nách nhất VBB
GV ONLINE SỐ 1 VIỆT NAM