Soạn bài lớp 12: Luật thơ

Doc24.vnSoạn bài luật thơI. Khái quát về luật thơ 1. Luật thơ của thể thơ là toàn bộ những quy tắc về số câu, số tiếng, cách gieo vần, phéphài thanh, ngắt nhịp… được khái quát theo một kiểu mẫu nhất định. Ví dụ: Luật của cácthể lục bát, song thất lục bát, ngũ ngôn và thất ngôn… Nói chung, ta có thể chia các thể thơ Việt Nam thành nhóm chính: Các thể thơ dân tộc gồm: lục bát, song thất lục bát và hát nói. Các thể thơ Đường luật gồm: ngũ ngôn, thất ngôn (tứ tuyệt và bát cú). Các thể thơ hiện đại gồm: năm tiếng, bảy tiếng, tám tiếng, hỗn hợp, tự do, thơ vănxuôi… 2. Sự hình thành các luật thơ cũng như sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơđều phải dựa trên các đặc trưng ngữ âm của tiếng Việt, trong đó tiếng là đơn vị có vai tròquan trọng. Số tiếng và các đặc điểm của tiếng và cách gieo vần, phép hài thanh, ngắtnhịp… là các nhân tố cấu thành luật thơ. II. Một số thể thơ truyền thống. 1. Thể lục bát (còn gọi là thể sáu tám)Ví dụ: Trăm năm trong cõi người ta .Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhauTrải qua một cuộc bể dâuNhững điều trông thấy mà đau đớn lòng.(Nguyễn Du, Truyện Kiều)- Số tiếng: Mỗi cặp lục bát gồm hai dòng: dòng lục (6 tiếng), dòng bát (8 tiếng). Bài thơlục bát là sự kế tiếp của các cặp thơ như thế. Vần: Vần lưng hiệp vần tiếng thứ của hai dòng và giữa tiếng thứ của dòng bát vớitiếng thứ của dòng lục. Nhịp: Nhịp chẵn dựa vào tiếng có thanh không đổi (tức các tiếng 2, 6): 2-2-2.- Hài thanh: Có sự đối xứng luân phiên các tiếng 2, 4, trong dòng thơ và đốilập âm vực trầm bổng tiếng thứ và tiếng thứ dòng bát.Doc24.vn2. Thể song thất lục bát (còn gọi là gián thất hay song thất) Ví dụ: Ngòi đầu cầu nước trong như lọc Đường bên cầu cỏ mọc còn non Đưa chàng lòng dặc dặc buồn Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền. (Đoàn Thị Điểm (?), Chinh phụ ngâm) Số tiếng: cặp song thất (7 tiếng) và cặp lục bát (6 tiếng) luân phiên kế tiếp nhautrong toàn bài. Vần: gieo vần lưng mỗi cặp (lọc mọc, buồn khôn); cặp song thất có vần trắc, cặplục bát có vần bằng. Giữa cặp song thất và cặp lục bát có vần liền (non buồn). Nhịp: -4 hai câu thất và cặp lục bát. Hài thanh: cặp song thất lấy tiếng thứ ba làm chuẩn mực, có thể có thanh bằng (câu thất– bằng) hoặc trắc (câu thất trắc) nhưng không bắt buộc. Ví dụ: Cùng trông lại mà cũng chẳng thấy Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu. (Đoàn Thị Điểm (?), Chinh phụ ngâm) Còn cặp lục bát thì sự đối xứng bằng trắc chặt chẽ hơn (giống như thể lục bát). 3. Các thể ngũ ngôn Đường luật Gồm có hai thể chính: ngôn ngữ tứ tuyệt (5 tiếng dòng) và ngũ ngôn bát cú (5 tiếng 8dòng). Thể ngũ ngôn bát cú có bố cục phần: đề, thực, luận, kết. Một bài thơ ngũ ngôn bát cú: MẶT TRĂNG Vằng vặc bóng thuyền quyên, Mây quang gió bốn bên Nề cho trời đất trắng, Quét sạch núi sông đen Có khuyết nhưng tròn mãiDoc24.vnTuy già vẫn trẻ lên Mảnh gương chung thế giới Soi rõ: mặt hay, hèn (Khuyết Danh) Số tiếng: tiếng- Số dòng: dòng (thơ tứ tuyệt chỉ có dòng) Vần: vần (độc vận), gieo vần cách (bên,đen, lên, hèn). Nhịp kẻ: 3- Hài thanh: có sự luân phiên hoặc niêm B, tiếng thứ và thứ 4.4. Các thể thơ thất ngôn Đường luật Gồm có hai thể chính: thất ngôn tứ tuyệt và thất ngôn bát cú. Mỗi thể lại chia ra thất ngônluật bằng (thể bằng) và thất ngôn luật trắc (thể trắc). Đây là hai thể thơ có kết cấu, niêmluật chặt chẽ, được nhiều người ưa thích và đến nay vẫn được nhiều người sử dụng đểsáng tác. 4.1. Thất ngôn tứ tuyệt (còn gọi là thể tứ tuyệt hay tuyệt cú) Một bài thơ tứ tuyệt thểtrắc ÔNG PHỖNG ĐÁ Ông đứng làm cho đó hỡi ông Trơ trơ như đá, vững như đồng. Đêm ngày gìn giữ cho ai đó Non nước đầy vơi có biết không (Nguyễn Khuyến) Số tiếng tiếng Số dòng dòng Vần vần. Cách hiệp vần vần chân, gieo vần cách (đồng không).- Nhịp Hài thanh Theo mô hình sau :Doc24.vn4.2. Thất ngôn bát cú Một bài thất ngôn bát cũ thể trắc: Qua Đèo Ngang Bà Huyện Thanh Quan Số tiếng: tiếng Số dòng: dòng (chia thành phần: Đề, thực, luận, kết). Vần: gieo vần chân, độc vần (hoa, nhà, gia, ta và tà dòng thơ thứ nhất).- Nhịp: Hài thanh: Theo mô hình sau:Doc24.vnLuật thơ thất ngôn bát cú rất chặt chẽ: một mặt là luật hài thanh, đối xứng giữa các tiếng2, 4, (có thể theo thể trắc hoặc theo thể bằng); mặt khác, đòi hỏi phải niêm (dính) giữacác dòng 3, 5, và 1-8. Về bố cục, bài thơ chia thành cặp: dòng đầu là đề(phá đề và thừa đề) để vào bài; dòng tiếp theo là thực để giải thích rõ đề, dòng luận đểbàn luận và hai dòng kết để kết bài. Như vậy, thơ Đường luật hết sức chặt chẽ, nhưng vì thế mà rất gò bó và khó diễn đạt đượcnhững cảm xúc phóng khoáng, nhịp điệu rộng mở. III. Các thể thơ hiện đại Thành tựu lớn của phong trào Thơ mới (1932 1945) là đã đổi mới và sáng tạo nhiều thểthơ mới. Thơ Việt Nam hiện đại có đủ các thể, từ thơ hai, ba, bốn đến năm, sáu, bảy, támtiếng; thơ tự do và cả thơ văn xuôi. Các nhà thơ trong phong trào Thơ mới đã tiếp nhậnảnh hưởng của thơ Pháp và đổi mới luật thơ cũ, tạo thành nhiều thể thơ hiện đại. IV. Luyện tập Phân biệt cách gieo vần, ngắt nhịp và hài thanh của hai câu thơ bảy tiếng trong thể songDoc24.vnthất lục bát với thể thơ thất ngôn Đường luật qua các ví dụ (SGK).Gợi ý. 1. Đoàn Thị Điểm Chinh phụ ngâm Trống Tràng thành lung lay bóng nguyệt Khói Cam Tuyền mở mịt thức mây. Cách gieo vần: gieo vần lưng: nguyệt, mịt Ngắt nhịp: nhịp 4. Trống Tràng thành lun lay bóng nguyệt Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây. Hài thanh: cặp song thất lấy tiếng thứ làm chuẩn, có thể có thanh bằng hoặc trắc. đâylà thanh bằng: Trống Tràng thành (B) Khói Cam Tuyền (B) 2. Cảnh khuya Hồ Chí Minh- Cách gieo vần: vần, vần chân cuối câu thơ thứ 1, 2, 4: xa, hoa, nhà.- Ngắt nhịp: Nhịp Hài thanh: theo mô hình sau: Dòng 1: T-B-T Dòng 2: B-T-B Dòng B-T-B Dòng T-B-T Tiếng thứ 2, thứ 4, thứ 6.Trên đây chỉ là phần trích dẫn 10 trang đầu của tài liệu và có thế hiển thị lỗi font, bạn muốn xem đầyđủ tài liệu gốc thì ấn vào nút Tải về phía dưới.