Sắc màu Nam Bộ trong Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi

Doc24.vnSẮC MÀU NAM BỘ TRONG “NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH” CỦANHÀ VĂN NGUYỄN THI (SGK Ngữ văn 12, tập 2)Thuở sinh thời, nhà thơ của sự thiên tài và bất hạnh Hàn Mặc Tử đã từng có câu thơthật hay: “người thơ phong vận như thơ ấy” cái khí chất của nhà văn, nhà thơ, củangười nghệ sĩ suốt đời mải miết trên hành trình đi tìm cái đẹp nhiều khi toát lên từ vócdáng, thần thái của họ. Và thậm chí, đôi khi, cái phong thái của người nghệ sĩ cũng đãphần nào hé lộ cho người đọc về nét sở trường, cái dị biệt của chính những con người ấytrên hành trình sáng tạo. Và cứ thế, khi ta nhìn vào bức chân dung nhà văn Nguyễn Thiđược đưa vào sách giáo khoa, trên khuôn mặt ông, từ vầng trán và sống mũi cao, đôi mắtsáng, mở to, nhìn thẳng cho đến cái khuôn miệng bình thản, tất cả dường như đều hé lộcho ta, đó là một con người cương nghị, thẳng thắn. Đó dường như là nhà văn của nhữngtính cách dữ dội, những xung đột quyết liệt; là con người sinh ra để cầm bút và cầm súng.Và dường như là một sự sắp đặt sẵn của số phận, ngã rẽ của đường đời đã đưa ông vàomiền Nam, mảnh đất hào hùng của một thời đánh Mĩ. Dẫu trên hành trình xuôi ngược ấy,đã có lúc, Nguyễn Thi trở ngược ra đất Bắc, nhưng như một thỏi nam châm kì lạ, sức hútcủa miền Nam lại hút ông quay ngược trở lại để sống với đất, với người miền Nam củamột thời máu lửa. Chất liệu sống ngồn ngộn cùng sức hút từ chính tính cách những conngười cộng với khí chất và tài năng của người nghệ sĩ đã giúp Nguyễn Thi sáng tạo nênmột truyện ngắn xuất sắc “Những đứa con trong gia đình” in đậm dấu ấn trong trái timnhiều thế hệ độc giả. Và tôi cũng đã tìm đọc nó để được đắm chìm trong một thế giớithấm đẫm sắc màu của đất và người miền Nam, cái phong vị rất riêng của mảnh đất“thành đồng Tổ quốc” trong một thời đánh Mĩ ác liệt mà rất đỗi hào hùng và vinh quang!1) Một không gian, bối cảnh thấm đẫm sắc màu Nam Bộ:Bằng tấm lòng yêu thương, gắn bó và sự am hiểu sâu sắc của mình, nhà văn NguyễnThi đã tạo dựng thành công không gian, bối cảnh mang đậm sắc màu Nam Bộ trongtruyện ngắn “Những đứa con trong gia đình”. Đọc tác phẩm, người đọc như được dẫn dắtvào một thế giới mang những dấu ấn rất riêng. Đó là không gian của những dòng sông,ruộng đồng, bờ bãi. Xuyên suốt dòng hồi tưởng miên man, đứt nối của người chiến sĩ giảiDoc24.vnphóng quân tên Việt khi anh bị thương nặng, bị lạc đồng đội, nằm lại giữa chiến trường,ấn tượng sâu đậm trong anh không chỉ là hình bóng những người thân yêu mà đó còn làhình ảnh một quê hương Nam Bộ đã trở thành một vùng kí ức rất đỗi thiêng liêng trongtâm hồn người lính trẻ. Việt nhớ tới những dòng sông mà con sông nào cũng “nhiều phùsa, lắm nước bạc. Ruộng đồng phì nhiêu cũng sinh ra từ đó. Lòng tốt con người cũng sinhra từ đó” gắn liền với những câu chuyện về cuộc đời chèo ghe mướn nhiều vất vả màcũng lắm kỉ niệm buồn vui của chú Năm, người thân yêu còn lại của hai chị em Việt vàChiến. Tâm thức Việt còn nhớ về những cánh đồng lắm phù sa với cánh cò bay mải miếtmà trong những đêm mưa rả rích ngoài vàm sông, Việt cùng chị Chiến đi soi ếch, cười vuitừ lúc đi cho tới lúc về. Có thể nói, không gian, bối cảnh mà hằng ngày hai chị em Việt vàChiến “hít thở” đều là khung cảnh đậm đặc sắc màu Nam Bộ. “Bầu không khí” ấy cónhững dòng sông mà thuở bé, hai chị em đã từng đi theo du kích bắn tàu Mĩ trên sôngĐịnh Thủy; có những vườn cây trái sum suê mà Việt đã từng in dấu chân trong những lầnđi bắn chim bằng chiếc ná thun của mình và cũng là để thực hiện nhiệm vụ cảnh giới chocác cô chú cán bộ. Tất cả đều mang một sắc màu rất riêng biệt. Những vàm sông, nhữngcây xoài mồ côi, những buổi đi soi ếch hay những lần đi bắn chim đã trở thành bầu trời cổtích tuổi thơ mà Việt không bao giờ quên. Cái dấu ấn của ruộng đồng, bờ bãi ấy còn theoViệt vào những kỉ niệm về hình ảnh người má thân yêu. Trong dòng chảy kỉ niệm, ngườimá hiển hiện trong tâm thức người lính giải phóng quân trẻ tuổi không chỉ sự đảm đang,tần tảo; lòng yêu thương chồng con; một cuộc đời đau thương mà rất đỗi hiên ngang,bất khuất mà đó còn là mùi của bùn đất, của rơm rạ, của lúa gạo, của ruộng đồng, bờ bãitoát lên từ thân hình người má. Mùi vị của mồ hôi tần tảo, mùi của ruộng đồng, rơm rạ đãtrở thành một cái gì đó rất đỗi thân quen mà thiêng liêng đến lạ lùng, chiếm một phần rấtquan trọng trong đời sống tâm hồn của Việt. Đó thực sự trở thành một nét rất riêng củanhững con người được sinh ra trên mảnh đất miền Nam thành đồng Tổ quốc. Dòng hồitưởng đã đưa Việt trở về không khí của buổi sáng hai chị em sửa soạn mọi việc trước lúclên đường ra mặt trận. Trong cái linh thiêng của hành động khiêng bàn thờ ba má sang gửinhà chú Năm, hai chị em Việt và Chiến vẫn lại tiếp tục đi qua dãy đất cày trước cửa, mentheo chân vườn thoang thoảng mùi hoa cam, con đường mà hồi trước má Việt vẫn đi đểDoc24.vnlội hết bưng này qua bưng khác. Khu vườn, cánh đồng, mùi hoa cam thoang thoảng thựcsự là những hình ảnh thấm đẫm chất thơ, in đậm dấu ấn Nam Bộ mà nhà văn Nguyễn Thiđã tạo dựng thật thành công và đầy ấn tượng!2) Sắc màu Nam Bộ toát lên từ tính cách những con người:Là người con sinh ra và lớn lên vùng đất Nam Định, nhưng những ngã rẽ khác nhaucủa cuộc đời lại đưa Nguyễn Thi đặt những bước chân trên hành trình vạn dặm mưu sinhlên mảnh đất miền Nam để rồi sau đó, ông đã dành cho đất và người nơi đây biết baonhiêu ân tình sâu nặng. Viết “Những đứa con trong gia đình”, nhà văn xứ Hải Hậu NamĐịnh ấy đã chứng tỏ vốn hiểu biết sâu sắc về tính cách của những con người miền Nam.Ông đã tạo dựng thành công những bức chân dung với những nét tính cách hết sức đặcbiệt, không trộn lẫn nhưng tất cả đều gặp gỡ nhau sự bộc trực, thẳng thắn, trọng nghĩakhí, sâu nặng tình cảm với quê hương, gia đình và có lòng căm thù giặc sâu sắc. Ấn tượngchạm khắc mãi trong lòng người đọc về hình ảnh người má của hai chị em Việt và Chiếnlà khoảnh khắc người mẹ miền Nam ấy cắp rổ đi đòi đầu chồng khi bị giặc giết hại; làdáng hình lực lưỡng và đôi bàn tay to bản phủ lên đầu che chở cho đàn con trước mọi sựđe dọa của quân thù. Đó thực sự đã trở thành một hình ảnh mang tính chất biểu tượng chosự can trường, bất khuất trước kẻ thù của những con người miền Nam. Chồng bị giặc giếthại, người má ấy đã một tay nuôi đàn con khôn lớn và vẫn dũng cảm tham gia phong tràocách mạng địa phương. Điều ấy không chỉ thể hiện sự đảm đang, tháo vát mà còn thểhiện khả năng sinh tồn, gánh vác, chống chọi trước biết bao nhiêu bão tố phong ba giữamột thời kì máu lửa của lịch sử dân tộc. Như cuộc chạy tiếp sức đường trường khôngngừng nghỉ, tiếp nối truyền thống từ quê hương, gia đình và những người thân yêu, nhữngngười con như Việt và Chiến lớn lên cũng mang trong mình những phẩm chất đáng quýcủa con người Nam Bộ: khảng khái, kiên cường và vô cùng dũng cảm. Ông nội, ba, má ...đều ngã xuống bởi tội ác của kẻ thù nhưng những đứa trẻ ấy lớn lên không hề biết run sợ,cúi đầu. Dòng huyết quản chảy trong họ là sự can trường, bất khuất; là lòng căm thù vàkhát vọng chiến đấu để trả thù cho ba má, quê hương và gia đình. Trước lúc lên đường ramặt trận, chị Chiến chỉ nói một câu ngắn gọn: “Tao đã thưa với chú Năm rồi. Đã làmthân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à!”. Chị nói vớiDoc24.vnViệt nhưng thực chất đó là lời thề với lòng mình của Chiến. Ẩn chứa đằng sau câu nói ấylà biết bao nhiêu nét tính cách tốt đẹp người con gái này: có sự thẳng thắn, gan góc; cósự dũng cảm, kiên cường; có lòng căm thù giặc và có thừa lòng quyết tâm của một ngườicon gái miền Nam vốn sinh ra trong một gia đình đau thương mà anh dũng. Việt cũng vậy.Trước lời căn dặn của chị Chiến: “Chú Năm nói mầy với tao đi kì này là ra chân trời mặtbiển, xa nhà thì ráng học chúng học bạn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu” ,Việt chỉ nằm lăn ra ván, cười khì và bảo: “Chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôimới bị” Đằng sau câu nói và cái hành động nằm lăn ra ván, cười khì khì ấy của Việt cócái gì vô tư, vô lo, vô nghĩ của một chàng trai mới lớn nhưng nó còn bộc lộ phẩm chất gangóc, dũng cảm của những con người miền Nam. Ngắn gọn, dứt khoát, rõ ràng là tính cáchcủa họ. Bởi thế, dễ hiểu vì sao sau này, cho dù bị thương nặng, một mình lạc giữa chiếntrường với bốn bề quân giặc, Việt cũng không hề thấy sợ hãi. Anh gan góc, kiên cường cảtrong suy nghĩ và hành động với suy nghĩ thật bình thản: “Trên trời có mày, dưới đấtcũng có mày, cả khu rừng này chỉ có mình tao. Mày có bắn được tao thì tao cũng bắnđược mày. Mày chỉ giỏi giết gia đình tao còn với tao, mày chỉ là thằng chạy” Cái suynghĩ bình thản ấy xuất phát từ dòng máu kiên cường, từ khát khao chiến đấu trả thù choba má, quê hương và gia đình. Hình ảnh hai chị em Việt và Chiến trong buổi sáng khiêngbàn thờ ba má sang gửi nhà chú Năm để lên đường ra mặt trận là nơi thể hiện rõ nét nhấtcho hình ảnh nhân dân miền Nam thời đánh Mĩ. Đó thực sự là những con người sinh ra đểgánh vác, để chống chọi, chiến đấu và chiến thắng!3) Sắc màu Nam Bộ được toát lên từ cách sử dụng hệ thống ngôn từ mang màusắc rất riêng: Với tấm lòng thiết tha của mình với mảnh đất và con người miền Nam, Nguyễn Thikhông chỉ xây dựng thành công một không gian, bối cảnh đậm đặc sắc màu Nam Bộ;những tính cách người miền Nam không trộn lẫn mà ông còn tỏ ra am hiểu vô cùng sâusắc vốn ngôn ngữ của những con người nơi đây. Đọc “Những đứa con trong gia đình”, tathấy nhà văn Nguyễn Thi đã sử dụng một cách dày đặc và sáng tạo hệ thống phương ngữNam Bộ: thỏn mỏn, trọng trọng, mầy tao, vàm sông, in như má vậy, bắp vế, dòm ... đểtạo nên một không khí miền Nam rất riêng cho thiên truyện ngắn xuất sắc này. Ngôn ngữ,Doc24.vncách tạo dựng đối thoại đều mang dấu ấn, mang đậm đặc “hơi thở” của mảnh đất và conngười nơi “thành đồng Tổ quốc” trong thời đại đánh Mĩ anh dũng và hào hùng. Hãy mộtlần nữa lắng nghe lại một trong những lời đối thoại mang sắc màu Nam Bộ ấy:- Bộ mình chị biết đi trả thù à?- Hồi đó má nói cho tao đi, mầy nhà làm ruộng với má, trọng trọng rồi đi sau.Hoặc là:- Chú Năm nói mầy với tao đi kì này là ra chân trời mặt biển, xa nhà thì ráng họcchúng học bạn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu.Việt lăn kềnh ra ván, cười khì khì:- Chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị.Đó quả thực là những đoạn đối thoại hết sức sinh động, mang đậm sắc màu miềnNam. Sắc màu ấy không chỉ toát lên từ cách thức sử dụng từ ngữ mà còn được thể hiện ởcách nói năng, suy nghĩ bộc trực, thẳng thắn của những con người nơi đây. “Những đứacon trong gia đình” thực sự là những trang văn về đất và người Nam Bộ, sống mãi trongtâm trí độc giả bằng những ấn tượng rất riêng, rất độc đáo. Và có lẽ, cái tạo nên sự thànhcông ấy cho nhà văn Nguyễn Thi có gì khác ngoài tình yêu và sự gắn bó đến mức ruột thịtmà ông đã dành cho đất và người miền Nam? Người dân nơi đây cũng thân thương gọiông là nhà văn của đồng bào Nam Bộ có lẽ cũng bởi họ vô cùng trân trọng chính cái tìnhyêu ấy!Vậy là cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại đã theo bánh xe của lịch sử dân tộc chạy lùisâu vào quá khứ. Cuộc sống và con người hiện đại, nói như cố nhà văn Nguyễn MinhChâu: “Con người ta nhiều khi cũng là một cánh rừng cỏ lau đầy sức sống. Rất chónglãng quên những con người đã ngã xuống” có nhiều giá trị đã nhiều khi bị người ta hờhững bỏ quên. Trên đường phố Sài thành xe và người “chăng tơ nghẽn lối” không biếtnhiều người khi bước chân trên con đường mang tên Nguyễn Thi có còn thao thiết nhớđến ông Có lẽ đó là con số không nhiều. Nhưng không hiểu sao, tôi cứ tin rằng, nhữnghình tượng “người mẹ cầm súng”, những nhân vật như Việt và Chiến trong “Những đứacon trong gia đình” sẽ vẫn còn được nhiều người nhắc nhớ rất lâu, rất lâu nữa. Bởi có lẽcũng giống như những Hớn Minh, Lục Vân Tiên, Vương Tử Trực ... trong trang văn ĐồDoc24.vnChiểu, những con người miền Nam thấy được thấp thoáng bóng dáng mình, tính cáchmình, quê hương xứ sở mình cũng hiện hình đâu đó Việt và Chiến trong những trangvăn Nguyễn Thi. Đó chính là dấu ấn miền Nam, là sắc màu miền Nam mà Nguyễn Thi đãtạo dựng hết sức thành công. Và như thế, tên tuổi của nhà văn Nguyễn Thi đã đâu dễ dànggì trôi vào quên lãng trong tâm thức mỗi người chúng ta hôm nay và mai sau?Thái Văn PhúGV trường THPT Quỳnh Lưu Quỳnh Lưu Nghệ AnSố điện thoại: 0963.730.739Trên đây chỉ là phần trích dẫn 10 trang đầu của tài liệu và có thế hiển thị lỗi font, bạn muốn xem đầyđủ tài liệu gốc thì ấn vào nút Tải về phía dưới.