Phân tích Người trong bao

Phân tích Người trong bao Sê-khốp là nhà văn lớn, là cây đại thụ trong nền văn h ọc Nga, ông đã đ ể l ại cho nhân lo ại m ột kho tàng những tác phẩm có giá trị vô cùng to l ớn. Dưới ngòi bút c ủa nhà văn, toàn c ảnh xã h ội Nga cu ối thế kỷ XIX hiện lên một cách rất chân thật, đó là m ột đ ất nước ng ột ng ạt, tù túng, chuyên ch ế b ảo thủ dưới thời kỳ nắm quyền của Nga hoàng. Nhà văn Sê-khốp có l ối viết văn r ất lôi cu ốn, ngôn ng ữ sinh động tự nhiên, phản ánh chân thực con người và xã hội Nga lúc bấy giờ. Truyện ngắn Người trong bao được ông viết năm 1898, đã khắc hoạ thành công hình t ượng nhân vật Bê-li-cốp, một anh giáo chức tỉnh lẻ với cái đầu chứa đầy thành kiến, qua đó tác gi ả châm bi ếm và đ ả kích những người tri thức Nga với lối sống “trong bao” c ổ h ủ, lạc h ậu, thích phê phán, b ất an tr ước những gì vượt ra ngoài giới hạn cho phép của mình, và tự coi đó là lỗi l ầm của người khác. Nhân vật chính trong truyện là Bê-li-cốp, một giáo viên dạy ti ếng Hy Lạp có l ối s ống r ất kỳ l ạ “s ống đơn độc như những con ốc, con sên cố thu mình vào vỏ bọc”. Hắn khác th ường trong c ả cách s ống và lối suy nghĩ dị hợm. Lúc nào cũng vậy, bất kể trời mưa hay nắng, thời tiết đẹp hay xấu hắn đều khoác lên mình một bộ trang phục hết sức kỳ cục. Hắn “đi giày cao su” tay c ầm ô, m ặc áo “bành tô ấm c ốt bông”, hắn luôn mang theo bên mình chiếc bao làm b ằng da h ươu đ ể d ựng nào là ô, chi ếc đ ồng h ồ quả quýt, nào là dao nhỏ gọt bút chì, ngay cả bộ mặt hắn dường như cũng muốn đ ể c ả vào trong bao, bởi Bê-li-cốp luôn “giấu mặt sau chiếc cổ áo bành tô b ẻ đ ứng lên”. Không nh ững th ế anh ta còn đeo kính râm, và nhét bông vào tai, đi xe ngựa thì bao gi ờ cũng phải “cho kéo mui lên”. V ới cách miêu t ả chân thật, sinh động của tác giả, Bê-li-cốp hi ện lên nh ư m ột k ẻ d ị h ợm và r ất n ực c ười. Gi ọng văn của Sê-khốp rất hóm hỉnh, hài hước, không cần phải là những câu văn hoa mỹ, chau chuốt nhưng vẫn làm hiện trong đầu người đọc một hình tượng nhân vật “người trong bao” điển hình thuở bấy giờ. Bê-li-cốp không sống như người thường, có lẽ hắn chỉ đang tồn tại mà thôi, hắn chán ghét cu ộc s ống, sợ hãi mọi thứ trên cuộc đời. Để bào chữa cho thái độ nhút nhát, hèn kém không dám đ ối di ện v ới hi ện tại của mình hắn luôn nhớ về quá khứ, “ca ngợi những thứ không bao gi ờ có th ật”. Bê-li-c ốp ch ọn dạy tiếng Hy Lạp, một thứ ngôn ngữ cổ, có lẽ đó là môn học an toàn, không có gì đáng phàn nàn “nh ờ đó hắn có thể trốn tránh được cuộc sống thực”. Phải chăng đã quen với l ối sống tù túng, ng ột ngạt mà bất kể thứ gì anh ta muốn làm đều phải thông qua “chỉ thị, thông t ư”, còn n ếu nh ư không có ch ỉ th ị, thông tư hay bất cứ quy định nào thì đều không được làm. Cứ mỗi lần có ý định thoát ra khỏi “cái bao” của mình thì hắn lại sợ hãi “nhưng lỡ lại xảy ra chuyện gì” và cứ thế hắn không bao gi ờ thoát ra kh ỏi cái “vỏ ốc sên” kia cho đến cuối đời. Mỗi khi có chuyện gì trái v ới khuôn phép, trái v ới l ẽ th ường đ ều làm hắn rầu rĩ mặc cho chuyện đó vốn “chả liên quan gì đ ến hắn”. Đáng bu ồn thay đi ều gì đã khi ến Bê-li-cốp trở thành kẻ có tính cách lạ lùng và có ph ần b ệnh hoạn nh ư v ậy? Ch ắc b ởi s ống d ưới th ời Nga hoàng chuyên chế nặng nề cùng với những giáo điều thắt chặt đã làm cho m ột ng ười bình thường phải ép bản thân đi vào khuôn phép, cả đời sống trong tù túng, bó bu ộc. Bê-li-c ốp v ừa đáng th ương vừa đáng giận, vừa hèn kém nhưng cũng thật tội nghiệp biết bao! Cách sống của Bê-li-cốp cũng rất lạ thường và lẩm cẩm. Hắn cho rằng vi ệc đến nhà các đ ồng nghi ệp ngồi im cả tiếng đồng hồ không nói năng gì rồi rời đi là để "duy trì nh ững m ối quan h ệ t ốt v ới b ạn bè". Có thể nói Bê-li-cốp cũng sợ cô đơn nhưng hắn hoàn m ất đi khái ni ệm v ề l ẽ s ống đúng nghĩa, “kẻ dị hợm” bao năm thao túng cả thành phố nhỏ bé này, làm tất cả mọi người đều đâm ra “s ợ t ất c ả”, “cái thằng cha quanh năm đi giày cao su và mang ô ấy” kh ống chế c ả tr ường h ọc, ngay c ả th ầy hi ệu trưởng cũng phải sợ hắn. Ngay cả khi ở nhà, hắn cũng sống trong s ợ hãi: “M ặc áo khoác ngoài, đ ội mũ, đóng cửa, cài then”, như kẻ mắc bệnh hoang tưởng hắn sợ bóng tối, s ợ ánh sáng, s ợ ăn tr ộm,… Và trong đầu luôn tồn tại cái suy nghĩ nhạt nhẽo “lỡ l ại xảy ra chuy ện gì”. Sê-kh ốp đã cho ng ười đ ọc cảm nhận được cái lối sống ấy dường như đã bao trùm lên c ả b ầu tr ời m ột màu t ối đen đáng s ợ, những “người trong bao” họ đã chết ngay cả khi đang sống, chưa bao gi ờ cảm nh ận đ ược hạnh phúc, tâm hồn luôn nặng trĩu như người sống trong ngục tù âm u, lạnh lẽo. Ấy vậy, mà một người dị biệt đã ngoài tứ tuần như Bê-li-cốp lại từng tính đ ến chuy ện s ẽ k ết hôn. Mọi người ra sức ghép đôi cho hắn với nàng Va-ren-ca xinh đ ẹp, có l ẽ h ọ nghĩ h ắn s ẽ thay đ ổi l ối sống khi có tình yêu của một người phụ nữ sôi động, nồng thắm. Chỉ vì chuyện này, h ắn đã suy nghĩ nhiều đến mức “gầy gò hẳn đi, mặt mày nhợt nhạt”, sự việc đến quá đột ngột khi ến m ột kẻ hèn nhát sợ hãi đủ thứ trên đời như hắn lại càng “thu mình sâu hơn vào trong bao”. Ph ải chăng h ắn là m ột k ẻ cổ hủ với cái đầu chứa đầy thành kiến? Chỉ vì nhìn thấy chị em Van-ren-ca đi xe đ ạp gi ữa ph ố đã khiến hắn sửng sốt, tình yêu vì thế mà cũng phai m ờ đi. Cuộc đời c ủa tên nhà giáo t ỉnh l ẻ Bê-li-c ốp cũng thật là bi hài! Chẳng phải vậy thì sao chỉ bằng “tiếng cười phá lên” của Va-ren-ca khi ch ứng ki ến hắn bị xô ngã nơi chân cầu thang, đã có thể chấm dứt t ất c ả “chuy ện c ưới xin” và “c ả cu ộc đ ời c ủa Bê-li-cốp”. Một tháng sau Bê-li-cốp chết, vẻ mặt hắn lúc n ằm trong quan tài “hi ền lành, d ễ ch ịu” và có phần “tươi tỉnh” chắc vì đang hạnh phúc khi được vĩnh viễn chui vào trong cái bao c ủa mình, không còn phải đối diện với cuộc sống ngoài kia nữa. Đây quả là một bức tranh biếm hoạ cười ra nước mắt, một người sao có thể ngủ “không bao giờ dậy nữa” chỉ vì một ti ếng c ười? Nh ưng đ ối v ới Bê-li-c ốp đấy là cả một sự nhục nhã, một kẻ luôn sống với giáo đi ều, m ột k ẻ đ ạo đ ức gi ả chuyên d ạy đ ời người khác như hắn thì đó quả là một sự đả kích quá lớn đến nỗi không có cách nào v ượt qua. Cứ ngỡ Bê-li-cốp chết đi, cuộc sống trong thành phố sẽ thay đổi màu s ắc m ới, không khí m ới. Nh ưng không, cuộc sống “nhẹ nhàng thoải mái” chẳng thể nào kéo dài lâu, thay vào đó là cu ộc s ống vô v ị, nhàm chán “chẳng khác lúc trước là bao”. Những kẻ “sống trong bao” không ch ỉ có mình Bê-li-c ốp mà họ đầy rẫy trong xã hội Nga khi ấy và “trong tương lai sẽ còn bao nhiêu người như thế nữa”. Nhà văn Sê-khốp đã tái hiện thành công cái lối sống dung tục, t ầm th ường, lạc h ậu, s ặc mùi giáo đi ều đã đ ầu độc người dân, đẩy họ vào cuộc sống đau khổ, tù túng, đã để lại bao hệ quả nặng nề t ồn t ại trong đất nước Nga cuối thế kỷ XIX. Ngôn ngữ chân thực, mộc mạc mà không kém ph ần sinh đ ộng đã góp phần xây dựng cốt truyện lôi cuốn hấp dẫn người đọc, tạo nên một hình t ượng nhân vật đặc s ắc đi ển hình “Người trong bao”. Người trong bao của Sê-khốp là một tác phẩm mang lại cho người đọc thật nhi ều cảm xúc, v ừa bi hài vừa đáng để suy ngẫm, vừa tiếc thương cho một kiếp người sống vô nghĩa. Qua truyện ngắn, nhà văn không chỉ phản ánh khách quan hiện thực xã hội Nga lúc bấy gi ờ, mà ông còn khéo léo nh ắc nh ở m ỗi con người: Hãy nhìn cuộc sống với sự lạc quan vốn có, giữ cho tâm không phê phán, h ơn thua. N ếu ta cảm thấy cuộc sống không hạnh phúc, vấn đề không phải do một ai khác mà nó n ằm ngay chính tâm ta. Chúng ta hãy mở rộng tấm lòng với mọi người và với thế giới xung quanh, tiếp nhận những sự đổi mới để có được một cuộc sống hạnh phúc, ngập tràn tươi trẻ, đừng sống như nhân vật Bê-li-c ốp, su ốt đời sống trong cái vỏ bọc hài hước của mình, rồi đến cuối cùng cu ộc đ ời ch ấm d ứt trong vô v ị, nh ạt nhẽo.