LIPIT-Lý thuyết

LIPITI. KHÁI NI M, PHÂN LO VÀ TR NG THÁI NHIÊNỆ Ự1. Khái ni và phân lo iệ Lipit là nh ng ch có trong bào ng, không hòa tan trong nh ng tan trongữ ướ ưcác dung môi không phân nh ete, clorofom, xăng u,… Lipit bao ch béo, sáp,ữ ấsteroit, photpholipit,… chúng là các este ph p. đây ta ch xem xét ch béo.ầ ướ Ch béo là trieste glixerol các axit monocacboxylic có ch nguyên cacbonấ ử(kho ng 12C 24C) không phân nhánh (axit béo), chung là triglixerit hay triaxylglixerol.ả ọCh béo có công th chung là :ấ H2 1C H2 Công th ch béo Rứ 1, 2, là các hiđrocacbon no ho không no, khôngố ặphân nhánh, có th gi ng nhau ho khác nhau.ể Khi th phân ch béo thì thu glixerol và axit béo.ủ ượAxit béo no th ng là :ườ CH3 –[CH2 ]14 –COOH CH3 –[CH2 ]16 –COOH axit panmitic, tnc 63 oC axit stearic, tnc 70 oC Các axit béo không no th ng là :ườ ặCH3[CH2]7 [CH2]7COOH CH3[CH2]4 CH2 [CH2]7COOH axit oleic, tnc 13 oC axit linoleic, tnc oC Tr ng thái nhiênạ Ch béo là thành ph chính ng, th t. ậ1. Tính ch líấ Các triglixerit ch ch các axit béo no th ng là ch nhi phòng, ch ng nứ ườ ạnh ng (m bò, u,…). Các triglixerit ch ch các axit béo không noư ốth ng là ch ng nhi phòng và là u. Nó th ng có ngu th (d uườ ượ ườ ầl c, ng,…) ho ng máu nh (d cá). Ch béo nh và không tan trongạ ướn c, tan trong các dung môi nh benzen, xăng, ete,…ướ ư2. Tính ch hóa cấ ọa. Ph ng th phân trong môi tr ng axitả ườ Khi đun nóng có xúc tác axit, ch béo th phân ra glixerol và các axit béo :ớ ướ H2 1C H2 H2 HC H2 H- triglixerit glixerol các axit béo 3H2 ob. Ph ng xà phòng hóaả Khi đun nóng dung ch ki (NaOH ho KOH) thì ra glixerol và mu aớ ủcác axit béo. Mu natri ho kali các axit béo chính là xà phòng :ố H2 1C H2 H2 HC H2 a- triglixerit glixerol xà phòng Ph ng ch béo dung ch ki là ph ng xà phòng hóa. Ph ng xàả ượ ứphòng hóa ra nhanh ph ng th phân trong môi tr ng axit và không thu ngh ch.ả ườ ịc. Ph ng hiđro hóaả Ch béo có ch các axit béo không no tác ng hiđro nhi và áp su cao có Niấ ấxúc tác. Khi đó hiđro ng vào đôi :ộ H2 C1 H3 3C C1 H3 H2 C1 H3 H2 C1 H3 5C C1 H3 H2 C1 H3 triolein (l ng) tristearin (r n)ỏ ắd. Ph ng oxi hóaả đôi axi không no ch béo oxi hóa ch oxi không khí thànhố ạpeoxit, ch này phân thành các ph có mùi khó ch u. Đó là nguyên nhân hi nấ ệt ng lâu ôi.ượ ịIII. VAI TRÒ CH BÉOỦ Ấ1. Vai trò ch béo trong thủ Ch béo là th ăn quan tr ng con ng i. ru non, nh xúc tác các enzim nh lipazaấ ườ ưvà ch t, ch béo th phân thành axit béo và glixerol th vào thành ru t. đó,ị ượ Ởglixerol và axit béo nhau thành ch béo máu chuy các tạ ượ ếbào. Nh nh ng ph ng sinh hóa ph p, ch béo oxi hóa ch thành COờ ậ2 H2 và cung pấnăng ng cho th Ch béo ch ng tích lũy vào các mô Vì th trong thượ ượ ểch béo là ngu cung và tr năng ng. Ch béo còn là nguyên li ng sấ ượ ốch khác thi cho th Nó còn có tác ng chuy và th các ch tấ ấhòa tan trong ch béo.ượ ấ2 ng ng trong công nghi pỨ Trong công nghi p, ng ch béo dùng đi ch xà phòng, glixerol và ch bi nệ ượ ếth ph m. Ngày nay, ng ta đã ng th làm nhiên li cho ng điezen.ự ườ Glixerol dùng trong su ch o, mĩ ph m, thu ,…Ngoài ra, ch béo còn cượ ượdùng trong xu th ph khác nh mì i, p,…ả ộot¾¾® 3NaOH oNi p¾¾ ¾®+ 3H2