Bài 10 : Nhà Lý đẩy mạnh công cuộc xây dựng đất nước
BÀI 10: NHÀ LÝ ĐẨY MẠNH CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC
1. Sự thành lập nhà Lý
- Năm 1005, Lê Hoàn mất, Lê Long Đĩnh lên ngôi vua
- Năm 1009 Lê Long Đĩnh qua đời, triều Tiền Lê chấm dứt. Lý Công Uẩn được suy tôn làm vua và Nhà Lý được thành lập
- Năm 1010 đặt niên hiệu là Thuận Thiên, dời đô về Đại La, (Hà Nội) lấy tên là Thăng Long
- Năm 1054 nhà Lý đổi tên nước là Đại Việt
- Xây dựng bộ máy nhà nước:
+ Vua đứng đầu nắm giữ mọi quyền hành, theo chế độ cha truyền con nối. Gíúp việc có các quan đại thần, các quan văn võ
+ Chia cả nước thành 24 lộ, phủ. Dưới lộ, phủ là huyện, hương xã.
2. Luật pháp và quân đội.
a. Luật pháp
- Năm1042 nhà Lý ban hành bộ luật Hình Thư (Bộ luật thành văn dầu tiên của nước ta).
b. Quân đội
+ Gồm 2 bộ phận: Cấm quân và quân địa phương.
+ Thực hiện chính sách “ngụ binh ư nông”.
+ Gồm các binh chủng: Bộ binh và Thuỷ binh, kỉ luật nghiêm mimh, huấn luyện chu đáo, được trang bị vũ khi cung tên giáo mác
- Tạo quan quan hệ bình đẳng với các nước láng giềng.
1. Nhà Lý được thành lập trong hoàn cảnh nào?
Trả lời
Năm 1005, Lê Hoàn mất, Lê Long Đĩnh lên ngôi vua. Long Đĩnh là một ông vua tàn bạo, càn rỡ và dâm đãng khiến cho ai cũng căm giận. Cuối năm 1009, Lê Long Đĩnh qua đời. Triều thần chán ghét nhà Tiền Lê, vì vậy các tăng sư và đại thần, đứng đầu là sư Vạn Hạnh, Đào Cam Mộc đã tôn Lý Công Uẩn lên ngôi vua. Nhà Lý được thành lập
2. Em hãy giới thiệu đôi nét về Lý Công Uẩn?
Trả lời
Lý Công Uẩn là người châu Cổ Tháp (Từ Sơn - Bắc Ninh). Thủa nhỏ, ông làm con nuôi nhà sư Lý Khánh Vân, theo học ở chùa Lục Tổ của sư Vạn Hạnh. Sau đó làm quan cho nhà Lê, giữ đến chức Điện tiền chỉ huy sứ, chỉ huy cấm quân ở kinh đô Hoa Lư. Ông là người có học, có đức và có uy tín nên được triều thần nhà Lê quý trọng.
3. Sau khi lên ngôi, việc làm đầu tiên của Lý Công Uẩn là gì?
Trả lời
Năm 1010, Lý Công Uẩn đặt niên hiệu là Thuận Thiên và quyết định dời đô về Đại La (nay là Hà Nội), đổi tên thành Thăng Long (có nghĩa là rồng bay lên).
4. Tại sao nhà Lý lại dời đô về Thăng Long?
Trả lời
Nhà Lý dời đô về Thăng Long vì:
- Kinh đô Hoa Lư (Ninh Bình) đóng ở nơi xa và hẻo lánh.
- Thăng Long có địa thế thuận lơi, là trung tâm của đất nước, là nơi tụ hội của bốn phương, như Chiếu dời đô đã viết:
" .....Thành Đại La, đô cũ của Cao Vương (tức Cao Bền), ở giữa khu vực trời đất, được thế rồng cuộn hổ ngồi, chính giữa Nam Bắc Đông Tây, tiện nghi núi sông sau trước. Vùng này mặt đất rộng mà phẳng, thế đất cao mà sáng sủa, dân cư không khổ thấp trũng tối tắm. muôn vật hết sức tươi tốt phồn thịnh. Xem khắp đất Việt đó là nơi thắng địa, thực là chỗ tụ hội quan yếu của bốn phương. Đúng là nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời"
5. Dưới thời Lý, kinh thành Thăng Long phát triển như thế nào?
Trả lời
Dưới thời Lý, kinh thành Thăng Long đã dần trở thành đô thị phồn thịnh. Có thể nói là vào thế kỉ XI, Thăng Long vừa là kinh đô của nước Đại Việt cường thịnh, vừa là một thành thị có quy mô lớn trong khu vực và trên thế giới lúc bấy giờ.
6. Cách tổ chức bộ máy chính quyền trung ương nhà Lý có gì đáng chú ý?
Trả lời
- Đứng đầu nhà nước là vua. Ban đầu, theo lệ cũ, vua trực tiếp nắm giữ mọi quyền hành: sắp xếp và cắt đặt các quan lại, ban hành các đạo luật, xét xử các vụ kiện lớn, chỉ huy quân đội, tiếp các sứ thần ngoại quốc,... Về sau, vua giao bớt việc cho các đại thần, chỉ giữ quyền quyết định chung. Vua ở ngôi theo chế độ cha truyền con nối.
- Các chức vụ quan trọng vua cử người thân cận nắm giữ (ai là con cháu quan mới được làm)
- Đặt chuông ở trước điện Long trì, dân ai có gì oan ức thì đánh chuông xin vua xét xử.
7. Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lý?
Trả lời
8. Về tổ chức hành chính thời Lý có gì khác so với thời Đinh - Tiền Lê?
Trả lời
Về tổ chức hành chính thời Lý chia đất nước thành 24 lộ, phủ dưới lộ, phủ là huyện, hương và xã; Trong khi thời Đinh - Tiền Lê chia đất nước thành 12 đạo, 10 lộ, dưới lộ có phủ và châu đặt các chức tri phủ.
9. Em hãy cho biết tên bộ luật đầu tiên ở nước ta là gì? Ra đời vào năm nào?
Trả lời
Năm 1042, nhà Lý ban hành bộ Hình thư, bộ luật thành văn đầu tiên ở nước ta.
10. Em hãy nêu sự cần thiết và tác dụng của bộ Hình thư thời Lý?
Trả lời
- Trước khi bộ luật Hình thư chưa ra đời, việc kiện tụng, xử phạt đều do quan lại đảm trách nhiệm việc xử lý có lúc xử không đúng người, đúng tôi, thậm chí nhiều người bị oan uổng quá đáng.
- Vì thế vua nhà Lý thấy cần thiết phải có luật pháp mới đảm bảo sự công bằng cho mọi người.
- Làm ổn định trật tự xã hội, nâng cao uy tín của nhà Lý.
11. Quân đội thời Lý được tổ chức như thế nào?
Trả lời
- Quân đội thời Lý gồm hai bộ phận:
| Cấm quân | Quân địa phương |
|
- Tuyển chọn những thanh niên khỏe mạnh trong cả nước - Bảo vệ vua và kinh thành |
- Tuyển chọn trong số những thanh niên trai tráng ở các làng xã đến tuổi thành đinh (18 tuổi) - Canh phòng ở các lộ, phủ - Hằng năm, chia thành phiên thay nhau đi luyện tập và về quên sản xuất. Khi có chiến tranh, sẽ tham gia chiến đấu. |
12. Thực hiện chính sách "ngụ binh ư nông" trong quân đội ra sao?
Trả lời
Chính sách " ngụ binh ư nông" (gửi binh ở nhà nông), là chính sách cho binh lính luân phiên nhau về làm ruộng ở làng xã lúc thời bình. Lúc có chiến tranh sẽ huy động tất cả đi chiến đấu.
13. Quân đội nhà Lý được tổ chức như thế nào?
Trả lời
- Quân đội nhà Lý có quân bộ và quân thủy, kỷ luật nghiêm minh, được huấn luyện chu đáo
- Vũ khí trang bị cho quân đội gồm giáo mác, đao kiếm, cung nỏ, máy bắn đá.
14. Em có nhận xét gì về cách tổ chức quân đội của nhà Lý?
Trả lời
Quân đội nhà Lý được tổ chức chặt ché có hai loại quân, tuyển chọn một cách kỹ càng, đồng thời có nhiều binh chủng và vũ khí bảo vệ đất nước.
15. Nhà Lý đã thi hành chủ trương gì để bảo vệ khối đại đoàn kết dân tộc?
Trả lời
- Nhà Lý gả các công chúa và ban chức tước cho các tù trưởng dân tộc miền núi.
- Nếu người nào có ý định tách khỏi Đại Việt, nhà Lý kiên quyết trấn áp.
16. Theo em vì sao nhà Lý chủ trương gả công chúa và ban chức tước cho các tù trưởng miền núi?
Trả lời :
Nhà Lý chủ trương gả công chúa và ban chức tước cho các tù trưởng miền núi vì :
- Vùng biên giới phía Bắc và phía Tây Bắc nước ta là nơi cư trú của các dân tộc ít người. Trong hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, các dân tộc ít người đã sát cánh với người Kinh để xây dựng và bảo vệ đất nước chống phong kiến phương Bắc. Khối đoàn kết dân tộc đã được hình thành từ lâu đời
- Những việc làm của Lý Công Uẩn là để củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc, vì đây là cội nguồn sức mạnh trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việc làm đó góp phần củng cố nền thống nhất quốc gia.
17. Nêu chính sách đối ngoại của nhà Lý đối với các nước láng giềng?
Trả lời
- Đối với nhà Tống, Lý Công Uẩn giữ quan hệ bình thường, tạo điều kiện cho nhân dân ở hai bên biên giới có thể qua lại buôn bán.
- Để ổn định biên giới phía Nam, nhà Lý đã dẹp tan cuộc tấn công của Cham-pa do nhà Tống xúi giục. Sau đó quan hệ Đại Việt - Champa trở lại bình thường.
18. Em có nhận xét gì về các chủ trương trên của nhà Lý?
Trả lời
Các chủ trương chính sách của nhà Lý vừa mềm dẻo vừa kiên quyết:
- Tổ chức bộ máy từ trung ương đến địa phương.
- Ban hành bộ Hình thư.
- Xây dựng quân đội vững mạnh gồm 2 bộ phận : Cấm quân và quân địa phương.
- Thi hành chính sách "ngụ binh ư nông" (gửi binh nhà nông).
- Thực hiện chính sách đoàn kết với các dân tộc thiểu số.
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
