Tài liệu ôn thi vào lớp 10 môn văn

TÀI LIỆU DẠY HỌC SINH LỚP ĐẠT CHUẨN KIẾN THỨC KỸ NĂNG MÔN NGỮ VĂNPHẦN A. NỘI DUNGPHẦN I. TIẾNG VIỆT Tiết1 Chuyên đề 1. Từ vựng 62 Chuyên đề Ngữ pháp 6PHẦN II. LÀM VĂN3 Chuyên đề 1. Văn tự sự 34 Chuyên đề 2. Văn nghị luận 95 Chuyên đề 3. Văn thuyết minh 36 Chuyên đề 4. Văn bản hành chính công vụ 3PHẦN III. VĂN HỌC7 Chuyên đề 1. Văn học trung đại Việt Nam 158 Chuyên đề 2. Thơ hiện đại Việt Nam sau CM tháng 8.1945 159 Chuyên đề 3. Truyện Việt Nam sau CM tháng 8.1945 910 Chuyên đề 4. Văn bản nhật dụng Kịch PHẦN I: TIẾNG VIỆTChuyên đề 1: vựngTiết :Tõ xÐt vÒ cÊu t¹o A.TÓM ẮT KI ẾN THỨC BẢN1. Từ đơn: Là từ chỉ có một tiếng. VD: Nhà, cây, trời, đất, đi, chạy…2. Từ phức: Là từ do hai hoặc nhiều tiếng tạo nên. VD: Quần áo, chăn màn, trầm bổng, câu lạc bộ, bâng khuâng… Từ phức có loại:* Từ ghép: Gồm những từ phức được tạo ra bằng cách ghép các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa.- Tác dụng: Dùng ịnh danh sự vật, hiện ợng hoặc dùng nêu các ặc iểm, tính chất, trạng tháicủa sự vật. Từ láy: Gồm những từ phức có quan hệ láy âm giữa các tiếng.- Vai trò: Tạo nên những từ ợng thanh, ợng hình trong miêu tả th ca… có tác dụng gợi hình gợicảm.B. CÁC DẠNG BÀI ẬP1. Dạng bài tập iểm: 1: Trong những từ sau, từ nào là từ ghép, từ nào là từ láy?1Ngặt nghèo, nho nhỏ, giam giữ, gật gù, bó buộc, tươi tốt, lạnh lùng, bọt bèo, xa xôi, cỏ cây, đưađón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn, lấp lánh.Gợi ý:* Từ ghép: Ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tươi tốt, bọt bèo, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng,mong muốn.* Từ láy nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh.Đ 2: Trong các từ láy sau ây, từ láy nào có sự “giảm nghĩa” và từ láy nào có sự “t ng nghĩa”so với nghĩa của yếu tố gốc? tr ng trắng, sạch sành sanh, èm ẹp, sát sàn sạt, nho nhỏ, lành lạnh, nhấp nhô, xôm xốp. Gợi ý:* Những từ láy có sự giảm nghĩa”: tr ng trắng, èm ẹp, nho nhỏ, lành lạnh, xôm xốp.* Những từ láy có sự ng nghĩa”: sạch sành sanh, sát sàn sạt, nhấp nhô,2. Dạng bài tập iểm: Đề 1. ặt câu với mỗi từ: nhỏ nhắn, nhẹ nhàng, nhẹ nhõm, nhỏ nhẻ.Gợi ý:- Hoa tr«ng thËt nhá nh¾n dÔ th ¬ng.- Bµ mÑ nhÑ nhµng khuyªn b¶o con.- Lµm xong c«ng viÖc, nã thë phµo nhÑ nhâm nh trót îc g¸nh nÆng- B¹n Hoa ¨n nãi thËt nhá nhÎ .3. Dạng iểm: Cho các từ sau: lộp bộp, róc rách, lênh khênh, thánh thót, khệnh khạng, ào ạt, chiếm chệ, sộ,lao xao, um tùm, ngoằn ngoèo, rì rầm, nghêng ngang, nhấp nhô, chan chát, gập ghềnh, loắt choắt, vèovèo, khùng khục, hổn hển. Em hãy xếp các từ trên vào cột ươ ng ứng trong bảng sau:Từ ợng thanh Từ ợng hình- Lộp bộp, róc rách, thánh thót, ào ào, laoxao, rì rầm, chan chát, vèo vèo, khùng khục,hổn hển Lênh khênh, khệnh khạng, chếm chệ, sộ,um tùm, ngoằn ngoèo, nghêng ngang, nhấpnhô, gập ghềnh, loắt choắt.C. BÀI ẬP VỀ NHÀ 1. Dạng bài tập iểm: 1:a, Gạch chân các từ ợng hình trong oạn th sau:“Chú bé loắt choắt Cái sắc xinh xinh Cái chân tho thoắt Cái ầu nghêng nghêng” Tố Hữu ợm)b, Cho biết tác dụng của các từ ợng hình trong oạn th *Gợi ý:a, Các từ ợng hình trong oạn th :- loắt choắt, tho thoắt, nghêng nghêngb, Các từ ợng hình loắt choắt, tho thoắt, nghêng nghêng góp phần khắc hoạ một cách cụ thểvà sinh ộng hình ảnh ợm một chú bé liên lạc, gan dạ, dũng cảm. 2: Viết một đoạn văn ngắn (4- dòng trong đó có sử dụng: từ đơn, từ phức. Gợi :- Học sinh viết được một đoạn văn ngắn có sử dụng: từ đơn, từ phức Tùy sự sáng tạo của học sinh).- Có nội dung, thể hiện một nghĩa, câu cú rõ ràng, trình bày khoa học.- Gạch chân những từ: từ đơn, từ phức, đã sử dụng trong đoạn văn.Tiết :Tõ xÐt vÒ nguån gèc2A. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN 1. Tõ în Lµ nh÷ng tõ vay în cña tiÕng íc ngoµi ®Ó biÓu thÞ nh÷ng sù vËt, hiÖn îng, ®Æc ®iÓm... mµ tiÕngViÖt ch cã tõ thÝch hîp ®Ó biÓu thÞ. *VÝ dô: Cöu Long, du kÝch, hi sinh... 2. Từ ngữ địa ph ương: Từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ được sử dụng hoặc số địa phương nhất định.* Ví dụ: Rứa là hết chiều ni em đi mãi Còn mong chi ngày trở lại Phước ơi!” Tố Hữu Đi đi em) từ trên rứa, ni, chi chỉ được sử dụng miền Trung. *M ét sè từ địa ph ương khác:C¸c vïng miÒn VÝ dôTừ địa phương Từ toàn dânBắc Bộ biu điện ưu điệnNam Bộ dề, dui về, vuiNam Trung Bộ béng bánhThừa Thiên HuÕ té ngã3. Biệt ngữ xã hội: iệt ngữ xã hội lµ nh÷ng tõ ng÷ chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định. Ví dụ: Ch¸n qu¸, h«m nay m×nh ph¶i nhËn con ngçng cho bµi kiÓm tra to¸n. Tróng tñ h¾n nghiÔm nhiªn ®¹t ®iÓm cao nhÊt líp. Ngỗng: điểm trúng tủ: đúng vào bài mình đã chuẩn bị tốt Được dùng trong tầng lớp học sinh, sinh viên *Sử dụng từ ngữ địa ph ương và biệt ngữ xã hội ViÖc sö dông từ ngữ địa ph ương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp .- Trong th n, tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc lớp từ này tô ậm màu sắc ịaph ươ ng, màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ, tính cách nhân vật.- Muốn tránh lạm dụng từ ngữ ịa ph ươ ng và biệt ngữ xã hội cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân cónghĩa ươ ng đươ ng sử dụng khi cần thiết.B CÁ d¹ng bµi tËp1. Dạng bài tập iểm: 1: Tìm một số từ ngữ địa ph ương nơi em hoặc vùng khác mà em biết. Nêu từ ngữ toàn dân tư -ơng ứng?Gợi Trái quả Chén bát Mè vừng Thơm dứaĐ 2: Hãy chỉ ra các từ ịa ph ươ ng trong các câu th sau:a, Con ra tiền tuyến xa xôi Yêu bầm yêu ớc, cả ôi mẹ hiền b, Bác kêu con ến bên bàn, Bác ngồi bác viết nhà sàn đơ .Gợi ýCác từ ngữ ịa ph ươ ng:a, bầm b, kêu 32. Dạng bài tập iểm: ưu tầm một số câu ca dao, hò và vè có sử dụng từ ngữ địa phương?Gợi ý:+ Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng ªnh m«ng b¸t ng¸t, Đứng bên tª đồng ngó bên ni đồng b¸t ng¸t mªnh m«ng.+ ường vô xứ Huế quanh quanh, on xanh íc biÕc nh tranh ho¹ ®å.+ Tóc đến ưng vừa chừng em bối chi dài, bối rối dạ anh+ Dầu mà cha mẹ không dung Đèn chai nhỏ nhựa, em cùng lăn vô .+ Tay mang khăn gói sang sông Mẹ kêu khốn tới, th ương chồng khốn lui.+ Rứa là hết chiều ni em đi mãi Còn mong chi ngày trở lại Phư ớc ơi.C.BÀI TẬP VỀ NHÀ:1. Dạng bài tập iểm: Hãy tìm trong ca dao, tục ngữ, thơ hay truyện ngắn có sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xãhội?Gợi ý:Ví dụ một số bài thơ của nhà thơ Tố Hữu.Truyện ngắn Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng....2. Dạng bài tập iểm: Em hãy viết một đoạn văn kho¶ng câu có sử dụng từ ngữ địa phương ?Gợi ý:(Viết theo suy nghĩ, tù chän chñ ®Ò, đoạn văn phải có sử dụng từ ngữ địa phương) ....................................................................................................................... Tiết Tõ xÐt vÒ nghÜa vµ hiÖn îng chuyÓn nghÜa cña tõA. TÓM ẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN:1. NghÜa cña tõ: Lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ. VÝ dô: Bµn, ghÕ, s¸ch…2. Tõ nhiÒu nghÜa Lµ tõ mang s¾c th¸i nghÜa kh¸c nhau do hiÖn îng chuyÓn nghÜa. VÝ dô:3. HiÖn îng chuyÓn nghÜa cña tõ:a. C¸c tõ xÐt vÒ nghÜa: Tõ ®ång nghÜa, tõ tr¸i nghÜa, tõ ®ång ©m.* Tõ ®ång nghÜa: lµ nh÷ng tõ cïng n»m trong mét tr êng nghÜa vµ nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièngnhau.VD: xinh- ®Ñp ¨n- x¬i- Tõ ®ång nghÜa cã thÓ chia thµnh hai lo¹i chÝnh:+ Tõ ®ång nghÜa hoµn toµnVD: qu¶- tr¸i, mÑ- m¸…+ §ång nghÜa kh«ng hoµn toµn:VD: khuÊt nói- qua ®êi, chÕt- hi sinh…* Tõ tr¸i nghÜa: Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng îc nhauVD: cao- thÊp, bÐo- gÇy, xÊu- tèt…* Tõ ®ång ©m: Lµ nh÷ng từ giống nhau về âm thanh nh ng nghĩa khác xa nhau, không liên quan gì vớinhau.VD: Con ngựa ang ứng bỗng lồng lên.- Mua đư ợc con chim, bạn tôi nhốt ngay vào lồng.b, CÊp ®é kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ: NghÜa cña mét tõ ng÷ cã thÓ réng h¬n hoÆc hÑp h¬n nghÜa cña tõ ng÷ kh¸c.- Mét tõ ng÷ îc coi lµ cã nghÜa réng khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã bao hµm ph¹m vi nghÜa cña métsè tõ ng÷ kh¸c.4- Mét tõ ng÷ îc coi lµ cã nghÜa hÑp khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã îc bao hµm trong ph¹m vinghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c.- Mét tõ ng÷ cã nghÜa réng ®èi víi nh÷ng tõ ng÷ nµy, ®ång thêi cã thÓ cã nghÜa hÑp ®èi víi mét tõ ng÷kh¸c.VD: éng vËt: thó, chim, c¸+ Thó: voi, ¬u…+ Chim: tu hó, s¸o .…+ C¸: c¸ r«, c¸ thu…c, Tr êng tõ vùng: Lµ tËp hîp cña nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa.B. CÁC DẠNG Bµi tËp: 1. Dạng bài tập iểm: 1: Trong đoạn thơ sau, tác giả đã chuyển các từ in đậm từ trường từ vựng nào sang trường từ vựngnào Ruộng rẫy là chiến trường Cuốc cày là vũ khí Nhà nông là chiến sĩ Hậu phương thi đua với tiền phương. (Hồ Chí Minh)* Gợi Những từ in đậm được chuyển từ trường quân sự sang trường nông nghiệp .Đ 2: Trong hai c©u th¬ sau, tõ hoa trong thÒm hoa, lÖ hoa îc dïng theo nghÜa gèc hay nghÜachuyÓn? Cã thÓ coi ®©y lµ hiÖn îng chuyÓn nghÜa lµm xuÊt hiÖn tõ nhiÒu nghÜa îc kh«ng? V× sao?“ Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ,ThÒm hoa mét íc lÖ hoa mÊy hµng!” NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu ).Gợi ý:- Tõ hoa trong thÒm hoa, lÖ hoa îc dïng theo nghÜa chuyÓn. Tuy nhiªn kh«ng thÓ coi ®©y lµ hiÖn îng chuyÓn nghÜa lµm xuÊt hiÖn tõ nhiÒu nghÜa, v× nghÜachuyÓn nµy cña tõ hoa chØ lµ nghÜa chuyÓn l©m thêi, nã ch lµm thay ®i nghÜa cña tõ, ch thÓ avµo tõ ®iÓn. 2. Dạng bài tập iểm: 1: Đặt tên trường từ vựng cho mỗi dãy sau:a. Lưới, nơm, câu, vó.b. Tủ, giường, hòm, va li, chai, lọ. c. Đá, đạp, giẫm, xéo.d. Buồn, vui, phấn khởi, sợ hãi. *Gợi ý:a. Dụng cụ đánh bắt thuỷ sản.b. Dụng cụ để đựng.c. Hoạt động của chân.d. Trạng thái tâm lí.Đ 2: Các từ in đậm trong đoạn văn sau đây thuộc trường từ vựng nào ?Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôikhinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túngquá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹtôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến… Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)* Gợi ý: Các từ hoài nghi, khinh miệt, ruồng rẫy, thương yêu, kính mến, rắp tâm trường từ vựng tháiđộ Đề 3: Khi ng êi ta ®· ngoµi 70 xu©n th× tuæi t¸c cµng cao, søc khoÎ cµng thÊp (Hå ChÝ Minh, Di chóc Cho biÕt dùa trªn c¬ së nµo, tõ xu©n cã thÓ thay thÕ cho tõ tuæi ViÖc thay tõ trong c©u trªn cã t¸cdông diÔn ®¹t nh thÕ nµo? Gợi ý: Dùa trªn c¬ së tõ xu©n lµ tõ chØ mét mïa xu©n trong n¨m, kho¶ng thêi gian ¬ng øng víi mét tui.Cã thÓ coi ®©y lµ tr êng hîp lÊy bé phËn ®Ó thay thÕ cho toµn thÓ, mét h×nh thøc chuyÓn nghÜa theo ph -¬ng thøc ho¸n dô.5- ViÖc thay tõ xu©n trong c©u trªn cã t¸c dông: thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan cña t¸c gi¶. Ngoµi ra cßntr¸nh îc viÖc lÆp l¹i tõ tui t¸c.2. Dạng bài tập iểm: X¸c ®Þnh tr êng tõ vùng vµ ph©n tÝch c¸i hay trong c¸ch dïng tõ bµi th¬ sau: ®á em ®i gi÷a phè ®«ng C©y xanh nh còng ¸nh theo hång Em ®i löa ch¸y trong bao m¾t Anh ®øng thµnh tro em biÕt kh«ng? Vò QuÇn Ph ¬ng, ®á )Gợi ý: C¸c tõ (¸o) ®á, (c©y) xanh, (¸nh hång, löa, ch¸y, tro t¹o thµnh tr êng tõ vùng: tr êng tõ vùng chØmµu s¾c vµ tr êng tõ vùng chØ löa vµ nh÷ng sù vËt, hiÖn îng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Mµu ¸o ®á cña c« g¸i th¾p s¸ng lªn trong ¸nh m¾t chµng trai vµ bao ng êi kh¸c ngän löa. Ngän löa®ã lan to¶ trong con ng êi anh lµm anh say ®¾m, ng©y ngÊt (®Õn møc cã thÓ ch¸y thµnh tro) vµ lan ra c¶kh«ng gian lµm nã biÕn s¾c c©y xanh nh còng ¸nh theo hång ). C. BÀI TẬP VỀ NHÀ: 1. Dạng bài tập iểm: Em h·y t×m sè tõ cã nhiÒu nghÜa? Gợi ý: M¾t: m¾t na, m¾t døa, m¾t mÝa ...- Mòi: mòi thuyÒn, mòi kiÕm, mòi Cµ Mau... 2. Dạng đề iÓm Xếp các từ mũi, nghe, tai, thính, điếc, thơm, rõ vào đúng trường từ vựng của nó theo bảng sau(một từ có thể xếp cả trường)*Gợi ý: Khứu giác Thính giácMũi, thơm, điếc, thính Tai, nghe, điếc, rõ, thính .....................................................................................................TiÕt 5+6: PHÐp TU NG(So sánh, ẩn dụ, nhân hoá, hoán dụ, điệp ngữ, chơi chữ,nói quá, nói giảm nói tránh)A. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN1. So sánh: Là đối chiếu sự vật hiện tượng này với sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng làm tăng sức gợihình, gơi cảm cho sự diễn đạt.* Cấu tạo của phép so sánh So sánh yếu tố: Vế Đối tượng (sự vật) được so sánh. Bộ phận hay đặc điểm so sánh (phư ơng diện so sánh). Từ so sánh. Vế Sự vật làm chuẩn so sánh. Ta có sơ đồ sau :Yếu tố Yếu tố Yếu tố Yếu tố 4Vế A(Sự vật đư ợc sosánh) Phương diệnso sánh Từ so sánh Vế B(Sự vật dùng để làm chuẩn sosánh)Mặt trờiTrẻ em xuống biển nhưnhư hòn lửabúp trên cành+ Trong yếu tố trên đây yếu tố (1) và yếu tố (4) phải có mặt+ Yếu tố (2) và (3) có thể vắng mặt. Khi yếu tố (2) vắng mặt ngư ời ta gọi là so sánh chìm vì ph ươngdiện so sánh (còn gọi là mặt so sánh) không lộ ra do đó sự liên tưởng rộng rãi hơn, kích thích trí tuệ vàtình cảm ng ười đọc nhiều hơn.6* Các kiểu so sánh a. So sánh ngang bằng b. So sánh hơn kém* Tác dụng của so sánh So sánh tạo ra những hình ảnh cụ thể sinh động. Phần lớn các phép so sánh đều lấy cái cụ thể sosánh với cái không cụ thể hoặc kém cụ thể hơn, giúp mọi ng ười hình dung ược sự vật, sự việc cần nóitới và cần miêu tả.2. Ẩn dụ: Ẩn dụ là cách gọi tên sự vật, hiện tư ợng này bằng tên sự vật hiện khác có nét tương đồng quen thuộcnhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.” Mặt trời thứ hai là hình ảnh ẩn dụ vì lấy tên mặt trời gọi Bác. Mặt trời Bác có sự tương đồng vềcông lao giá trị.* Các kiểu ẩn dụ+ Ẩn dụ hình ượng là cách gọi sự vật bằng sự vật B.+ Ẩn dụ cách thức là cách gọi hiện ượng bằng hiện ượng B.+ Ẩn dụ phẩm chất là cách lấy phẩm chất của sự vật để chỉ phẩm chất của sự vật B.+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác là lấy cảm giác để chỉ cảm giác B. *Tác dụng của ẩn dụẨn dụ làm cho câu văn thêm giàu hình ảnh và mang tính hàm súc. Sức mạnh của ẩn dụ chính làmặt biểu cảm. Cùng một đối ợng như ng ta có nhiều cách thức diễn đạt khác nhau. (thuyền biển,mận đào, thuyền bến, biển bờ) cho nên một ẩn dụ có thể dùng cho nhiều đối ượng khác nhau. ẩndụ luôn biểu hiện những hàm mà phải suy ra mới hiểu. Chính vì thế mà ẩn dụ làm cho câu văn giàuhình ảnh và hàm súc, lôi cuốn người đọc ng ười nghe. 3. Nhân hóa Nhân hoá là cách gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật, hiện ượng thiên nhiên bằng những từ ngữ vốnđ ược dùng đẻ gọi hoặc tả con ng ười; làm cho thế giới loài vật, cây cối đồ vật, trở nên gần gũi vớicon ngư ời, biểu thị ược những suy nghĩ tình cảm của con ng ười.* Các kiểu nhân hoá Gọi sự vật bằng những từ vốn gọi ng ười Những từ chỉ hoạt động, tính chất của con ng ười ược dùng để chỉ hoạt động, tính chất sựvật. Trò chuyện tâm sự với vật như đối với ng ười* Tác dụng của phép nhân hoá Phép nhân hoá làm cho câu văn, bài văn thêm cụ thể, sinh động, gợi cảm là cho thế giới đồ vật, câycối, con vật ược gần gũi với con ng ười hơn.4. Hoán dụ:- Gọi tên sự vật khái niệm bằng tên của một sự vật hiện tượng khái niệm khác có mối quan hệ gần gũivới nó, tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt* Các kiểu hoán dụ+ Lấy bộ phận để gọi toàn thể: Ví dụ lấy cây bút để chỉ nhà văn+ Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng: làng xóm chỉ nông dân+ Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật: Hoa đào, hoa mai để chỉ mùa xuân+ Lấy cái cụ thể để gọi caí trừu tượng: Mồ hôi để chỉ sự vất vả5. Nói quá:- Biện pháp tu từ phóng đại mức độ quy mô tính chất của sự vật hiện tượng được miêu tả để gây ấntượng, tăng sức biểu cảm6. Nói giảm, nói tránh- Là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn ghê sợ tránhthô tục, thiếu lịch sự7. Điệp ngữ:- Lặp lai từ ngữ kiểu câu làm nổi bật ý, gây cảm súc mạnh- Điệp ngữ vừa để nhấn mạnh ý, tạo cho câu văn câu thơ, đoạn văn, đoạn thơ giầu âm điệu, nhịpnhàng, hoặc hào hùng mạnh mẽ78. Chơi chữ :- Lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ để tạo sắc thái dí dỏm hài hước làm cho câu văn hấp dẫn vàthú vị* Các lối chơi chữ :+ Dùng từ đồng nghĩa, dùng từ trái nghĩa+ Dùng lối nói lái+ Dùng lối đồng âm: Chơ chữ điệp phụ âm đầuB. CÁC DẠNG BÀI TẬP1. Dạng đề điểm Em hãy xác định câu thơ sau sử dụng biện pháp tu từ nào? Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.”Gợi ý: Nhân hóa: Thuyền im- bến mỏi- nằmCon thuyền sau một chuyến ra khơi vất vả trở về, nó mỏi mệt nằm im trên bến. Con thuyềnđược nhân hóa gợi cảm nói lên cuộc sống lao động vất vả, trải qua bao sóng gió thử thách. Con thuyềnchính là biểu tượng đẹp của dân chài.2. Dạng đề điểm 1: Xác định điệp ngữ trong bài cao dao sau Con kiến mà leo cành đa Leo phải cành cụt, leo ra leo vào.Con kiến mà leo cành đào Leo phải cành cụt, leo vào leo ra.Gợi Điệp một từ: leo, cành, con kiến Điệp một cụm từ: leo phải cành cụt, leo ra, leo vào.Đ 2: Vận dụng kiến thức học về một số phép tu từ từ vựng phân tích nét nghệ thuật ộc áo củanhững câu th sau:a, Gác kinh viện sách ôi iTrong gang tấc lại gấp ời quan san Nguyễn Du, Truyện Kiều )b, Còn trời còn ớc còn nonCòn cô bán ợu anh còn say Ca dao)* Gợi ý:a, Phép nói quá: Gác Quan Âm, Thuý Kiều bị Hoạn Th bắt ra chép kinh, rất gần với phòng ọcsách của Thúc Sinh. Tuy cùng trong khu ờn nhà Hoạn Th gần nhau trong gang tấc nh ng giờđ ây hai ng ời cách trở gấp ời quan san .- Bằng lối nói quá tác giả cực tả sự xa cách giữa thân phận, cảnh ngộ của Thuý Kiều và Thúc Sinhb, Phép iệp ngữ còn) và dùng từ nghĩa say a)- Say vừa đư ợc hiểu là chàng trai vì uống nhiều ợu mà say, vừa đư ợc hiểu chàng trai say ắm vìtình.- Nhờ cách nói mà chàng trai thể hiện tình cảm của mình mạnh mẽ và kín áo.3. Dạng đề điểm Xác định biện pháp tu từ từ vựng trong đoạn thơ sau. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng Rướn thân trắng bao la thâu góp gió ”. Tế Hanh Quê hương )Gợi ý:* Biện pháp tu từ vựng+ So sánh chiếc thuyền” như “con tuấn mã” và cánh buồm như “mảnh hồn làng” đã tạo nên hìnhảnh độc đáo; sự vật như được thổi thêm linh hồn trở nên đẹp đẽ. 8+ Cánh buồm còn được nhân hóa như một chàng trai lực lưỡng đang “rướn” tấm thân vạm vỡ chốngchọi với sóng gió Tác dụng Góp phần làm hiện rõ khung cảnh ra khơi của người dân chài lưới. Đó là một bức tranh lao độngđầy hứng khởi và dạt dào sức sống của người dân vùng biển. Thể hiện rõ sự cảm nhận tinh tế về quê hương của Tế Hanh... Góp phần thể hiện rõ tình yêu quê hương sâu nặng, da diết của nhà thơ.C. BÀI TẬP VỀ NHÀ 1. Dạng đề 1- 1,5 điểm Em hãy xác định những câu sau sử dụng biện pháp tu từ nào?a. Có tài mà cậy chi tài Chữ tài liền với chữ tai một vầnb. Trẻ em như búp trên cànhc. Trâu ơi ta bảo trâu nàyTrâu ra ngoài ruộng trâu cày với taGợi a. Chơi chữb. So sánhc. Nhân hóa.2 Dạng đề điểm 1: Em hãy sưu tầm câu th có sử dụng phép tu từ từ vựng chỉ ra thuộc phép tu từ nào?Gợi ý: Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu- Cày đồng đang buổi ban trưa Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày- Nhân hóa: buồn, sầu- Nói quá: Mồ hôi như mưaĐ 2: Vận dụng kiến thức học về một số phép tu từ từ vựng phân tích nét nghệ thuật ộc áo củanhững câu th sau: a, Ng ời ngắm tr ng soi ngoài cửa sổTr ng nhòm khe cửa ngắm nhà th (Hồ Chí Minh, Ngắm tr ng )b, Mặt trời của bắp thì nằm trên ồiMặt trời của mẹ, em nằm trên ng (Nguyễn Khoa iềm, Khúc hát ru những em bé lớn trên ng mẹ* Gợi ý:a, Phép nhân hoá: nhà th nhân hoá ánh tr ng, biến tr ng thành ng ời bạn tri âm, tri kỉ.- Nhờ phép nhân hoá mà thiên nhiên trong bài th trở nên sống ộng n, có hồn và gắn bó vớicon ng ời n.b, Phép ẩn dụ tu từ: từ mặt trời trong câu th thứ hai chỉ em bé trên ng mẹ, là nguồn sống, nguồnnuôi ỡng niềm tin của mẹ vào ngày mai...................................................................................................CHUYÊN ĐỀ 2: NGỮ PHÁP.Tiết 2TỪ LOẠI TIẾNG VIỆTA. Tóm tắt kiến thức cơ bản1. Danh từa) Khái niệm Danh từ là từ chỉ sự vật, hiện tượng, khái niệm.b) Các loại danh từ:- Danh từ chỉ sự vật:9+ Danh từ chung: Là những danh từ có thể dùng làm tên gọi cho một loạt sự vật cùng loại. VD:bàn, ghế, quần, áo, sách, bút ...+ Danh từ riêng: Là những danh từ dùng làm tên gọi riêng cho từng cá thể, sự vật, người, địaphương, cơ quan, tổ chức. VD: Hoàng, Trang, Hà nội, Trường THCS Ba Đình ... Danh từ chỉ đơn vị :+ Danh từ chỉ đơn vị tự nhiên (còn gọi là loại từ). VD cái, con, hòn, viên, tấm, bức, bọn,nhóm...+ Danh từ chỉ đơn vị quy ước (Danh từ chỉ đơn vị chính xác và danh từ chỉ đơn vị ước chừng).2. Động từa) Khái niệm Động từ là những từ có nghĩa khái quát chỉ hành động, trạng thái của sự vật.Động từ có khả năng kết hợp với các từ đã, sẽ, đang, cũng, vẫn, cứ, còn, hãy, đừng, chớ ... và thườnglàm vị ngữ trong câu.b) Các loại động từ: Động từ tình thái, động từ hành động trạng thái, 3. Tính từa) Khái niệm Là những từ có nghĩa khái quát chỉ đặc điểm, tính chất. Tính từ có khả năngkết hợp với đã, đang, sẽ, rất, lắm, quá Thường làm vị ngữ trong câu hoặc phụ ngữ trong cụm danh từvà cụm động từ.b) Các loại tính từ: Tính từ không đi kèm các từ chỉ mức độ và tính từ có thể đi kèm các từ chỉmức độ.4. Số từ: Là những từ chỉ số lượng hoặc số thứ tự.5. Đại từ là những từ dùng để thay thế cho người, sự vật, hoạt động, tính chất được nói đến hoặc dùngđể hỏi. Đại từ không có nghĩa cố định, nghĩa của đại từ phụ thuộc vào nghĩa của từ ngữ mà nó thay thế.6. Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều một cách khái quát.7. Chỉ từ là những từ dùng để chỏ vào sự vật xác định sự vật theo các vị trí không gian thời gian.8. Phó từ là những từ chuyên đi kèm để bổ sung nghĩa cho động từ và tính từ. Phó từ không có khảnăng gọi tên các quan hệ về nghĩa mà nó bổ sung cho động từ và tính từ.9. Quan hệ từ là những từ dùng nối các bộ phận của câu, các câu, các đoạn với nhau để biểu thị cácquan hệ khác nhau giữa chúng.10. Trợ từ là các từ chuyên đi kèm các từ ngữ khác để nhấn mạnh hoặc để nêu nghĩa đánh giá sự vật,sự việc được các từ ngữ đó biểu thị. Trợ từ không có khả năng làm thành một câu độc lập. Ví dụ: những, có, chính đích, ngay ,...11. Thán từ là những từ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người nói hoặc dùng để gọi đáp. Thántừ thường đứng đầu câu, có khi nó được tách ra thành một câu đặc biệt. Thán từ gồm loại chính:- Thán từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc: a, ái, ôi, hay, than ôi, trời ơi,...- Thán từ gọi đáp: này, ơi, vâng dạ ừ.12. Tình thái từ là những từ dùng để tạo các kiểu câu phân loại theo mục đích nói.B. CÁC DẠNG BÀI TẬP1. Dạng bài tập điểmBài tập 1. Cho các câu sau:a) Tôi không lội qua sông thả diều như thằng Quý và không đi ra đồng nôđùa như thằng Sơn nữa.b) Trong chiếc áo /vải dù đen dài tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn.(Thanh Tịnh Tôi đi học)- Xác định từ loại cho các từ trong các câu trên.- Hãy cho ví dụ về từ loại còn thiếu trong các câu trên.Gợi ý: Xác định từ loại:- Danh từ: sông, diều, thằng, Quý, thằng, Sơn, đồng, chiếc, áo, vải, dù. Động từ: lội, thả, đi, ra, nô đùa, cảm thấy. Tính từ: đen, dài, trang trọng, đứng đắn. Đại từ: tôi, mình. Phó từ: không, nữa, Quan hệ từ: qua, và, như.* Ví dụ về một số từ loại còn thiếu:10Trên đây chỉ là phần trích dẫn 10 trang đầu của tài liệu và có thế hiển thị lỗi font, bạn muốn xem đầyđủ tài liệu gốc thì ấn vào nút Tải về phía dưới.