Soạn bài lớp 9: Thúy Kiều báo ân báo oán

Soạn bài: Thúy Kiều báo ân báo oánTHUÝ KIỀU BÁO ÂN BÁO OÁN(Trích Truyện Kiều)Nguyễn DuI. KIẾN THỨC CƠ BẢN1. Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du cũng dựng lên một cảnh báo ân báo oán. Thế nhưng,khác rất nhiều so với các câu chuyện cổ tích, cảnh báo ân báo oán trong Truyện Kiềukhông đơn giản là sự thể hiện khát vọng công lí của nhân dân. Sức hấp dẫn của đoạn tríchthể hiện chủ yếu khả năng khắc hoạ tâm lí nhân vật của nhà thơ. Cả đoạn trích gồm 34câu với ba nhân vật, rất ít lời miêu tả, hầu như chỉ có lời Thuý Kiều nói với Thúc Sinh,lời qua tiếng lại giữa Thuý Kiều và Hoạn Thư, vậy mà không chỉ chân dung, từ giọngđiệu, tính tình của từng nhân vật đều được bộc lộ hết sức sinh động.Có thể dễ dàng nhận thấy trong đoạn trích có hai cảnh: báo ân và báo oán.2. Chàng Thúc Sinh khi được "gươm mời đến" thì "Mặt như chàm đổ, mình dường dẽrun". Thúc Sinh run vì nhiều lẽ: trước cảnh ba quân gươm giáo sáng loà run đượcchứng kiến Thuý Kiều đã trừng trị những kẻ đã gây bao đau khổ cho đời nàng như thếnào lại càng dễ run hơn nữa. Thúc Sinh không thể nghĩ rằng mình lại được trả ân bằng"gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân" bởi trong thực tế, chàng ta chẳng có công lao gì nhiềuvới Thuý Kiều. Ngay cả khi chứng kiến vợ mình hành hạ Thuý Kiều, Thúc Sinh cũng chỉbiết ngậm đắng nuốt cay, không biết bênh vực thế nào.Vậy tại sao Thúc Sinh lại được Thuý Kiều "báo ân" hậu hĩnh như thế? Lí giải được điềunày, chúng ta sẽ hiểu thêm về Thuý Kiều, từ đó càng hiểu thêm nghệ thuật xây dựng nhânvật của Nguyễn Du. Nhân vật Thuý Kiều đã được xây dựng rất nhất quán từ đầu đến cuốitác phẩm. Dù khi phải dằn lòng trao duyên cho Thuý Vân, khi một mình đối cảnh lầuNgưng Bích hay khi có đủ vị thế để báo ân báo oán sòng phẳng thì Thuý Kiều vẫn luôn làngười nặng tình nặng nghĩa:Nàng rằng: "Nghĩa nặng tình nonLâm Tri người cũ, chàng còn nhớ không?Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòngTại ai, há dám phụ lòng cố nhân?Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân.Doc24.vnTạ lòng, dễ xứng báo ân gọi là...".Lí lẽ của Thuý Kiều rất rõ ràng: đây không phải là sự báo ân mà là sự trả nghĩa, đúng hơnlà trả cái tình mà Thúc Sinh đã dành cho nàng trước đây. Như vậy, đối với Thúc Sinh,Thuý Kiều đã không xử bằng lí mà bằng cái tình của nàng. Điều này có vẻ như khônghợp với cách nghĩ thông thường, không thoả mãn được một số bạn đọc khó tính nhưngchính đây lại làm bật lên giá trị nghệ thuật của tác phẩm: Nguyễn Du đã không xâydựng nhân vật Thuý Kiều theo một công thức định sẵn. Ngược lại, ông đã tạo nên mộtnhân vật rất sinh động, rất đời thường. Kiều đã suy nghĩ, nói năng và hành động hoàntoàn hợp với phẩm chất và tính cách của nàng. Điều này càng được chứng minh rõ rànghơn qua cảnh tiếp theo.3. Đối tượng báo oán đây là Hoạn Thư vợ Thúc Sinh. Mặc dù không trực tiếp đẩyThuý Kiều vào lầu xanh nhưng Hoạn Thư cũng là kẻ đã gây không ít đau khổ cho cuộcđời Kiều. Con người đã trở thành hình tượng điển hình cho sự ghen tuông ấy đã lặng lẽcho người đến bắt nàng về, đã dựng cảnh trớ trêu: bắt nàng hầu rượu Thúc Sinh để mà hảhê sung sướng khi tận mắt chứng kiến nỗi cực nhục của cả hai người. Thuý Kiều hẳnkhông thể quên nỗi nhục hôm ấy, theo đó thì tội của Hoạn Thư đáng chết một trăm lần.Thế nhưng Nguyễn Du đã không để cho lí trí của mình dẫn dắt sự việc một cách giảnđơn. Ông âm thầm chứng kiến cuộc đối đầu giữa hai người đàn bà (mà theo Thuý Kiều là"kẻ cắp, bà già gặp nhau"), thuật lại cuộc đấu khẩu của họ. Biệt tài của Nguyễn Du là khichứng kiến và miêu tả cuộc đụng độ "nảy lửa" ấy, ông đã không thiên vị một ai, khôngđứng về phía nào. Ông để cho sự việc tự nó phát triển, từ đó đã tạo nên một trong nhữngchi tiết nghệ thuật giàu chất sống, chất "tiểu thuyết" nhất của tác phẩm.Vị thế giữa hai người phụ nữ đã hoàn toàn đảo ngược. Trước đây, khi Hoạn Thư làm chủtình thế, Thuý Kiều không những bị đánh đập mà còn bị làm nhục theo một cách thức rấtriêng của Hoạn Thư. Nỗi đau tinh thần của Kiều lúc ấy còn lớn gấp hàng chục lần nỗi đauthể xác. Thế nhưng giờ đây, người làm chủ tình thế lại là Thuý Kiều. Chỉ cần nàng phẩytay một cái, hẳn Hoạn Thư sẽ "thịt nát xương tan".Thuý Kiều đã khởi sự "báo oán" như thế nào?Thoắt trông nàng đã chào thưa:"Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!Đàn bà dễ có mấy tayĐời xưa mấy mặt, đời này mấy gan!Dễ dàng là thói hồng nhan,Doc24.vnCàng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều".Ngòi bút miêu tả của Nguyễn Du thật đáng nể phục. Nàng Kiều duyên dáng, thuỳ mị, "elệ nép vào dưới hoa" ngày nào, giờ đối diện với kẻ thù, dường như đã hoá ra một conngười khác. Nếu như Kiều ra lệnh trừng phạt Hoạn Thư ngay thì không có gì nhiều đểbàn luận. Nhưng Kiều đang sung sướng hưởng thụ cảm giác của kẻ bề trên, đang tìmcách dùng lời nói để "rứt da rứt thịt" Hoạn Thư theo đúng cách mà trước đây mụ ta đã đốixử với nàng. Bằng giọng điệu đầy vẻ châm biếm, Kiều gọi Hoạn Thư là "tiểu thư", cẩnthận báo cho mụ ta biết về "luật nhân quả" đời ("Càng cay nghiệt lắm, càng oan tráinhiều"). Kiều tin chắc vào chiến thắng đến mức sẵn sàng chấp nhận đấu khẩu!Thế nhưng Hoạn Thư thật xứng với danh tiếng "Bề ngoài thơn thớt nói cười Mà trongnham hiểm giết người không dao":Hoạn Thư hồn lạc phách xiêuKhấu đầu dưới chiếu, liệu điều kêu ca.Rằng: "Tôi chút phận đàn bà,Ghen tuông thì cũng người ta thường tình...".Giữa dáng điệu bề ngoài với lời nói bên trong của Hoạn Thư có cái gì đó rất mâu thuẫn.Nếu quả thật đã "hồn lạc phách xiêu", Hoạn Thư khó có thể biện hộ cho mình một cáchkhéo léo như vậy. Không những khẳng định "ghen tuông chỉ là thói thường của đàn bà",Hoạn Thư còn kể đến những việc mà tưởng như mụ đã "làm ơn" cho Thuý Kiều: cho ranhà gác để viết kinh, khi Thuý Kiều trốn đã không đuổi bắt... Đó là những lí lẽ rất khônngoan mà Kiều khó lòng bác bỏ được. Thì ra, vẻ "hồn lạc phách xiêu" chỉ là bộ điệu màmụ ta tạo ra để đánh vào chỗ yếu của Thuý Kiều. Đứng trước cơ hội duy nhất để có thểthoát tội, mụ đã vận dụng tất cả sự khôn ngoan, lọc lõi của mình.4. Rốt cuộc, người thua trong cuộc đấu trí, đấu khẩu đó lại chính là Thuý Kiều. Bằngchứng là khi nghe xong những lời "bào chữa" của Hoạn Thư, Thuý Kiều đã xuôi lòng màtha bổng cho mụ, không những thế lại còn khen: "Khôn ngoan đến mực, nói năng phảilời" và tự nói với mình rằng: "Làm ra mang tiếng con người nhỏ nhen".Kết cục đó có thể bất ngờ với người đọc nhưng lại rất hợp lí với lô gích của tác phẩm.Đoạn "báo ân" với Thúc Sinh đã cho thấy: dù thế nào đi nữa, nàng vẫn là người phụ nữđa sầu đa cảm, nặng tình nặng nghĩa. Một người phụ nữ như thế, thật khó có thể đối đầuđược với một kẻ gian ngoan, quỷ quyệt như Hoạn Thư.5. Đây là một đoạn trích rất hấp dẫn, một sáng tạo đặc sắc của Nguyễn Du. Bằng cách đểcho các sự việc tự vận động, nhân vật tự bộc lộ mình qua những lời đối thoại, Nguyễn DuDoc24.vnđã đưa nghệ thuật miêu tả nhân vật của văn học trung đại tiến một bước rất dài. Miêu tảchân thực và sinh động đời sống như nó đang xảy ra, đó là một yếu tố quan trọng tạo nên"Chủ nghĩa hiện thực của Nguyễn Du".II. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG1. Từ Hải cứu Thuý Kiều khỏi chốn lầu xanh nhục, lại giúp nàng đền ơn trả nghĩa, đồngthời trừng trị những kẻ đã đày đoạn nàng những năm tháng vừa qua. Trong đoạn trích nàychỉ có hai nhân vật được gọi đến là Thúc Sinh và Thuý Kiều. Tuỳ theo công và tội củamỗi người, Thuý Kiều đã cư xử rất có lí, có tình. Điều này cho thấy tấm lòng nhân hậu, vịtha của nàng.2. Qua đoạn trích, ta càng thấy rõ thêm tài năng của Nguyễn Du trong việc khắc hoạ tínhcách nhân vật hầu như chỉ qua ngôn ngữ đối thoại:- Lời lẽ của Thuý Kiều với Thúc Sinh:… Nghĩa nặng nghìn nonLâm Tri người cũ, chàng còn nhớ không?Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng,Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân?- Lời lẽ của Thuý Kiều với Hoạn Thư:"Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!Đàn bà dễ có mấy tay,Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan!Dễ dàng là thói hồng nhan,Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều".- Lời lẽ của Hoạn Thư với Thuý Kiều:Rằng: "Tôi chút phận đàn bà,Ghen tuông thì cũng người ta thường tình.Nghĩ cho khi gác viết kinh,Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo.Lòng riêng riêng những kinh yêu,Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai".Doc24.vnDoc24.vnTrên đây chỉ là phần trích dẫn 10 trang đầu của tài liệu và có thế hiển thị lỗi font, bạn muốn xem đầyđủ tài liệu gốc thì ấn vào nút Tải về phía dưới.