Soạn bài lớp 9: Làng

Soạn bài: Làng LÀNGKIM LÂN I. KIẾN THỨC CƠ BẢN1. Tình yêu quê hương đất nước trong mỗi con người cụ thể mang một hình hài riêng. Cóthể là sự hi sinh anh dũng của những chiến sĩ ngoài mặt trận, có thể là công sức khaihoang, vun trồng những thửa ruộng, có thể là cái mượt mà hay hùng tráng của một cakhúc ca ngợi tình người, tình đời, v.v... Và đây là tình yêu, sự gắn bó thuỷ chung với cáilàng của mình, của một người nông dân phải rời làng đi tản cư trong những năm đầu củacuộc kháng chiến chống Pháp.2. Thành công của truyện Làng chính là hình tượng nhân vật lão Hai với những trạnghuống tâm lí, ngôn ngữ được khắc hoạ sắc sảo, chân thực và sinh động. Tuy nhiên, đểnhân vật bộc lộ được tâm lí hay ngôn ngữ, trước hết, nhà văn phải xây dựng được tìnhhuống truyện. Tính cách nhân vật chỉ được thể hiện trong một sự việc cụ thể nào đó. Hiểulầm rồi vỡ lẽ là dạng tình huống thường được các nhà văn sử dụng. Việc rời làng đi tản cưlà sự việc có nghĩa tạo khung cho câu chuyện. Đó chưa phải là tình huống. Phải đến khiông Hai nghe tin đồn làng của ông theo Tây làm Việt gian thì tình huống mới thực sự bắtđầu. Tình huống truyện kết thúc khi ông Hai biết được sự thực làng của ông không theogiặc. Qua tình huống này, hình ảnh một lão nông dân tha thiết yêu làng quê của mình,một lòng một dạ theo kháng chiến hiện ra sắc nét, với chiều sâu tâm lí, ngôn ngữ mangđậm màu sắc cá thể hoá.3. Sở dĩ cái tin làng chợ Dầu theo giặc làm ông Hai khổ tâm là vì nó đã động chạm đếnđiều thiêng liêng, nhạy cảm nhất trong con người ông. Cái làng đối với người nông dânquan trọng lắm. Nó là ngôi nhà chung cho cộng đồng, họ mạc. Đời này qua đời khác, ng -ời nông dân gắn bó với cái làng như máu thịt, ruột rà. Nó là nhà cửa, đất đai, là tổ tiên, làhiện thân cho đất nước đối với họ. Trước Cách mạng tháng Tám, ông Hai thuộc loại "khốrách áo ôm", từng bị "bọn hương lí trong làng truất ngôi trừ ngoại xiêu dạt đi, lang thanghết nơi này đến nơi khác, lần mò vào đến tận đất Sài Gòn, Chợ Lớn kiếm ăn. Ba chìm bảynổi mười mấy năm trời mới lại được trở về quê hương bản quán.". Nên ông thấm thía lắmcái cảnh tha hương cầu thực. Ông yêu cái làng của mình như đứa con yêu mẹ, tự hào vềmẹ, tôn thờ mẹ, một tình yêu hồn nhiên như trẻ thơ. Cứ xem cái cách ông Hai náo nức,say mê khoe về làng mình thì sẽ thấy. Trước Cách mạng tháng Tám, ông khoe cái sinhphần của viên tổng đốc làng ông: "Chết! Chết, tôi chưa thấy cái dinh cơ nào mà lại đượcnhư cái dinh cơ cụ thượng làng tôi.". Và mặc dù chẳng họ hàng gì nhưng ông cứ gọi viênDoc24.vntổng đốc là "cụ tôi" một cách rất hả hê! Sau Cách mạng, "người ta không còn thấy ông đảđộng gì đến cái lăng ấy nữa", vì ông nhận thức được nó làm khổ mình, làm khổ mọingười, là kẻ thù của cả làng: "Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đậpđá, làm phu hồ cho nó. [...] Cái chân ông đi tập tễnh cũng vì cái lăng ấy''. Bây giờ ôngkhoe làng ông khởi nghĩa, khoe "ông gia nhập phong trào từ hồi kì còn trong bóng tối",rồi những buổi tập quân sự, khoe những hố, những ụ, những giao thông hào của làngông,... Cũng vì yêu làng quá như thế mà ông nhất quyết không chịu rời làng đi tản cư.Đến khi buộc phải cùng gia đình đi tản cư ông buồn khổ lắm, sinh ra hay bực bội, "ít nói,ít cười, cái mặt lúc nào cũng lầm lầm". nơi tản cư, ông nhớ cái làng của ông, nhớnhững ngày làm việc cùng với anh em, "Ô, sao mà độ ấy vui thế. Ông thấy mình như trẻra.[...] Trong lòng ông lão lại thấy náo nức hẳn lên.". Lúc này, niềm vui của ông chỉ làhàng ngày đi nghe tin tức thời sự kháng chiến và khoe về cái làng chợ Dầu của ông đánhTây. Thế mà, đùng một cái ông nghe được cái tin làng chợ Dầu của ông theo Tây làmViệt gian. Càng yêu làng, hãnh diện, tự hào về làng bao nhiêu thì bây giờ ông Hai lạicàng thấy đau đớn, tủi hổ bấy nhiêu. Nhà văn Kim Lân đã chứng tỏ bút lực dồi dào, khảnăng phân tích sắc sảo, tái hiện sinh động trạng thái tình cảm, hành động của con ng ời khimiêu tả diễn biến tâm trạng và hành động của nhân vật ông Hai trong biến cố này.Ông lão đang náo nức, "Ruột gan ông lão cứ múa cả lên, vui quá!" vì những tin khángchiến thì biến cố bất ngờ xảy ra. Cái tin làng chợ Dầu theo giặc đã làm ông điếng người:"Cổ ông lão nghẹn ắng hẳn lại, da mặt tê rân rân. Ông lão lặng đi, tưởng nh đến khôngthở được. Một lúc lâu ông mới rặng è, nuốt một cái gì vướng cổ [...] giọng lạc hẳn đi","Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi" và nghĩ đến sự dè bỉu của bà chủ nhà. Ông lão nhưvừa bị mất một cái gì quý giá, thiêng liêng lắm. Những câu văn diễn tả tâm trạng thật xúcđộng: "Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ tràn ra... Chúng nó cũng là trẻ con làngViệt gian đấy? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy? Khốn nạn, bằng ấy tuổiđầu...". Nỗi nhục nhã, mặc cảm phản bội hành hạ ông lão đến khổ sở: "Chao ôi! Cực nhụcchưa, cả làng Việt gian! Rồi đây biết làm ăn buôn bán ra sao? Ai người ta chứa. Ai ngườita buôn bán mấy. Suốt cả cái nước Việt Nam này người ta ghê tởm, người ta thù hằn cáigiống Việt gian bán nước...". Cả nhà ông Hai sống trong bầu không khí ảm đạm: "Giannhà lặng đi, hiu hắt, ánh lửa vàng nhờ nhờ ngọn đèn dầu lạc vờn trên nét mặt lo âu củabà lão. Tiếng thở của ba đứa trẻ chụm đầu vào nhau ngủ nhẹ nhàng nổi lên, nghe nhưtiếng thở của gian nhà." Ông Hai ăn không ngon, ngủ không yên, lúc nào cũng nơm nớm,bất ổn trong nỗi tủi nhục chề. Thậm chí ông không dám nhắc tới, phải gọi tên cáichuyện phản bội là "chuyện ấy". Ông tuyệt giao với tất cả mọi người, "không dám bướcchân ra đến ngoài" vì xấu hổ. Và cái chuyện vợ chồng ông lo nhất cũng đã đến. Bà chủnhà bóng gió đuổi gia đình ông, chỉ vì họ là người của làng theo Tây. Gia đình ông Hai ởDoc24.vnvào tình thế căng thẳng. Ông Hai phải đối mặt với tình cảnh khó khăn nhất: "Thật là tuyệtđường sinh sống! [...] đâu đâu có người chợ Dầu người ta cũng đuổi như đuổi hủi. Màcho dẫu vì chính sách của Cụ Hồ người ta chẳng đuổi đi nữa, thì mình cũng chẳng cònmặt mũi nào đi đến đâu.".4. Từ chỗ yêu tha thiết cái làng của mình, ông Hai đâm ra thù làng: "Về làm gì cái làng ấynữa. Chúng nó theo Tây cả rồi. Về làng tức là bỏ kháng chiến. Bỏ Cụ Hồ...". Và "Nướcmắt ông giàn ra". Ông lại nghĩ đến cảnh sống nô lệ tăm tối, lầm than trước kia. Bao nỗiniềm của ông không biết giãi bày cùng ai đành trút cả vào những lời trò chuyện cùng đứacon thơ dại:- Húc kia! Thầy hỏi con nhé, con là con của ai?- Là con thầy mấy lị con u.- Thế nhà con đâu?- Nhà ta làng chợ Dầu.- Thế con có thích về làng chợ Dầu không?Thằng bé nép đầu vào ngực bố trả lời khe khẽ:- Có.Ông lão ôm khít thằng bé vào lòng, một lúc lâu lại hỏi:- À, thầy hỏi con nhé. Thế con ủng hộ ai?Thằng bé giơ tay lên, mạnh bạo và rành rọt:- Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm! Nước mắt ông lão giàn ra, chảy ròng ròng trên hai má. Ông nói thủ thỉ:- đúng rồi, ủng hộ Cụ Hồ con nhỉ.Những lời đáp của con trẻ cũng là tâm huyết, gan ruột của ông Hai, một người lấy danhdự của làng quê làm danh dự của chính mình, một người son sắt một lòng với khángchiến, với Cụ Hồ. Những lời thốt ra từ miệng con trẻ như minh oan cho ông, chân thànhvà thiêng liêng như lời thề đinh ninh vang lên từ đáy lòng ông:Anh em đồng chí biết cho bố con ôngCụ Hồ trên đầu trên cổ xét soi cho bố con ông.Cái lòng bố con ông là như thế đấy, có bao giờ dám đơn sai. Chết thì chết có bao giờ dámđơn sai.Doc24.vn5. Nhà văn đã nhìn thấy những nét đáng trân trọng bên trong người nông dân chân lấmtay bùn. Nhân vật ông Hai hiện ra chân thực từ cái tính hay khoe làng, thích nói về làngbất kể người nghe có thích hay không; chân thực đặc điểm tâm lí vì cộng đồng, vui cáivui của làng, buồn cái buồn của làng và chân thực những diễn biến của trạng thái tâm líhết sức đặc trưng của một người nông dân tủi nhục, đau đớn vì cái tin làng mình phảnbội. Nếu như trong biến cố ấy tâm trạng của ông Hai đau đớn, tủi cực bao nhiêu thì khivỡ lẽ ra rằng đó chỉ là tin đồn không đúng, làng chợ Dầu của ông không hề theo giặc, sựvui sướng càng tưng bừng, hả hê bấy nhiêu. Ông Hai như người vừa được hồi sinh. Mộtlần nữa, những thay đổi của trạng thái tâm lí lại được khắc hoạ sinh động, tài tình: "Cáimặt buồn thỉu mọi ngày bỗng tươi vui, rạng rỡ hẳn lên. Mồm bỏm bẻm nhai trầu, cặp mắthung hung đỏ hấp háy...". Ông khoe khắp nơi: "Tây nó đốt nhà tôi rồi bác ạ. Đốt nhẵn![...] Láo! Láo hết! Toàn là sai sự mục đích cả.", "Tây nó đốt nhà tôi rồi ông chủ ạ. Đốtnhẵn.[...] Ra láo! Láo hết, chẳng có gì sất. Toàn là sai sự mục đích cả!". Đáng lẽ ra ôngphải buồn vì cái tin ấy chứ? Nhưng ông đang tràn ngập trong niềm vui vì thoát khỏi cáiách "người làng Việt gian". Cái tin ấy xác nhận làng ông vẫn nhất quyết đứng về phíakháng chiến. Cái tin ấy khiến ông lại được sống như một người yêu nước, lại có thể tiếptục sự khoe khoang đáng yêu của mình,... Mâu thuẫn mà vẫn hết sức hợp lí, điểm nàycũng là sự sắc sảo, độc đáo của ngòi bút miêu tả tâm lí nhân vật của nhà văn Kim Lân.Người đọc sẽ không thể quên được một ông Hai quá yêu cái làng của mình như thế. Mặtkhác, cũng như các nhân vật quần chúng (chị cho con bú loan tin làng chợ Dầu theogiặc), bà chủ nhà,... cái khó quên nhân vật này còn là nét cá thể hoá rất đậm về ngônngữ. Lúc ông hai nói thành lời hay khi ông nghĩ, ng ời đọc vẫn nhận thấy rất rõ đặc điểmngôn ngữ của vùng quê Bắc Bộ, của một làng Bắc Bộ: "Nắng này là bỏ mẹ chúng nó","không đọc thành tiếng cho người khác nghe nhờ mấy", "Thì vưỡn", "có bao giờ dám đơnsai",... Đặc biệt là nhà văn cố thể hiện những từ ngữ dùng sai trong lúc quá hưng phấncủa ông Hai. Những từ ngữ "sai sự mục đích cả" là dấu ấn ngôn ngữ của người nông dânở thời điểm nhận thức đang chuyển biến, muốn nói cái mới nhưng từ ngữ chưa hiểu hết.Sự sinh động, chân thực, thú vị của câu chuyện phần nào cũng nhờ vào đặc điểm ngônngữ này.6. Kim Lân đã từng được đánh giá là một cây bút hàng đầu về đề tài phong tục. Trongtruyện Làng, sự thông hiểu về lề thói, phong tục của làng quê được ông vận dụng hết sứckhéo léo vào xây dựng tâm lí, hành động, ngôn ngữ nhân vật. Cốt truyện đơn giản, sứcnặng lại dồn cả vào mạch diễn biến tâm trạng, vào lời thoại của nhân vật nên câu chuyệncó sức hấp dẫn riêng, ấn tượng riêng, độc đáo. Trong số rất nhiều những nhân vật nôngdân khác, người đọc khó có thể quên một ông Hai yêu làng quê, yêu đất nước, thuỷ chungDoc24.vnvới kháng chiến, với sự nghiệp chung của dân tộc. Một ông Hai thích khoe làng, một ôngHai sốt sắng nghe tin tức chính trị, một ông Hai tủi nhục, đau đớn khi nghe tin làng mìnhtheo giặc, một ông Hai vui mừng như trẻ thơ khi biết tin làng mình không theo giặc,... Aiđó đã một lần thấy nhà văn Kim Lân, nghe ông nói chuyện còn thú vị hơn nữa: hình nh tagặp ông đâu đó trong Làng rồi thì phải.II. RÈN LUYỆN KỸ NĂNGKhi đọc truyện, cần chú nghệ thuật xây dựng tình huống tâm lí, miêu tả sinh động diễnbiến tâm trạng, ngôn ngữ của nhân vật để cảm nhận được tình yêu làng quê thắm thiếtthống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của ông Hai trong truyện.Doc24.vnTrên đây chỉ là phần trích dẫn 10 trang đầu của tài liệu và có thế hiển thị lỗi font, bạn muốn xem đầyđủ tài liệu gốc thì ấn vào nút Tải về phía dưới.