Bài 51. Cơ quan phân tích thính giác
BÀI 51: CƠ QUAN PHÂN TÍCH THÍNH GIÁC
I. Lý thuyết
1. Cấu tạo của tai
Tai được chia ra: tai ngoài, tai giữa và tai trong
+ Vành tai: có nhiệm vụ hứng sóng âm.
+ Ống tai: hướng sóng âm.
Tai ngoài được giới hạn bởi màng nhĩ có đường kính khoảng 1cm.
- Tai giữa là 1 khoang xương gồm:
+ Chuỗi xương tai bao gồm xương búa, xương đe và xương bàn đạp khớp với nhau.
+ Xương búa được gắn vào màng nhĩ, xương bàn đạp áp vào 1 màng giới hạn tai giữa và tai trong (gọi là màng cửa bầu dục – có diện tích nhỏ hơn màng nhĩ 18 – 20 lần).
Khoảng tai giữa thông với nhau nhờ có vòi nhĩ nên bảo đảm áp suất hai bên màng nhĩ được cân bằng.
- Tai trong gồm:
+ Bộ phận tiền đình và các ống bán khuyên: thu nhận các thông tin về vị trí và sự chuyển động của cơ thể trong không gian
+ Ốc tai: thu nhận các kích thích của sóng âm. Gồm: ốc xương tai bên trong có ốc tai màng.
.) Ốc tai màng là 1 ống màng chạy dọc ốc tai xương và cuốn quang trụ ốc hai vòng rưỡi gồm: màng tiền đình (phía trên), màng cơ sở (phía dưới) và màng bên.
.) Trên màng cơ cở có cơ quan coocti: chứa tế bào thụ cảm thính giác
2. Chức năng thu nhận sóng âm
- Sóng âm 
\(\rightarrow\) vành tai \(\rightarrow\) ống tai \(\rightarrow\) rung màng nhĩ \(\rightarrow\) chuỗi xương tai \(\rightarrow\) rung màng cửa bầu \(\rightarrow\) 
chuyển động ngoại dịch \(\rightarrow\) nội dịch trong ốc tai màng \(\rightarrow\) cơ quan coocti \(\rightarrow\) xung thần kinh \(\rightarrow\) theo dây thần kinh thính giác \(\rightarrow\) cơ quan thính giác ở thùy chẩm \(\rightarrow\) nhận biết về âm thanh phát ra.
3. Vệ sinh tai
- Trong tai có ráy tai do các tuyến ráy tai trong thành ống tai tiết ra có tác dụng giữ bụi nên thường phải vệ sinh bằng tăm bông, không dùng que nhọn hoặc vật sắc để ngoáy \(\rightarrow\) làm tổn thương hoặc thủng màng nhĩ.
- Cần giữ gìn vệ sinh để tránh viêm họng vì viêm họng có thể qua vòi nhĩ dẫn tới viêm tai.
- Tránh tiếp xúc với nơi có tiếng ồn hoặc tiếng động mạnh thường xuyên \(\rightarrow\) ảnh hưởng tới thần kinh \(\rightarrow\) giảm tính đàn hổi của màng nhĩ \(\rightarrow\) nghe không rõ.
- Cần có biện pháp để chống hoặc giảm tiếng ồn.
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Hãy trình bày cấu tạo của ốc tai người ?
Hướng dẫn trả lời :
Ốc tai màng là một ống màng chạy suốt dọc ốc tai xương và cuốn quanh trụ ốc hai vòng rưỡi, gồm màng tiền đình ở phía trên, màng cơ sở ở phía dưới và màng bên áp sát vào vách xương của ốc tai xương. Màng cơ sở có khoảng 24 000 sợi liên kết dài ngắn khác nhau : dài ở đinh ốc và ngắn dần khi xuống miệng ốc. Chúng chăng ngang từ trụ ốc sang thành ốc.
Câu 2: Quá trình thu nhận kích thích của sóng âm diễn ra như thế nào giúp người ta nghe được ?
Hướng dẫn trả lời:
Sóng âm từ nguồn âm phát ra được vành tai hứng lấy, truyền qua ống tai vào làm rung màng nhĩ rồi truyền qua chuỗi xương tai và làm rung màng “cửa bầu” và cuối cùng làm chuyển động ngoại dịch rồi nội dịch trong ốc tai màng, tác động lên cơ quan Coocti. Sự chuyển động ngoại dịch được dễ dàng nhờ có màng của “cửa tròn” (ở gần cửa bầu, thông với khoang tai giữa).
Tùy theo sóng âm có tần số cao (âm bổng) hay thấp (âm trầm), mạnh hay yếu mà sẽ làm cho các tế bào thụ cảm thính giác của cơ quan Coocti ở vùng này hay vùng khác trên màng cơ sở hưng phấn, truyền về I vùng phân tích tương ứng ở trung ương cho ta nhận biết về các âm thanh đó.
Câu 3: Vì sao ta có thể xác định được âm phát ra từ bên phải hay bên trái ?
Hướng dẫn trả lời :
Ta xác định được nguồn âm thanh ở phía nào (phải hay trái) là nhờ nghe bằng 2 tai
Nếu nguồn phát âm ở phía phải thì sóng âm truyền đến tai phải trước tai trái (và ngược lại)
Câu 4: Nêu đặc điểm cấu tạo và chức năng của tai trong ?
Hướng dẫn trả lời :
Tai trong gồm 2 bộ phận :
- Bộ phận tiền đình và các ống bán khuyên -> Thu nhận thông tin về vị trí và sự chuyển động của cơ thể trong không gian
- Ốc ta : gồm ốc tai màng và ốc tai xương -> Thu nhận kích thích của sóng âm
Ốc tai màng gồm : màng tiền đình, màng cơ sở, màng bên. Trên màng cơ sở có cơ quan Coocti, trong đó có tế bào đệm và tế bào thụ cảm thỉnh giác -> Thu nhận kích thích tiếng động
Câu 5: Cấu tạo và chức năng của tai ngoài và tai giữa ?
Hướng dẫn trả lời :
- Tai ngoài gồm :
+ Vành tai : hứng sóng âm
+ Ống tai : hướng sóng âm
+ Màng nhĩ : ngăn ống tai với tai giữa -> Khuếch đại âm
- Tai giữa : Gồm 2 phần
+ Chuỗi xương tai : xương búa, xương đe, xương bàn đạp -> truyền sóng âm
+ Vòi nhĩ -> Cân bằng áp suất 2 bên màng nhĩ
Câu 6: Trình bày cấu tạo và chức năng của tai ngoài. Các biện pháp vệ sinh tai ?
Hướng dẫn trả lời :
* Cấu tạo và chức năng của tai ngoài :
- Tài ngoài gồm có vành tai và ống tai
- Vành tai :
+ Hình phễu, cấu tạo bằng chất sụn, bên ngoài phủ da
+ Chức năng : hứng âm thanh
- Ống tai :
+ Dài khoảng 3 cm
+ Thành ống tai có tuyến ráy tiết chất nhờn và có lông bao phủ giúp giữ bụi và ngăn sâu bọ
+ Đầu trong ống tai có màng nhĩ bịt kín. Nếu màng nhĩ bị thủng thì tai điếc
+ Chức năng : hướng sóng âm vào tai giữa
* Biện pháp vệ sinh tai :
- Tránh làm việc ở những nơi quá ồn
- Không dùng vật nhọn để ngoáy tai để màng nhĩ không bị tổn thương
- Thường xuyên vệ sinh tai
- Hạn chế dùng thuốc kháng sinh (dễ gây ù tai, điếc tai)
- Trẻ em cần được giữ vệ sinh để tránh viêm họng dẫn tới viêm khoang tai giữa
Câu 7: Nêu chức năng của tai và biện pháp vệ sinh tai ?
Hướng dẫn trả lời :
* Chức năng của tai :
- Thu nhận âm thanh :
+ Giúp cho sự lan truyền sóng âm từ tai giữa vào tai trong làm rung động ngoại dịch và truyền sang nội dịch trong tai, tác động tế bào thụ cảm thính giác nằm trong cơ quan Coocti
+ Khi các tế bào của cơ quan Coocti bị kích thích, sẽ tạo một xung thần kinh theo dây thính giác truyền về võ não giúp ta nhận biết và phân biệt được các sóng âm
- Giữ cho cơ thể được thăng bằng nhờ hệ thống tiền đình ở tai trong
* Biện pháp vệ sinh tai :
- Tránh làm việc ở những nơi quá ồn
- Không dùng vật nhọn để ngoáy tai để màng nhĩ không bị tổn thương
- Thường xuyên vệ sinh tai
- Hạn chế dùng thuốc kháng sinh (dễ gây ù tai, điếc tai)
- Trẻ em cần được giữ vệ sinh để tránh viêm họng dẫn tới viêm khoang tai giữa
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
