Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh

Doc24.vnĐề Phân tích bài th “ơ Sang thu Th nh.ủ ỉBài tham kh 1ảC ũng như mùa xuân, mùa thu luôn là đề tài gợi nhiều cảm xúccho các thi nhân. Mỗi người lại có cách nhìn, cách miêu tả rất riêng,mang đậm dấu ấn cá nhân của mình. Có nhà thơ, mùa thu là dángliễu buồn, là màu áo mờ phai, là tiếng đạp lá vàng cuả con nai ngơngác. Hữu Thỉnh cũng góp vào tuyển tập thơ mùa thu của dân tộcmột cái nhìn mới mẻ. Ông là nhà thơ viết nhiều, viết hay về nhữngcon người, cuộc sống nông thôn, về mùa thu. Những vần thơ thucủa ông mang cảm xúc bâng khuâng, vương vấn trước đất trời trongtrẻo đang chuyển biến nhẹ nhàng. Điều này thể hiện rõ qua bài" Sang thu " được ông sáng tác cuối năm 1977.Bài thơ diễn tả tâm trạng ngỡ ngàng trước cảnh đất trời đangchuyển biến giao mùa từ hạ sang thu.Không như những nhà thơ khác, cảm nhận mùa thu qua sắcvàng của hoa cúc, của lá ngô đồng hay qua tiếng lá vàng rơi xàoxạc. Hữu Thỉnh đón nhận mùa thu với một hương vị khác: hương ổi." Bỗng nhận ra hương ổiPhả vào trong gió se "" Bỗng nhận ra " là tộ trạng thái chưa cượ chuẩn bị tr ướ c, nhưlà vô tình, sững sốt để cảm nhận, giữa những âm thanh, hương vị vàmàu sắc đặc trưng của đất trời lúc sang thu. Nhà thơ nhận ra tínhiệu của sự chuyển mùa từ ngọn gió nhè nhẹ, lành lạnh se khô mangtheo hương ổi. " Phả " là một động từ mang tác động được dùng nhưmột cách khẳng định sự xuất hiện của hơi thu trong không gian:" hương ổi ", một mùi hương không dễ nhận ra, bởi hương ổi khôngphải là một mùi hương thơm ngào ngạt, nồng nàn mà chỉ là một mùihương thoảng đưa êm dịu trong gió đầu thu, nhưng cũng đủ để đánhthức những cảm xúc trong lòng người.1Doc24.vnKhông chỉ cảm nhận mùa thu bằng khứu giác, xúc giác mà nhàthơ còn cảm nhận màn sương thu trong phút giao mùa. Màn sươnghình như cũng muốn tận hưởng trọn vẹn khoảnh khắc vào thu nênchùng chình chưa muốn dời chân:" Sương chùng chình qua ngõHình như thu đã về "Từ láy tượng hình " chùng chình " gợi cảm giác về sự lưu luyếnngập ngừng, làm ta như thấy một sự dùng dằng, gợi cảnh thu sốngđộng trong tĩnh lặng, thong thả, yên bình. " Chùng chình " là sự ngắtquãng nhịp nhàng, chuyển động chầm chậm hay cũng chinh là sựrung động trong tâm hồn nhà thơ? Một chút ngỡ ngàng, một chútbâng khuâng, nhà thơ phát hiện ra vẻ đẹp rất riêng của không gianmùa thu. " Hình như " là một từ tình thái diễn tả tâm trạng của tácgiả khi phát hiện sự hiện hữu của mùa thu. Sự góp mặt của mànsương buổi sáng cùng với hương ổi đã khiến cho nhà thơ giật mìnhthảng thốt. Không phải là những hình ảnh đã trở nên ước lệ nữa màlà chi tiết thật mới mẻ, bất ngờ. Có lẽ với Hữu Thỉnh, làn hương ổirất quen với người Việt Nam, mà rất lạ với thơ được tác giả đưa vàomột cách hết sức tự nhiên.Rồi mùa thu được quan sát những không gian rộng hơn,nhiều tầng bậc hơn: " Sông được lúc dềnh dàngChim đu vàắ ộCó đám mây mùa hạV mình sang thuắ " Nếu khổ tộ mùa thu mới chỉ là sự đoán định với ít nhiều bỡngỡ, thì khổ thơ này, tác giả đã có thể khẳng định: thu đến thậtrồi. Thu có mặt khắp nơi, rất hiện hình, cụ thể. Dòng sông khôngcòn cuôn cuộn dữ dội như những ngày mưa lũ mùa hạ mà trôi mộtcách dềnh dàng, thanh thản. Mọi chuyển động dường như có phầnchậm lại, chỉ riêng loài chim là bắt đầu vội vã. Trời thu lạnh làm cho2Doc24.vnchúng phải chuẩn bị những chuyến bay chống rét khi đông về. Phảitinh tế lắm mới có thể nhận ra sự bắt đầu vội vã trong những cánhchim bay bởi mùa thu chỉ vửa mới chớm, rất nhẹ nhàng, rất dịudàng. Điểm nhìn của nhà thơ đuợc nâng dần lên từ dòng sông, rồitới bầu trời cao rộng:" Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu "Cảm giác giao mùa được Hữu Thỉnh diễn tả thật thú vị. Đây làmột phát hiện rất mới và độc đáo của ông. Mùa thu mới bắt đầu vìthế mây mùa hạ mới thảnh thơi, duyên dáng " vắt nửa mình sangthu ". Đám mây như một dải lụa mềm trên bầu trời đang còn là mùahạ, nửa đang nghiêng về mùa thu. Bức tranh chuyển mùa vì thếcàng trở nên sinh động và giàu sức biểu cảm.Ở khổ cuối, khoảnh khắc giao mùa không còn được nhà thơdiễn tả bằng cảm nhận trực tiếp mà bằng sự suy ngẫm, chiêmnghiệm:" Vẫn còn bao nhiêu nắngĐã vơi dần cơn mưaSấm cũng bớt bất ngờTrên hàng cây đứng tuổi " Nắng cuối hạ vẫn còn nồng, còn sáng nhưng đang nhạt dần.Những ngày giao mùa này đã vơi đi những cơn mưa rào ào ạt. Vẫn lànắng, vẫn là mưa, sấm như mùa hạ nhưng mức độ đã khác rồi. Lúcnày, những tiếng sấm bất ngờ cùng những cơn mưa rào không cònnhiều nữa. Hai câu thơ cuối gợi cho ta nhiều suy nghĩ, liên tưởngthú vị. " Sấm cũng bớt bất ngờTrên hàng cây đứng tuổi " Giọng thơ trầm hẳn xuống, câu thơ không đơn thuần chỉ làgượng kể, là sự cảm nhận mà còn là sự suy ngẫm, chiêm nghiệm.Cụm từ " hàng cây đứng tuổi " gợi cho người đọc nhiều liên tưởng.3Doc24.vnĐời người như một loài cây, cũng non tơ, trưởng thành rồi già cỗi.Phải chăng, cái đứng tuổi của cây chính là cái đứng tuổi của đờingười. Hình ảnh vừa có nghĩa tả thực, vừa có nghĩa biểu tượng.Vẻ chín chắn, điềm tĩnh của hàng cây trước sấm sét, bão giông vàolúc sang thu cũng chính là sự từng trải, chín chắn của con người khiđã đứng tuổi. Phải chăng mùa thu của đời người là sự khép lạinhững ngày tháng sôi nổi bồng bột của tuổi trẻ, để mở ra một mùamới, một không gian mới thâm trầm, điềm đạm, vững vàng hơn.Ởtuổi " sang thu ", con người không còn bất ngờ trước những tác độngbất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.Xưa nay, màu thu thường gắn liền với hình ảnh lá vàng rơingoài ngõ, lá khô kêu xào xạc... Và ta ngỡ như chỉ những sự vật ấymới chính là đặc điểm của mùa thu. Nhưng đến với " Sang thu " củaHữu Thỉnh, người đọc chợt nhận ra một làn hương ổi, một mànsương, một dòng sông, một đám mây, một tia nắng. Những sự vậtgần gũi thế cũng làm nên những đường nét riêng của mùa thu ViệtNam và chính điều này đã làm nên sức hấp dẫn của " Sang thu ".Bài thơ kết câu theo một trình tự tự nhiên. Đó cũng là diễnbiến mạch cảm xúc của tác giả vào lúc sang thu. Bài thơ gợi cho tahình dung một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp vào thời điểm giaomùa hạ thu vùng nông thôn Bắc Bộ. Những câu thơ của HữuThỉnh như có một chút gì đó thâm trầm, kín đáo, rất hợp với cáchnghĩ, cách nói của nguời thôn quê. Bài thơ giúp ta cảm nhận đượctình cảm thiết tha, tâm hồn tinh tế của nhà thơ giàu lòng yêu thiênnhiên của nhà thơ.Bài thơ ngắn với thể thơ năm chữ mộc mạc, ngôn ngữ giản dịmà nghĩa sâu sắc, hình ảnh đơn sơ mà gợi cảm. Hữu Thỉnh đã pháchọa một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp bằng nhiều cảm xúc tinhnhạy. Đọc thơ Hữu Thỉnh ta càng cảm thấy yêu quê hương đất nướchơn, càng cảm thấy mình cần phải ra sức góp phần xây dựng quêhương ngày càng giàu đẹp.4Doc24.vnBài tham kh 2ảMùa thu luôn là tài khi thi nhân ph đng lòng th ng yêu đó làề ươ ởmùa nh ng gì nh nhàng và êm nh t, mùa tĩnh ng và nh ng rungủ ữđng sâu nh t. Mùa thu đi vào th Nguy Khuy bình gũi; đi vào thộ ơNguy Đình Thi là ti ng ng đt ngàn i. Còn mùa thu Th nhễ ướ ỉqua bài th “Sang thu” th đp, th nên th và tr tình, và lòng nhà thơ ơcũng th duyên. Bài th đã phác thành công chuy mùa di đtậ ấtr và lòng ng i.ờ ườ“Sang thu” là bài th tái hi cách nh nhàng chuy mùa tinhộ ểt tr đt lúc sang thu có chút gì đó i, có chút gì đó ng ng ng và làế ếs ng ngàng, nhà th khi nh ra thay đi tr đt. Mùa thu ,ự ềmùa thu mang cho con ng ta nh ng giai đi êm nh t.ạ ườ ấD hi mùa thu trong th Th nh th bình và gũi,ấ ầkhông ph là ng mùa thu, không ph tĩnh ng, cũng không ph iả ươ ảnh ng mùa lá ng. Mùa thu trong th ông chính là “h ng i”, là th ng đcữ ươ ươ ặtr ng vùng quê Vi Nam khi thu .ư ềB ng nh ra ng iỗ ươ ổPh vào trong gió seảPh th tinh th khéo léo tác gi có th nh ra đc th ngả ượ ươr đi nh nhàng và có th gió cu đi lúc nào. “b ng nh ra” gi ngấ ốnh phát hi i, ng nhiên thú nh khi khám phá ra đi gì đóư ềđp đ. Đây là di ra tr ng thái ng ngàng tác gi khi nh ra mùa thuẹ ậđã ch ngõ ch “h ng i”, mùi ng đng thân quen khi nh ngạ ươ ươ ững con xa quê khó quên đc. Mùi ng đã “ph vào trong “gió se” đuườ ượ ươ ầmùa thu nh se t. Đng “ph đã làm toát lên th thái mùa thu, aị ủh ng i. Nó di quy ch vào, gi ng và làn gió đuươ ươ ầmùa.Ch qua hai câu th đu, Th nh đã mang đn cho ng đc mỉ ườ ảnh mùa thu, chuy mùa tinh nh t, nh ng đi bình ởxung quanh chúng ta.5Doc24.vnS ng chùng ch nh qua ngõươ ỉHình nh thu đã vư ềHai câu th duyên, tinh nh ng sâu c, lên aơ ủgiây phút chuy mùa. HÌnh nh “s ng chùng chình qua ngõ” khi ng đcể ươ ườ ọt ng ng ra khung nh ng đang ng ng ng giăng đu ngõ. láyươ ưở ươ ừ“chùng chình” dùng đt, đã làm toát lên th thái mùa thu, không vàng,ấ ộh mà luôn nên và mông lung nh t. Tác gi ph th lên “hìnhồ ốnh là ch ch ch n, không ch ch nh ng th ra là tác gi kh ng đnhư ịr ng mùa thu th i.ằ ồCó mùa thu đã sang, là mùa thu đt tr và mùa thu lòng ng iẽ ườmênh mang, nhi tâm tr ng. Đn kh th th hai thì ng nh mùa thu đã hi rõề ườ ệra ng đng nét hình kh trong nh tác gi :ừ ườ ảSông đc lúc nh dàngượ ềChim đu vãắ ộCó đám mây mùa hạV mình sang thuắ ửN mùa thu dâng lên theo mùa “d nh dàng”, nh ng cánh chim tr đuướ ầ“v vã” bay. Thiên nhiên khi mùa thu có chút gì đó vàng, gáp và trĩuộ ơn ng nh ng gi đc th thái đc tr ng nh t. Đng nét mùa thuặ ượ ườ ủhi lên rõ nét, không còn nh kh th th nh a. Đây cũng là quáệ ữtrình và là chuy bi trong thiên nhiên và trong nh th tác gi quanự ựsát tinh tác gi còn th hi cách nhìn “đám mây mùa nh “v t”ế ắsang thu. Th tài hoa, th khéo léo và ng nh ông đng lòng mùa thu, khíậ ườ ớthu, thu nhi nên ng ng ra vi nh đám mây cao trên tr nhị ưở ưở ưđang chuy mình cùng nh đp mùa thu.ể ủT “v t” dùng hay, đc đáo đã di đc quá trình chuy mìnhừ ượ ểc mùa thu uy chuy n, nh nhàng. Mùa thu có chút gì đó đc đáo, tinhủ ộngh ch và cũng không kém ph duyên dáng qua nh Th nh. Mùa thuị ỉđã đn th i, mùa thu mang theo nh ng gì tinh khôi, nh nhàng và êm nh t.ế ấ6Doc24.vnB tranh chuy mùa qua th Th nh th i, nh nhàngứ ẹvà uy chuy bi bao. Đó chính là cái Tài tác gi tài dùng ch tranh.ể ẽĐi ng kh th cu i, mùa thu đã th đn và đt tr đãề ờcó nh ng chuy bi khi con ng có th nh ra, nh ng tác gi đã chiêmư ườ ảnghi mùa thu ng cách nhìn nh đi ng i:ệ ườV còn bao nhiêu ngẫ ắĐã aơ ưS cũng ngấ ờTrên hàng cây đng tu iứ ổMùa thu có ng, là th ng nh và tinh khôi, th ng có chút se seắ ắl nh gió đu mùa. Thiên nhiên mùa thu cũng tr nên tĩnh ng và tr ngâmạ ầh n. Ti ng không còn khi con ng gi mình mà nó tr nên ng lơ ườ ẽh trên hàng cây đng tu i. Tác gi đã đúc chiêm nghi và ng tr aơ ủm đi ng qua liên ng đn “hàng cây đng tu i”. Ti ng và hàng câyộ ườ ưở hai câu th cu ng nh là hi thân nh ng con ng ng tr i, đã quaở ườ ườ ảgiai đo tu tr ng t, nhi giai đo con ng ta “đng tu i”ạ ườ ổm th ch ch và đng đn, tĩnh ng n. Tác gi đã hình nhọ ượ ả“hàng cây đng tu i” nói lên đi ng tu xé chi u, cũng nh mùa thu y;ứ ườ ậcó chăng mùa thu là mùa tu con ng ta không còn tr trung a. Nh đpủ ườ ậc mùa thu, chuy đng mùa thu nh nhàng và êm đm. Có khi conủ ẽng ta tr qua tu ng t, đn lúc nào đó bình th nhìn và nhườ ẹnhàng nh chúng. Kh th cu gi ng đi tr ng khi ng đcả ườ ọnh ra nhi đi trong cu ng này đáng suy ng m.ậ ẫH Th nh bài th “Sang thu” đc đáo và thú vj, cách nh tinh tữ ếnh nhàng cùng nh ng chiêm nghi đáng suy ng đã khi cho ng đc có cáiẹ ườ ọnhìn khái quát và mùa thu. trang sách i, mùa thu uớ ữTh nh còn qu quanh đâu đây trong trí óc chúng ta.ỉ ỗBài tham kh 3ảNhà th Th nh tên đy là Nguy Th nh, sinh năm 1942, quê ởhuy Tam ng, nh Vĩnh Phúc. Năm 1963, Th nh nh ngũ, vào binhệ ươ ậ7Doc24.vnch ng Tăng Thi giáp tr thành cán văn hóa, tuyên hu trong quân đi vàủ ộb đu sáng tác th Ông là viên Ban ch hành Nhà văn Vi Nam các khóaắ ệIII, IV, V. năm 2000, Th nh gi ch ng th kí Nhà vãn Vi từ ệNam.H Th nh là nhà th đi nhi u, vi nhi và có bài th đc vữ ềcon ng cùng cu ng nông thôn. Bài th Sang thu đc sáng tác vào cu iườ ượ ốnăm 1977, in đu tiên trên báo Văn ngh dung th hi tâm tr ng bângầ ạkhuâng, xao xuy nhà th tr nh ng chuy bi tinh tr đt và làế ướ ấb tranh thiên nhiên tuy đp nông thôn đng ng lúc giao mùa hứ ạsang thu.B ng nh ra ng ươ ổPh vào trong gió se ảS ng chùng chình qua ngõ ươHình nh thu đã vư ềSông đc lúc nh dàng ượ ềChim đu vã ộCó đám mây mùa ạV mình sang thu ửV còn bao nhiêu ng ắĐã ưS cũng ng ờTrên hàng cây đng tu i.ứ ổT cu mùa sang đu mùa thu, đt tr có nh ng bi chuy nh nhàngừ ẹmà rõ t. Nh ng bi chuy này đã đc Th nh nh ng rungệ ượ ựđng trái tim thi sĩ và th hi qua nh ng hình nh th ng, giàu bi uộ ểc m.ả kh th đu, hi mùa thu không ph là Ngô đng nh di c,Ở ạThiên ng tri thu nh trong th cũng không ph là ng li đìu hiu đngạ ứch tang, Tóc bu buông xu ng; ngàn hàng nh trong th Xuân Di cách đâyị ệ8Doc24.vnhai ph ba th hi bi nhi nông thôn nên Th nh đã đa vào bàiầ ưth nh ng hình nh đn mà vô cùng quen thu quê ng:ơ ươB ng nh ra ng ươ ổPh vào trong gió se ảS ng chùng chình qua ngõ ươHình nh thu đã vư ềĐây là khung nh sáng ch thu làng quê Tr nhà thả ướ ơb ch nh ra tín hi chuy mùa ng gió mang ng chín. Gióấ ươ ổse là làn gió nh thoáng chút nh, còn là gió heo may. ng li nẹ ươ ềv bao ni th th u, là mùi quê ng đã th đm trong tâmớ ươ ẫt ng nhà th và thu thì nó tr thành tác nhân nh .ưở ớTi theo là hình nh màn ng giăng tr ngõ. thu, ti tr mát .ế ươ ướ ẻSáng và chi th ng có ng. ng cũng là trong nh ng hi uớ ườ ươ ươ ệc mùa thu. ng chùng chình qua ng nh nh nh lòng ng đang mongủ ươ ườđi ng mùa thu đã i. Nhà th ng ngàng và sung ng th th lên: Hình nhợ ướ ưthu đã .ềHai ng và hình nh làm tăng thêm giác bâng khuâng, xao xuy n, từ ấđúng tâm tr ng nhà th tr khung nh mùa thu ngu ng tớ ướ ất th ca, nh c, a.ậ ọNhà th nh mùa thu ng con ng mình, tâm mình. tơ ườ ắđu là kh giác ng nh ra ng i, Ph vào trong gió se. Ti theo là thầ ươ ịgiác ng ti nh nh ng tín hi báo thu sang. làn ng vít trongở ươ ấnh ng ng cây, lũy tre theo ngõ cho đn dòng sông đã qua mùa lũ, gi đâyữ ờnh nhàng, thanh th trôi xuôi. Trên tr mùa thu trong xanh, nh ng cánh chimẹ ữd ng nh cũng vã n.ườ ơC giác giao mùa đc nhà th di ng hình nh ng đy thiả ượ ầv Có đám mây mùa mình sang thu. Đây là hình nh đc miêu tị ảc nh mùa ch qua nh ng mùa thu đã i. ng cái ào t, nh mả ượ ẽc nh ng mùa còn nguyên nh ng bâng khuâng tr uủ ướ ịdàng êm mát mùa thu đã len nh vào lúc nào ch ng rõ.ủ ẳ9Doc24.vnN ng cu còn nh ng đã ng nàn, và nh ng ràoắ ưào cũng đã th :ạ ầV còn bao nhiêu ng ắĐã aơ ưNhà th th hi xúc mình thành công ng nh ng ng di nơ ễt giác, tr ng thái: ng, ph vào, chùng chình, hình nh nh dàng, aả ửmình… bài th là tranh thiên nhiên tuy mĩ tr đt lúc vào thu đcả ượtác gi nên ng rung đng tinh vi trái tim ngh sĩ. Chính đi đó khi nả ếcho ng hình nh đu ph ph ng ng. Ba kh th hai câu th ,ỗ ườ ơcâu nào cũng đp, cũng hay nh ng nét riêng th đi giao mùa thu đcẹ ượH Th nh th hi trung nh hai câu th cu bài :ữ ốHai câu th này có hai ng nghĩa. ng nghĩa th nh th hi ngơ ượs ch và hình nh hàng cây trong cu ng nghĩa th hai là nghĩaấ ứhàm ngôn thông qua hình nh có tính ch ngh thu t. là nh ng vangả ữđng th ng ngo nh, cu đi hàng cây đng tu ng ch conộ ườ ỉng đã ng tr i.ườ ảLúc sang thu, ti ng và ng nh ng giông mùa hế ạđã đi. Hàng cây không còn gi mình, run vì ti ng m. Nhà th uớ ữTh nh tâm ng hình nh có giá tr th hi ng thiên nhiên này,ỉ ượông mu suy ng mình: Khi con ng đã ng tr thì lĩnhố ườ ảcũng ng vàng tr nh ng th thách cu đi.ữ ướ ờB ng nh tinh và cách dùng nhiên, chân th t, cùng ngh thu tằ ận nhân hóa tài tình, Th nh đã nên tranh đc th đi giaoẩ ểmùa thu nông thôn đng ng bài Sang thu, Th nh đã gópạ ỉthêm nét thu mang riêng mình vào nh ng chùm th thu hay và đpộ ẹc th ca Vi Nam.ủ ệBài tham kh 4ả“Sang thu” là bài th ngũ ngôn Th nh, ng đc nhi ng aơ ượ ườ ưthích. Bài th có ba kh th kh th câu là nét thu đp êm đmơ ềc đt tr i, trong bu đu thu thu thu ch đn.ủ ế10