Cộng đồng chia sẻ tri thức Lib24.vn

Bài 22 : Sự phát triển văn hóa, khoa học - kĩ thuật thế giới nửa đầu thế kỉ XX

Bài 22:  SỰ PHÁT TRIỂN CỦA KHOA HỌC- KĨ THUẬT VÀ VĂN HÓA THẾ GIỚI NỬA NỬA ĐẦU THẾ KỶ XX.

 

I. Sự phát triển của khoa học -  kỹ thuật thế giới nửa đầu thế kỷ XX:

- Bước sang thế kỉ XX, cùng với sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp, nhân loại tiếp tục chứng kiến những thành tựu vĩ đại trên lĩnh vực khoa học - kĩ thuật.

* Các phát minh rực rỡ:
-  Thuyết nguyên tử hiện đại, đặc biệt là thuyết tương đối của Anh-  Xtanh (Đức ).
-  Hiện tượng phóng xạ nhân tạo, sinh học phản xạ có điều kiện, sinh học phân tử, chất kháng sinh Pê–ni-xi-lin.
-  Máy bay đầu tiên ( 17- 12- 1903) của hai anh em nhà Wright.

Chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới (17 - 12 - 1903, bay được 12 giầy)
Chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới (17 - 12 - 1903, bay được 12 giầy)

 - Trong các lĩnh vực như Hóa học, Sinh học, Hải dương học, Khí tượng học,...đều đạt được nhiều thành tựu to lớn.

*Ứng dụng:  đưa vào sử dụng như điện tín, điện thoại, ra đa, hàng không. .
*Tác dụng:
+ Tích cực: mang lại cuộc sống tươi đẹp.
+ Tiêu cực: trở thành phương tiện chiến tranh như bom nguyên tử …gây thảm họa cho nhân loại

II.  Nền văn hóa Xô Viết hình thành và phát triển 

* Văn hóa Xô Viết:  hình thành sau Cách mạng tháng Mười trên cơ sở tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lê nin, kế thừa những di sản tinh hoa của văn hóa nhân loại.
* Giáo dục:
-  Nhiệm vụ hàng đầu là xóa nạn mù chữ và thất học.
-  Sáng tạo ra chữ viết 
-  Phát triển hệ thống giáo dục quốc dân và nghệ thuật.
-  Giáo dục phổ cập bắt buộc.
-  Phổ cập giáo dục trung học cơ sở ở thành phố.
- Kết quả: chưa đầy 30 năm đa số người dân có trình độ văn hóa ; có đội ngũ trí thức đông đảo phục vụ cho tổ quốc.

Một lớp học xóa mù chữ ở Liên Xô năm 1926
Một lớp học xóa mù chữ ở Liên Xô năm 1926

 

* Khoa học kỹ thuật đạt nhiều thành tựu:
-  Chế tạo thành công bom nguyên tử.
-  Sử dụng nguyên tử vào mục đích hòa bình.
-  Khoa học vũ trụ phát triển với C. Xi-ôn-cốp-xki – người sáng lập ngành du hành vũ trụ hiện đại.
* Văn hóa –nghệ thuật:
-  Văn hóa, thi ca, sân khấu, điện ảnh đều đạt thành tựu to lớn.
-  Nhà văn nổi tiếng như M. Gooc-  ki; M.  Sô-  lô - khốp…
-  Những tác phẩm văn học: Sông Đông êm đềm của M.Sô-lô-khốp; Con đường đau khổ của A.Tôn – x tôi,….

Maxim Gorky - cây đại thụ của nền văn học Nga
Maxim Gorky - cây đại thụ của nền văn học Nga

 

* HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI :

1. Nêu những thành tựu chủ yếu về khoa học kĩ thuật của thế giới nửa đầu thế kỉ XX ?

Trả lời :

- Bước vào đầu thế kỉ XX, trên đà tiến của cuộc cách mạng công nghiệp, nhân loại tiếp tục đạt được những thành tựu rực rỡ về khoa học - kĩ thuật.

- Trong lĩnh vực Vật lí. sự ra đời của lí thuyết nguyên tử hiện đạ đặc biệt là lí thuyết tương đối của nhà bác học Đức An-be Anh-xtanh

- Trong các lĩnh vực khác như Hóa học, Sinh học, các khoa học về Trái Đất (Hải dương học, Khí tượng học,...) đều đạt được những thành tựu to lớn.

2. Lí thuyết tương đối của nhà bác học Đức An-be Anh-xtanh có ý nghĩa gì ?

Trả lời :

Lí thuyết tương đối của nhà bác học Đức An-be Anh-xtanh đã mang lại một dấu ấn sâu sắc cho khoa học hiện đại khi xét lại các khái niệm Vật lí về không gian và thời gian. Có thể nói, các phát minh lớn về Vật lí học của thế kỉ XX, từ năng lượng nguyên tử đến lade, bán dẫn,... đều có liên quan đến lí thuyết này.

3. Trình bày những hiểu biết về nhà khoa học A. Anh-xtan ?

Trả lời :

- A.Anh-xtan sinh ngày 14-3-1879 trong một gia đình tiểu chủ người Do Thái cư trú tại thành phố nhỏ ở Đức. Năm lên 4 tuổi, ông còn chưa nói sõi, đến trường thầy giáo đã nhận xét : "Tính tình cô độc, không thông minh, học hành lơ đãng, hay nghịch vẩn vơ".  Năm 14 tuổi, ông theo gia đình sang Thụy Sĩ. Năm 17 tuổi, ông thi được vào trường Nông nghiệp - chuyên ngành Toán học và Vật lí học.

- Năm 1905, A.Anh-xtan đã làm một cuộc đột phá quan trọng về Vật lí khi ông đưa ra Thuyết tương đối hẹp. Khi đó ông 26 tuổi. Năm 1907m ông tìm ra công thức liên hệ năng lượng với khối lượng một vật, làm cơ sở cho ngành vật lí hạt nhân. Cuối năm 1915, A.Anh-xtan công bố Thuyết tương đối rộng - làm thay đổi quan điểm của học thuyết Niu-tơn cho rằng thời gian và không gian là tuyệt đối, là tĩnh tại, từ đó suy ra những định luật hấp dẫn mới và kết luận về sự cong của không gian. Đồng thời, từ đó cũng khám phá ra bí mật của nguyên tử, mở ra kỉ nguyên mới cho thuyết vật lí.

- Ngoài ra, ông còn công bố các công trình nghiên cứu lí thuyết truyền thông, lí thuyết chuyển động Brao, thống kê lượng tử của các hạt có spin, sự tồn tại của các hạt ánh sáng Phô-tôn, giải thích hiện ứng quan điện,...

- A.Anh-xtan là một người giản dị, thường mặc trên người những bộ quần áo xoàng xĩnh. Đúng trên lập trường tiến bộ, chống mọi bất công, yêu chuộng hòa bình, ông đã tích cực hoạt động để thành lập 1 cơ quan quốc tế kiểm soát nguyên tử vào năm 1950.

- Bí quyết thành công của ông là : A=X+Y+Z (Thành công - lao động gian khổ + phương pháp đúng đắn + bớt nói suông). Với những cống hiến của mình trong ngành Vật lí, năm 1921, ông đã được trao giải Nôben về Vật lí học. Ông mất ngày  18-4-1955.

- A.Anh-xtan là một trong những nhà khoa học vĩ đại nhất của thế kỉ XX.

4. Quan sát hình 81 (SGK trang 110), em hãy cho biết chiếc máy bay đầu tiên của thế giới được chế tạo thành công khi nào và gắn với tên tuổi của ai ?

Trả lời :

Chiếc máy bay đầu tiên của thế giới được chế tạo thành công ngày 17-12-1903. Bay được 12 giây do anh em người Mĩ, O-vin và Uyn-bơ Rai chế tạo.

5. Việc chế tạo thành công máy bay có ý nghĩa gì đối với con người ?

Trả lời :

Ngày nay, máy bay là một trong những phương tiện vận chuyển nhanh và tiện lợi nhất, rút ngắn được khoảng cách giữa các nước và châu lục trên thế giới

6. Nêu mặt tích cực và hạn chế của sự phát triển khoa học - kĩ thuật ?

Trả lời :

* Tích cực : 

- Sự phát triển của khoa học - kĩ thuật đã mang lại cuộc sống vật chất và tinh thần tốt đẹp hơn cho con người

* Hạn chế :

- Mặt khác, chính những thành tựu khoa học cũng được sử dụng để trở thành phương tiện chiến tranh gây thảm họa cho nhân loại qua hai cuộc chiến tranh thế giới

7. Nhà khoa học A. Nô-ben nói : "Tôi hy vọng rằng nhân loại sẽ rút ra được từ những phát minh khoa học nhiều điều tốt hơn là điều xấu". Em hiểu thế nào về câu nói đó ?

Trả lời :

Việc sử dụng các thành tựu khoa học kĩ thuật có thể mang lại cuộc sống vật chất và tinh thần tốt đẹp hơn cho con người. Tuy nhiên, chính những thành tựu đó cũng được sử dụng để trở thành phương tiện làm hại đến con người hàng loạt như bom nguyên tử được chế tạo từ năng lượng được lấy từ sự phân hạch các hạt nhân urani và plutoni và Mĩ đã ném xuống Hi-rô-xi-ma và Nagasaki. Chính vì thế mà nhà khoa học A. Nô - bên nói : "Tôi hy vọng rằng nhân loại sẽ rút ra được từ những phát minh khoa học nhiều điều tốt hơn là điều xấu".

8. Em hiểu thế nào là nền văn hóa Xô viết ?

Trả lời :

Đó là nền văn hóa mới được hình thành ở nước Nga Xô viết sau Cách mạng tháng Mười Nga. Nền văn hóa này được xây dựng trên cơ sở tư tưởng của chủ nghĩa Mác Leenin và kế thừa những tinh hoa của di sản văn hóa nhân loại.

9. Thành tựu tiêu biểu của nền văn hóa Xô viết là gì ?

Trả lời :

Thành tựu của công cuộc xây dựng nền văn hóa Xô viết là đã xóa bỏ được tình trạng mù chữ và nạn thất học, sáng tạo chữ viết cho các dân tộc trước đây chưa có chữ viết, phát triển hệ thống giáo dục quốc dân, đấu tranh chống các tàn dư của chế độ cũ, phát triển văn học, nghệ thuật,..

10. Quan sát hình 82 (SGK trang 111), em hãy cho biết tại sao Liên Xô phải tổ chức các lớp học xóa mù chữ ?

Trả lời :

- Trước Cách mạng Tháng Mười năm 1917, Nga là một đất nước có nền kinh tế kém phát triển, nền giáo dục lạc hậu. 3/4 dân số Nga mù chữ. Trong ngôn ngữ của một số dân tộc không có động từ "học tập"

- Chính vì thế, ngay sau khi cách mạng thành công, chính quyền Xô viết đã đặt ra nhiệm vụ là cần phải nhanh chóng xóa nạn mù chữ, nâng cao dân trí cho người lao động, Năm 1919, Chính phủ Xô viết đã ra sắc lệnh : tất cả những người không biết chữ từ 8 đến 50 tuổi đều phải học đọc và học viết tiếng mẹ đẻ hay tiếng Nga, tùy theo ý thích của mỗi người.

11. Từ hình 82 (SGK trang 111), em hãy cho biết nhân dân Xô viết có hưởng ứng chủ trương xóa mù chữ của Nhà nước Liên Xô hay không ?

Trả lời :

Nhìn vào bức ảnh lớp học xóa mù chữ, chúng ta thấy nó đã thu hút được đông đảo nhân dân học tập : già có, trẻ có, trai có, gái có,....Đây là một lớp học dân tộc, đa số là phụ nữ, có hai người đứng tuổi, hai người trung bình và 1 em thiếu niên. Họ đang chăm chú học tập, hai tay để lên bàn, một tay đang chỉ từng con chữ ở trong trang sách. Còn người đứng ở góc bên phải tấm ảnh là thầy giáo. Phía sau lưng họ là bảng đen.

12. Cho biết những thành tựu của khoa học - kĩ thuật Xô Viết ?

Trả lời :

Với những cơ sở nghiên cứu khoa học rộng lớn, được trang bị đầy đủ, đội ngũ các nhà khoa học Xô viết đã đạt được những thành tựu rực rõ và chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao khoa học thế giới : giải quyết thành công vấn đề nguyên tử, phá thế độc quyền của Mĩ, xây dựng nhà máy điện nguyên tử, tàu phá băng nguyên tử. Đặc biệt, một thành tựu nổi bật của Liên Xô là nghiên cứu và chinh phục khoảng không vũ trụ.

13. Những thành tựu nghiên cứu của C.Xi-ôn-cốp-xki về vũ trụ là gì ?

Trả lời :

Những công trình nghiên cứu khoa học đầu tiên của ông bắt đầu từ thế kỉ XX, bao gồm : khả năng chế tạo khí cầu kim loại điều khiển được, lí thuyết chuyển động của các thiết bị phản lực, sơ đồ tên lửa tầm xa và tên lửa cho các chuyến du hành liên hành tinh.

Năm 1903, ông đưa ra lý thuyết về khả năng mở rộng cho tàu liên hành tinh, công thức Xi-ôn-cốp-xki vẫn là để tính vận tốc tên lửa. Năm 1929, ông đề xuất lí thuyết chuyển động của các tên lửa nhiều tầng đang được sử dụng trong ngành du hành tên lửa hiện đại. Ông là người đầu tiên đưa ra ý tưởng về vệ tinh nhân tạo của Trái Đất và nghiên cứu điều kiện sinh sống và làm việc của phi hành đoàn vệ tinh

14. Nền văn hóa nghệ thuật Xô viết đạt được những thành tựu gì ? Kể tên những tác phẩm văn học Xô viết mà em biết ?

Trả lời 

- Các ngành văn học, thi ca, sân khấu, điện ảnh, tạo hình đều đạt được những thành tựu to lớn. Tên tuổi các nhà văn và nghệ sinh như  M. Gooc-  ki; M.  Sô-  lô - khốp, X. Bôn -đa-chúc, A.Sô-xta-cô-vích…đã nổi tiếng khắp thế giới. Về văn học, từ năm 1928 đến 1950 đã xuất bản 102 800 đầu sách văn học với tổng số 2,5 tỉ bản
-  Những tác phẩm văn học:  

  + "Sông Đông êm đềm" của M.  Sô-  lô - khốp

  + "Con đường đau khổ" của A.  Tôn – x tôi

  + "Thép đã tôi thế đấy" của N.Ô-xtrốp-xki

  + "Đất vỡ hoang" của M.Sô - lô - khốp

Bài tập

Có thể bạn quan tâm