Bài 6: Lực ma sát

Lý thuyết

Câu C1 (SGK trang 21)

Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kĩ thuật.

Hướng dẫn giải

Ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kĩ thuật:

+ Để truyền chuyển động quay của động cơ ra ngoài làm quay các máy công cụ, người ta nối trục quay của động cơ với trục quay của máy bằng các dây cuaroa. Nhờ có ma sát nghỉ giữa dây cuaroa với trục quay mà dây cuaroa không bị trượt và làm máy công cụ chuyển động theo.

+ Khi chuyển các kiện hàng từ trên cao xuống đất bằng mặt phẳng nghiêng, thì giữa kiện hàng và mặt phẳng nghiêng có mat sát trượt.

+ Khi trượt từ trên cầu trượt xuống đất, giữa lưng ta và mặt cầu trược có ma sát trược.

Câu C2 (SGK trang 21)

Hãy tìm thêm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và kĩ thuật.

Hướng dẫn giải

Ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và kĩ thuật:

+ Khi xe ôtô, xe máy, xe đạp.... chuyển động trên đường thì giữa bánh xe và mặt đường có lực ma sát lăn.

+ Khi sơn tường bằng rulô, giữa rulô với mặt tường có lực ma sát lăn.

Câu C3 (SGK trang 21)

Trong các trường hợp vẽ ở hình 6.1, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn?

- Từ hai trường hợp trên em có nhận xét gì cường độ của lực ma sát trượt và lực ma sát lăn.

Hướng dẫn giải

- Trường hợp vẽ ở hình 6.1 a) có lực ma sát trượt và trường hợp ở hình 6.1 b) có lực ma sát lăn.

- Từ hai trường hợp trên ta nhận thấy cường độ lực ma sát trượt lớn hơn rất nhiều cường độ lực ma sát lăn.

Câu C4 (SGK trang 22)

Tại sao trong thí nghiệm trên (Hình 6.2 - SGK), mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên?

Hướng dẫn giải

Trong thí nghiệm trên, mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng, nhưng lực này bị cân bằng bởi lực ma sát tác dụng lên vật (lực ma sát nghỉ), do đó vật vẫn đứng yên.

Câu C5 (SGK trang 22)

Hãy tìm ví dụ về lực ma sát nghỉ trong đời sống và kĩ thuật.

Hướng dẫn giải

Lực ma sát nghỉ trong đời sống: Những chiếc xe đang đậu trong bến nhờ có lực ma sát nghỉ mà nó đứng yên.

* Lực ma sát nghỉ trong kỹ thuật: Trong sản xuất, trên các băng chuyển trong nhà máy, các sản phẩm như xi măng, các bao đường… có thể chuyển động cùng với băng chuyền mà không bị trượt, đó là nhờ có lực ma sát nghỉ.

Câu C6 (SGK trang 22)

Hãy nêu tác hại của lực ma sát và các biện pháp làm giảm lực ma sát trong các trường hợp vẽ ở hình 6.3.

Hướng dẫn giải

Giải:

a) Lực ma sát trượt giữa đĩa và xích làm mòn đĩa xe và xích nên cần kiểm tra dầu vào xích xe để làm giảm ma sát.

b) Lực ma sát trượt của trục làm mòn trục và cản chuyển động quay của bánh xe. Muốn giảm ma sát thì thay bằng trục quay có ổ bi, khi đó lực ma sát giảm tới 20 lần, 30 lần so với lúc chưa có ổ bi.

c) Lực ma sát trượt cản trở chuyển động của thùng khi đẩy. Muốn giảm ma sát, dùng bánh xe thay thế mà sát trượt bằng ma sát lăn (nhờ đặt thùng đồ lên bàn có bánh xe).

Câu C7 (SGK trang 23)

Hãy quan sát các trường hợp vẽ ở hình 6.4 và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát thì sẽ xảy ra hiện tượng gì? Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp này.

Hướng dẫn giải

a) Bảng trơn, nhẵn quá không thể dùng phấn viết lên bảng.

- Biện pháp: Tăng độ nhám của bảng để tăng ma sát trượt giữa viên phân với bảng.

b) Không có ma sát giữa mặt răng của ốc và vít thì con ốc sẽ bị quay lỏng dần khi bị rung động. Nó không còn tác dụng ép chặt các mặt cần ghép.

Khi quẹt que diêm, nếu không có ma sát, dầu que diêm trượt trên mặt sườn bao diêm trượt trên mặt sườn bao diêm sẽ không phát ra lửa.

- Biện pháp: Tăng độ nhám của mặt sườn bao diêm để tăng ma sát giữa đầu que diêm với bao diêm.

c) Khi phanh gấp, nếu không có ma sát thì ôtô không dừng lại được.

- Biện pháp: Tăng lực ma sát bằng cách tăng độ sâu khía rãnh mặt lốp xe ôtô.

Câu C8 (SGK trang 23)

Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này mà sat có ích hay có hại:

a) Khi đi trên sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã.

b) Ôtô đi vào chỗ bùn lầy, có khi bánh quay tít mà xe không tiến lên được.

c) Giày đi mãi đế bị mòn.

d) Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo nhị (đàn cò).

Hướng dẫn giải

a) Khi ta đi trên sàn đá hoa mới lau thì dễ bị ngã vì khi đó lực ma sát giữa chân ta và sàn nhà bị giảm do có nước dính trên sàn nhà. Trường hợp này ma sát có lợi vì nó giúp ta đi lai không bị trơn và tránh bị ngã.

b) Ô tô đi trên bùn dễ bị sa lầy vì lực ma sát giữa bánh xe và mặt đường dính bùn nhỏ, làm cho bánh xe không bám vào mặt đường được, và xe dễ bị sa lầy. Trường hợp này lực ma sát có lợi vì nhờ có nó mà xe mới di chuyển được và không bị sa lầy.

c) Giày đi mãi đế bị mòn là do ma sát giữa mặt đường và đế giày đã bào mòn đế giày. Trường hợp này lực ma sát có hại vì nó làm giày mòn đi và mau hỏng.

d) Bôi nhựa thông vào cây cung ở cần kéo nhị (đàn cò) để tăng ma sát trượt. Khi kéo đàn, cần kéo sẽ cọ xát với dây dàn cò và phát ra âm thanh. Trường hợp này lực ma sát có lợi vì nó giúp đàn cò dễ phát ra âm thanh hơn.

Câu C9 (SGK trang 23)

Ổ bi có tác dụng gì? Tại sao việc phát minh ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển của khoa học và công nghệ?

Hướng dẫn giải