Bài 44. Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
BÀI 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
I. Lý thuyết
Mỗi sinh vật sống trong môi trường đều trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng tới các sinh vật khác ở xung quanh.
1. Quan hệ cùng loài
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành nên nhóm cá thể.
Ví dụ:
- Các sinh vật tạo thành nhóm cá thể khi sống trong môi trường tự nhiên có lợi hơn. Ví dụ:
+ Thực vật sống thành nhóm khi có gió to sẽ cản bớt sức gió nên cây ít có khả năng bị ngã đổ hơn cây đứng riêng lẻ.
+ Động vật sống theo bầy đàn có khả năng tự vệ cao, chống lại kẻ thù, tìm kiếm thức ăn, di cư … dễ dàng hơn.
- Các sinh vật trong nhóm cá thể có mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau hoặc cạnh tranh lẫn nhau.
+ Chúng hỗ trợ nhau trong việc trống lại kẻ thù, di cư, tìm kiếm thức ăn, chống chọi với môi trường …
+ Tuy nhiên, khi gặp điều kiện bất lợi (thiếu thức ăn, nơi ở, số lượng cá thể tăng quá cao …) các cá thể trong nhóm sẽ cạnh tranh lẫn nhau.
Khi đó dẫn tới hiện tượng các cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng.
2. Quan hệ khác loài
- Các sinh vật khác loài có mối quan hệ hỗ trợ hoặc đối địch nhau
- Các mỗi quan hệ khác loài
|
Quan hệ |
Đặc điểm |
Ví dụ |
|
|
Hỗ trợ |
Cộng sinh |
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật |
cộng sinh giữa địa y và tảo |
|
Hội sinh |
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó 1 bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại |
Địa y sống bám trên cành cây Cá ép sống bám vào rùa biển |
|
|
Đối địch |
Cạnh tranh |
Các sinh vật khác loài cạnh tranh giành nơi ở, thức ăn và các điều kiện sống khác. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. |
Trên 1 cánh đống lúa, khi cỏ dại phát triển làm giảm năng suất lúa |
|
Kí sinh, nửa kí sinh |
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu … từ sinh vật đó. |
Rận và bét sống trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò. Giun đũa sống trong ruột người |
|
|
Sinh vật này ăn sinh vật khác |
Động vật ăn thực vật, động vật ăn động vật, thực vật bắt sâu bọ … |
Hươu, nai và hổ sống cùng 1 cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ. Cây nắp ấp bắt mồi |
|
- Ví dụ:
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Các sinh vật cùng loài hỗ trợ và cạnh tranh lẫn nhau trong những điều kiện nào ?
Hướng dẫn trả lời :
Các sinh vật cùng loài hỗ trợ và cạnh tranh lẫn nhau trong những điều kiện :
+ Hỗ trợ khi sinh vật sống với nhau thành nhóm tại nơi có diện tích (hoặc thể tích) hợp lí và có nguồn sông đầy đủ.
+ Cạnh tranh khi gặp điều kiện bất lợi như số lượng cá thể quá cao dẫn tới thiếu thức ăn, nơi ở...
Câu 2: Quan hệ giữa các cá thể trong hiện tượng tự tỉa ở thực vật là mối quan hệ gì? Trong điều kiện nào hiện tượng tự tỉa diễn ra mạnh mẽ?
Hướng dẫn trả lời :
Tự tỉa là kết quả của cạnh tranh cùng loài và cả khác loài, xuất hiện mạnh mẽ khi cây mọc dày thiếu ánh sáng.
Câu 3: Hãy tìm thêm các ví dụ minh họa quan hệ hỗ trợ đối địch của các sinh vật khác loài. Trong các ví dụ đó, những sinh vật nào là sinh vật được lợi hoặc bị hại?
Hướng dẫn trả lời :
Quan hệ đối địch:
- Trong ruộng lúa có nhiều loài cỏ dại gây hại cho lúa, sâu rầy gây hại cho lúa.
- Bọ dừa phá hoại vườn dừa làm năng suât vườn dừa giảm.
Quan hệ hỗ trợ: •
Trong vườn xen canh dừa và chuối. Dừa che mát, chắn bớt gió cho chuôi, ngược lại chuôi che mát, giử ẩm cho đát ờ gốc dừa.
Câu 4: Trong thực tiễn sản xuất, cần phải làm gi để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảrn năng suất vật nuôi, cây trồng?
Hướng dẫn trả lời :
Cần trồng câv và nuôi động vật với mật độ hợp lí, áp dụng các kĩ thuật tỉa thưa đối với thực vật hoặc tách đàn đối với động vật khi cần thiết, cung cấp thức ăn đầy đủ và vệ sinh môi trường sạch sẽ.
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
