Bài 4: Luyện tập este và chất béo

Lý thuyết

Bài 1 trang 18 SGK Hóa học 12

So sánh chất béo và este về: Thành phần nguyên tố, đặc điểm cấu tạo phân tử và tính chất hóa học.

Hướng dẫn giải

- Thành phần nguyên tố: C, H, O

- Đặc điểm cấu tạo phân tử: đều là hợp chất este

+ Chất béo là trieste của glixerol với axit béo

+ Este là este của axit hữu cơ nói chung

- Tính chất hóa học:

+ Phản ứng thủy phân trong môi trường axit

+ Phản ứng xà phòng hóa

 Nhìn chung, este mang nghĩa rộng hơn, bao gồm chất béo.

Bài 2 trang 18 SGK Hóa học 12

Khi đun hỗn hợp 2 axit cacboxylic với glixerol (axit H₂SO₄ làm xúc tác) có thể thu được mấy trieste ? Viết công thức cấu tạo của các chất này.

Hướng dẫn giải

Bài 3 trang 18 SGK Hóa học 12

Khi thủy phân (xúc tác axit) một este thu được glixerol và hỗn hợp axit stearic (C₁₇H₃₅COOH) và axit panmitic (C₁₅H₃₁COOH) theo tỉ lệ 2 : 1.

Este có thể có công thức cấu tạo nào sau đây?

Hướng dẫn giải

Hỗn hợp axit stearic (C₁₇H₃₅COOH) và axit panmitic (C₁₅H₃₁COOH) theo tỉ lệ 2 : 1 nên este có 2 gốc C₁₇H₃₅COO và 1 gốc C₁₅H₃₁COO

Đáp án B

Bài 4 trang 18 SGK Hóa học 12

Làm bay hơi 7,4 gam một este A no, đơn chức thu được một thể tích hơi bằng thể tích của 3,2 gam khí oxi ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất.

a) Tìm công thức phân tử của A.

b) Thực hiện phản ứng xà phòng hóa 7,4 gam A với dung dịch NaOH khi đến phản ứng hoàn toàn thu được sản phẩm có 6,8 gam muối. Tìm công thức cấu tạo và tên gọi của A

Hướng dẫn giải

a) Vì A là este no, đơn chức nên có công thức phân tử là C_n­H_2nO₂ (n≥2)

Ta có \(n_{A}=n_{O_{2}}=\frac{3,2}{32}=0,1\) (mol)

=>  MA = 7,4/0,1 = 74 =>14n+32 = 74 => n = 3

=>  Công thức phân tử của A là C₃H₆O₂

b) n_RCOONa  = 0,1 (mol) => M_RCOONa = 68 g/mol =>R = 68 - 23 - 44 =1 (R là H)

=> Muối là HCOONa

Công thức cấu tạo của A là HCOOC₂H₅ (etyl fomat).

Bài 5 trang 18 SGK Hóa học 12

Khi thủy phân a gam một este X thu được 0,92 gam glixerol, 3,02 gam natri linoleat C₁₇H₃₁COONa và m gam natri oleat C₁₇H₃₃COONa.

Tính giá trị của a, m. Viết công thức cấu tạo có thể có của X.

Hướng dẫn giải

\(n_{C_{3}H_{5}(OH)_{3}}=0,01\) (mol) ; \(n_{C_{17}H_{31}COONa}=\frac{3,02}{302}=0,01\) (mol).

=> CTCT của X là C₁₇H₃₁COOC₃H₅(C₁₇H₃₃COO)₂

=> \(n_{C_{17}H_{33}COONa}=0,02\) (mol) => m = 0,02.304 = 6,08 (gam)

Ta luôn có: n_X = n_glixerol = 0,01 mol

=> a = 0,01.882 = 8,82 (gam)

Bài 6 trang 18 SGK Hóa học 12

Thủy phân hoàn toàn 8,8 gam este đơn chức, mạch hở X với 100ml dung dịch KOH 1M (vừa đủ) thu được 4,6 gam một ancol Y. Tên gọi của X là

A. etyl fomat.                              B. etyl propionate.

C. etyl axetat.                             D. propyl axetat.

Hướng dẫn giải

Khi thủy phân este đơn chức với KOH vừa đủ ta luôn có:

n_este = n_KOH = n _ancol = 0,1.1 = 0,1 mol

=> M_ancol = 4,6/0,1 = 46 (C₂H₅OH)

=> M _este= 8,8/0,1 = 88 (C₄H₈O₂)

CTCT của este là: CH₃COOC₂H₅ (etyl axetat)

Đáp án C

Bài 7 trang 18 SGK Hóa học 12

Đốt cháy hoàn toàn 3,7 gam một este đơn chức X thu được 3,36 lít khí CO₂ (đktc) và 2,7 gam nước. Công thức phân tử của X là

A. C₂H₄O₂.                                         B. C₃H₆O₂.

C. C₄H₈O₂.                                         D. C₅H₈O₂.

Hướng dẫn giải

n_CO2 = 3,36/22,4 = 0,15 mol => nC = 0,15 mol

n_H2O = 2,7/18 = 0,15 mol => nH = 0,3 mol

m_O=m_X-m_C-m_H = 3,7 - 0,15.12 - 0,3.1 = 1,6 gam => n_O= 0,1 mol

=> Tỉ lệ C:H:O = 0,15:0,3:0,1=3:6:2

=> CTĐGN C₃H₆O₂

Mà este là đơn chức (chứa 2 nguyên tử O) => CTPT của X là C₃H₆O₂

Đáp án B

Bài 8 trang 18 SGK Hóa học 12

10,4 gam hỗn hợp X gồm axit axetic và etyl axetat tác dụng vừa đủ với 150 gam dung dịch natri hiđroxit 4% . Phần trăm khối lượng của etyl axetat trong hỗn hợp bằng

A. 22%.                                       B. 42,3%.

C. 57,7%.                                    D. 88%.

Hướng dẫn giải

Gọi số mol của CH₃COOH và CH₃COOC₂H₅ là x, y

CH₃COOH + NaOH -> CH₃COONa

CH₃COOC₂H₅  + NaOH -> CH₃COONa + C₂H₅OH.

_nNaOH = \(\frac{150.4}{100.40}=0,15\) (mol).

Ta có hệ phương trình : \(\left\{\begin{matrix} x+y=0,15 & \\ 60x+88y=10,4& \end{matrix}\right.\)

=> x = 0,1 ; y = 0,05.

%m_{etyl axetat} = \(\frac{0,05.88}{10,4}100=42,3\)%.

Đáp án B