TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

VĂN NGHỊ LUẬN

-Văn nghị luận là văn được viết ra nhằm xác
lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng,
quan điểm nào đó.
- Yêu cầu của bài văn nghị luận: luận điểm rõ
ràng, có lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục….

Tieát :
108

Taäp laøm
vaên 8

Tiết 108: TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I.Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận:
TD: Văn bản: “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” (Hồ Chí Minh).

LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN
Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực
dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu
làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là
người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có
gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực
dân Pháp cứu nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hi sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước.
Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân
tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!
Kháng chiến thắng lợi muôn năm!
Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946
Hồ Chí Minh

Hãy tìm những từ ngữ biểu lộ tình cảm mãnh liệt của tác giả và những câu
văn cảm thán trong văn bản “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Hồ Chí
Minh?

LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN
Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực
dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu
làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là
người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có
gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực
dân Pháp cứu nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hi sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước.
Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân
tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!
Kháng chiến thắng lợi muôn năm!
Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946
Hồ Chí Minh

Hãy tìm những từ ngữ biểu lộ tình cảm mãnh liệt của tác giả và những câu
văn cảm thán trong văn bản “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Hồ Chí
Minh?

Hãy tìm những từ ngữ biểu lộ tình cảm mãnh liệt của tác
giả và những câu văn cảm thán trong văn bản “Lời kêu
gọi toàn quốc kháng chiến” của Hồ Chí Minh?

* Trong văn bản “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”:
Từ ngữ biểu cảm
Hỡi, muốn, nhân
nhượng, quyết tâm
cướp, không, thà,
nhất định, hễ là, ai
cũng phải…

Câu cảm thán
- Hỡi đồng bào toàn quốc!
- Hỡi đồng bào!
- Chúng ta phải đứng lên!
- Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
- Thắng lợi nhất định về dân tộc ta!
- Việt Nam độc lập và thống nhất
muôn năm!
- Kháng chiến thắng lợi muôn năm!

Về mặt sử dụng từ ngữ và đặt câu, có tính chất biểu cảm, “Lời
kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Chủ tịch Hồ Chí Minh có giống
với “ tướng sĩ ” của Trần Quốc Tuấn không?

LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN

Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân
nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực
dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước
ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định
không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô
lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ,
không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người
Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để
cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng
gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy
gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu
nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hi sinh đến giọt máu
cuối cùng, để giữ gìn đất nước.
Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng
kiên quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!
Kháng chiến thắng lợi muôn năm!

LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN

Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân
nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực
dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước
ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định
không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô
lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ,
không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người
Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để
cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng
gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy
gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu
nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hi sinh đến giọt máu
cuối cùng, để giữ gìn đất nước.
Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng
kiên quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!
Kháng chiến thắng lợi muôn năm!

LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN

Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng.
Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn
tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không
chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, không
chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì
phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có
súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm
thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống
thực dân Pháp cứu nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hi sinh đến giọt máu cuối
cùng, để giữ gìn đất nước.
Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên
quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!

Kháng chiến thắng lợi muôn năm!
 Văn bản “Hịch tướng sĩ” và “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” không phải là những
văn bản biểu cảm. Vì các tác phẩm này được viết ra chủ yếu không nằm mục đích biểu cảm
(bộc lộ tình cảm) mà nhằm mục đích nghị luận (nêu quan điểm, ý kiến để bàn luận phải
trái, đúng sai, nên suy nghĩ và nên sống thế nào).

(1)

(2)

Thấy sứ giặc đi lại ngoài Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài
đường, sỉ mắng triều đình, bắt đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều
nạt tể phụ.
đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ.
Lúc bấy giờ ta cùng các ngươi Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau
sẽ bị bắt.
xót biết chừng nào!
Chúng ta sẵn sàng hi sinh tất Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất
cả, chứ không thể mất nước, định không chịu
nhất định
không thể làm nô lệ.
mất nước,
không chịu
làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta cần phải đứng lên.
Chúng ta phải đứng lên!

Trong bảng đối chiếu trên, có thể thấy những câu văn ở cột (2) hay
hơn những câu văn ở cột (1). Vì sao như thế?
Những câu ở cột (2) hay hơn những câu ở cột (1). Vì có những từ
ngữ, câu văn biểu cảm: ngó, nghênh ngang, đau xót biết chừng nào!,….
đã gây được cảm xúc cho người đọc, người nghe, chính vì thế mà nó có
tác dụng lớn trong việc kêu gọi mọi người cùng tham gia kháng chiến
bảo vệ Tổ quốc.

(1)

(2)

Thấy sứ giặc đi lại ngoài Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài
đường, sỉ mắng triều đình, bắt đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều
nạt tể phụ.
đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ.
Lúc bấy giờ ta cùng các ngươi Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau
sẽ bị bắt.
xót biết chừng nào!
Chúng ta sẵn sàng hi sinh tất Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất
cả, chứ không thể mất nước, định không chịu
nhất định
không thể làm nô lệ.
mất nước,
không chịu
làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta cần phải đứng lên.
Chúng ta phải đứng lên!

Những
Văn nghị
câuluận
ở cộtrất(2)cần
hayyếu
hơn
tố những
biểu cảm.
câuYếu
ở cộttố(1).
biểuVìcảm
có những
giúp cho
từ văn
ngữ,nghị
câu
văn biểu
luận
có hiệu
cảm:
quả
ngó,
thuyết
nghênh
phục
ngang,
lớn hơn,
đau vì
xót
nóbiết
tác chừng
động mạnh
nào!,….
mẽđã
tớigây
tìnhđược
cảmcảm
của
xúc cho
người
đọc,
người nghe, chính vì thế mà nó có tác dụng lớn trong việc
người
đọc
(người
nghe).
kêu gọi mọi người cùng tham gia kháng chiến bảo vệ Tổ quốc.

Từ đó, hãy cho biết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn nghị
luân?

Thứ hai, ngày 17 tháng 3 năm 2014
Tiết 108: TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I.Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận:
TD: Văn bản: “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” (Hồ Chí Minh).

 Văn nghị luận rất cần yếu tố biểu cảm. Yếu tố biểu cảm giúp cho văn nghị

luận có hiệu quả thuyết phục lớn hơn, vì nó tác động mạnh mẽ tới tình cảm của
người đọc (người nghe).

Thông qua việc tìm hiểu các văn bản như “Hịch tướng sĩ” và
“Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, em hãy cho biết: Làm thế nào
để phát huy hết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận?

Câu hỏi thảo luận nhóm (4 phút).
Nhóm 1:
Câu a: Người làm văn chỉ cần suy nghĩ về luận điểm và lập luận hay còn phải thật
sự xúc động trước từng điều mà mình đang nói tới?
Nhóm 2:
Câu b. Chỉ có rung cảm không thôi đã đủ chưa? Phải chăng chỉ có lòng yêu nước
và căm thù giặc nồng cháy là có thể dễ dàng tim ra những cách nói như: “Không!
Chúng ta thà hi sinh tất cả…” hay “uốn lưỡi cú diều…”? Để viết được những câu
như thế, người viết cần phải có phẩm chất gì khác nữa?
Nhóm 3:
Câu c. Có bạn cho rằng: càng dùng nhiều từ ngữ biểu cảm, càng đặt nhiều câu
cảm thán thì giá trị biểu cảm trong văn nghị luận càng tăng. Ý kiến ấy có đúng
không? Vì sao?

Thông qua việc tìm hiểu các văn bản như “Hịch tướng sĩ” và
“Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, em hãy cho biết: Làm thế nào
để phát huy hết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận?

Câu hỏi thảo luận nhóm (4 phút).
Nhóm 1:
Câu a: Người làm văn chỉ cần suy nghĩ về luận điểm và lập luận hay còn phải thật
sự xúc động trước từng điều mà mình đang nói tới?

Khi viết văn nghị luận, ngoài việc xây dựng luận điểm và lập luận cho bài văn,
người viết còn phải thuyết phục người đọc tin vào những luận điểm đó. Bợi vậy,
người viết phải có tình cảm chân thành, xuất phát từ những rung động mãnh liệt
đối với vấn đề mình đã trình bày.

Thông qua việc tìm hiểu các văn bản như “Hịch tướng sĩ” và
“Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, em hãy cho biết: Làm thế nào
để phát huy hết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận?

Câu hỏi thảo luận nhóm (4 phút).
Nhóm 2:
Câu b. Chỉ có rung cảm không thôi đã đủ chưa? Phải chăng chỉ có lòng yêu nước
và căm thù giặc nồng cháy là có thể dễ dàng tim ra những cách nói như: “Không!
Chúng ta thà hi sinh tất cả…” hay “uốn lưỡi cú diều…”? Để viết được những câu
như thế, người viết cần phải có phẩm chất gì khác nữa?

Chỉ có tình cảm không thì chưa đủ. Những tình cảm đó phải dược bộc lộ qua
những từ ngữ, câu văn, giọng điệu … phù hợp, qua đó gợi được sự hứng thú, hấp
dẫn nơi bạn đọc.

Thông qua việc tìm hiểu các văn bản như “Hịch tướng sĩ” và
“Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, em hãy cho biết: Làm thế nào
để phát huy hết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận?

Câu hỏi thảo luận nhóm (4 phút).
Nhóm 3:
Câu c. Có bạn cho rằng: càng dùng nhiều từ ngữ biểu cảm, càng đặt nhiều câu
cảm thán thì giá trị biểu cảm trong văn nghị luận càng tăng. Ý kiến ấy có đúng
không? Vì sao?

Mặc dù yếu tố biểu cảm có ý nghĩa quan trọng như vậy nhưng không nên lạm
dụng, vì nó chỉ là yếu tố phụ. Nếu đưa quá nhiều từ ngữ biểu cảm, câu cảm thán
vào bài văn nghị luận thì mạch văn nghị luận bị phá vỡ, có khi lạc sang văn biểu
cảm.

Để bài văn nghị luận có sức biểu cảm cao, người làm văn phải
như thế nào?
-Khi viết văn nghị luận, ngoài việc xây dựng luận điểm và lập luận cho bài văn,
người viết còn phải thuyết phục người đọc tin vào những luận điểm đó. Bợi vậy,
người viết phải có tình cảm chân thành, xuất phát từ những rung động mãnh liệt
đối với vấn đề mình đã trình bày.
-Chỉ có tình cảm không thì chưa đủ. Những tình cảm đó phải dược bộc lộ qua
những từ ngữ, câu văn, giọng điệu … phù hợp, qua đó gợi được sự hứng thú, hấp
dẫn nơi bạn đọc.
-Mặc dù yếu tố biểu cảm có ý nghĩa quan trọng như vậy nhưng không nên lạm
dụng, vì nó chỉ là yếu tố phụ. Nếu đưa quá nhiều từ ngữ biểu cảm, câu cảm thán
vào bài văn nghị luận thì mạch văn nghị luận bị phá vỡ, có khi lạc sang văn biểu
cảm.
Để bài văn nghị luận có sức biểu cảm cao, người làm văn phải thật sự có cảm
xúc, có tình cảm với những điều mình muốn viết (nói) và phải biết diễn tả cảm
xúc bằng những từ ngữ, những câu văn có sức truyền cảm. Sự diễn tả cảm xúc
cần phải chân thực và không được phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn.