BÀI 48: QUẦN THỂ NGƯỜI

I. Lý thuyết

1. Sự khác nhau giữa quần thể người với các quần thể sinh vật khác

Đặc điểm	Quần thể người	Quần thể sinh vật khác
Giới tính	Có	Có
Lứa tuổi	Có	Có
Mật độ	Có	Có
Sinh sản	Có	Có
Tử vong	Có	Có
Pháp luật	Có	Không
Kinh tế	Có	Không
Hôn nhân	Có	Không
Giáo dục	Có	Không
Văn hóa	Có	Không

 - Nhận xét:

+ Quần thể người và quần thể sinh vật có những đặc điểm giống nhau: giới tính, lứa tuổi, mật độ, sinh sản và tử vong.

+ Tuy nhiên, quần thể người còn có những đặc điểm khác mà quần thể sinh vật không có: pháp luật, kinh tế, hôn nhân, giáo dục, văn hóa. 

 

- Con người có những đặc điểm khác với quần thể sinh vật khác vì: con người có lao động và tư duy, có khả năng điều chỉnh đặc điểm sinh thái trong quần thể, đồng thời cải tạo thiên nhiên  sự tiến hóa và hoàn thiện trong quần thể người

2. Đặc trưng về thành phần nhóm tuổi của mỗi quần thể người

- Người ta chia dân số thành nhiều nhóm tuổi khác nhau:

+ Nhóm tuổi trước sinh sản: từ sơ sinh đến dưới 15 tuổi

+ Nhóm tuổi sinh sản và lao động: 15 – 64 tuổi

+ Nhóm tuổi hết khả năng lao động nặng: từ 65 tuổi trở lên

- Có 3 dạng tháp tuổi: 

 

Nhận xét:

Biểu hiện	Dạng tháp a	Dạng tháp b	Dạng tháp c
Nước có tỉ lệ trẻ em sinh ra hằng năm nhiều	x	x
Nước có tỉ lệ tử vong ở người trẻ tuổi cao (tuổi thọ trung bình thấp)	x
Nước có tỉ lệ tăng trưởng dân số cao	x	x
Nước có tỉ lệ người già nhiều			x
Dạng tháp dân số trẻ (dạng tháp phát triển)	x	x
Dạng tháp dân số già (dạng tháp ổn định)			x

 - Tháp dân số trẻ có đặc điểm: tỉ lệ tăng trưởng dân số cao.

- Tháo dân số già: tỉ lệ già nhiều, sơ sinh ít.

- Ý nghĩa: khi nghiên cứu tháp tuổi để có kế hoạch điều chỉnh mức tăng giảm dân số.

3. Tăng dân số và phát triển xã hội

- Tăng dân số tự nhiên là kết quả của số người sinh ra nhiều hơn số người tử vong. Tuy nhiên, trong tự nhiên sự tăng giảm dân số còn phụ thuộc vào sự di cư

- Khi dân số tăng quá nhanh làm cho nguồn tài nguyên cạn kiệt, tài nguyên tái sinh không đủ cung cấp  hậu quả

+ Thiếu nơi ở, lương thực, trường học, bệnh viện

+ Ô nhiễm môi trường

+ Chặt phá rừng

+ Chậm phát triển kinh tế

+ Tắc nghẽn giao thông

- Để hạn chế sự ảnh hưởng xấu của việc tăng dân số mỗi quốc gia cần phát triển dân số hợp lí tạo được sự hài hòa giữa kinh tế và xã hội đảm bảo cuộc sống cho mỗi cá nhân, gia đinh và xã hội.

- Ở Việt Nam, hiện nay đang thực hiện Pháp lệnh dân số nhằm mục đích đảm bảo chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Số con sinh ra phải phù hợp với khả năng nuôi dưỡng, chăm sóc của mỗi gia đình và hài hòa với sự phát triển kinh tế - xã hội, tài nguyên, môi trường của đất nước.

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

 Câu 1: Vì sao quần thể người lại có một số đặc trưng mà quần thể sinh vật khác không có?

Hướng dẫn trả lời :

Quần thể người có một số đặc trưng mà quần thể sinh vật khác không có là do con người có tư duy, có trí thông minh nên có khả năng tự điều chỉnh các đặc trưng sinh thái trong quần thể, đồng thời cải tạo thiên nhiên.

 Câu 2: Hình tháp dân số trẻ và hình tháp dân số già khác nhau như thế nào?

Hướng dẫn trả lời :

Hình tháp dân số trẻ là hình tháp dân số có đáy rộng do số lượng trẻ em sinh ra hàng năm cao. Cạnh tháp xiên nhiều và đỉnh tháp nhọn biểu hiện tỉ lệ người tử vong cao. Tuổi thọ trung bình thấp

Hình tháp dân số già là hình tháp dân số có đáy hẹp, đỉnh không nhọn, cạnh tháp gần như thẳng đứng, biểu thị tỉ lệ sình và tỉ lệ tử vong đều thấp. Tuổi thọ trung bình cao.

 Câu 3: Ý nghĩa của việc phát triển dân số hợp lý của mỗi quốc gia là gì?

Hướng dẫn trả lời :

Phát triển dân số hợp lí là điều kiện để phát triển bền vững của mỗi Quốc gia, tạo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với sử dụng hợp lí tài nguyên, môi trường của đất nước.

Phát triển dân số hợp lí là không dể dân số tăng quá nhanh dẫn tới thiếu nơi ở, nguồn thức ăn, nước uống, ô nhiễm môi trường, tàn phá rừng và các tài nguyên khác.

Phát triển dân số hợp lí là nhằm mục đích đảm bảo tốt chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội, mọi người trong xã hội đều được nuôi dưỡng, chăm sóc và có điều kiện phát triển tốt.

 

Bài tập

• Câu 2 (SGK trang 145)
• Câu 1 (SGK trang 145)
• Câu 3 (SGK trang 145)