Bài 55. Giới thiệu chung hệ nội tiết
BÀI 55: GIỚI THIỆU CHUNG HỆ NỘI TIẾT
I. Lý thuyết
1. Đặc điểm của tuyến nội tiết
- Tuyến nội tiết góp phần quan trọng trong việc:
+ Điều hòa các quá trình sinh lí của cơ thể
+ Đặc biệt là quá trình trao đổi chất, quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào của cơ thể
- Tuyến nội tiết sản xuất ra hoocmon theo đường máu đến các cơ đích để điều hòa quá trình sinh lý của cơ thể.
- Tác động chậm nhưng kéo dài và trên diện rộng
2. Phân biệt tuyến nội tiết với tuyến nội tiết
- Hệ nội tiết gồm: các tuyến nội tiết và các tuyến ngoại tiết
- Phân biệt tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết
|
|
Đặc điểm |
Tuyến ngoại tiết |
Tuyến nội tiết |
|
Khác nhau |
Cấu tạo |
- Gồm các tế bào tuyến và ống dẫn chất tiết |
- Gồm các tế bào tuyến và mạch máu |
|
Đường đi của sản phẩm tiết |
- Chất tiết theo ống dẫn tới các cơ quan |
- Chất tiết ngấm vào máu rồi được vận chuyển theo máu đến các cơ quan |
|
|
Ví dụ |
Tuyến nước bọt, tuyến mồ hôi, tuyến nhờn … |
Tuyến yên, tuyến giáp, tuyến trên thận …. |
|
|
Giống nhau |
|
Đều gồm các tế bào tuyến và đều tiết ra các sản phẩm tiết tham gia vào điều hòa quá trình sống của cơ thể |
|
* Lưu ý: có 1 số tuyến vừa là tuyến nội tiết vừa là tuyến ngoại tiết (tuyến pha), ví dụ: tuyến tụy vừa tiết ra dịch tụy đổ vào ruột, vừa tiết ra hoocmon ngấm vào máu.
- Lượng chất tiết của tuyến nội tiết ít hơn so với tuyến ngoại tiết:
+ Tuyến ngoại tiết: tuyến mồ hôi 1 ngày tiết 1 lít mồ hôi, tuyến nước bọt 1 ngày tiết 1,5 lít nước bọt
+ Tuyến nội tiết: tuyến tụy 1 ngày tiết 0.8 lít dịch tiết
3. Hoocmon
a. Tính chất của hoocmon
- Tính đặc hiệu: mỗi hoocmon chỉ ảnh hưởng đến 1 hoặc 1 số cơ quan nhất định
+ Ví dụ: Insulin do tụy tiết ra chỉ có tác dụng hạ đường huyết.
Hoocmon kích thích nang trứng hoặc tinh hoàn (FSH) chỉ ảnh hưởng đối với quá trình trứng chín hoặc sinh tinh
- Hoocmon có tính sinh học cao: chỉ với 1 lượng nhỏ cũng gây hiệu quả rõ rệt
+ Ví dụ: chỉ cần vài phần nghìn mg hoocmon adrenalin đã có thể làm tăng lượng đường huyết và tăng nhịp tim.
- Hoocmon không mang tính đặc trưng cho loài
+ Ví dụ: người có thể sử dụng insulin của bò thay cho insulin của người để chữa bệnh tiểu đường
b. Vai trò của hoocmon
- Nhờ sự điều khiển, điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết (thực chất là của các hoocmon) giúp cho
+ Duy trì được tính ổn định của môi trường bên trong cơ thể
+ Điều hòa các quá trình sinh lí diễn ra bình thường
- Khi rối loạn trong hoạt động nội tiết thường dẫn đên tình trạng bệnh lí như: bướu cổ, ưu năng tuyến giáp …
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Hướng dẫn trả lời:
Bảng so sánh
| Đặc điểm |
Tuyến ngoại tiết |
||
|
Khác nhau |
Cấu tạo |
- Gồm các tế bào tuyến và ống dẫn chất tiết |
- Gồm các tế bào tuyến và mạch máu |
|
Đường đi của sản phẩm tiết |
- Chất tiết theo ống dẫn tới các cơ quan |
- Chất tiết ngấm vào máy rồi được vận chuyển theo máu đến các cơ quan |
|
|
Ví dụ |
Tuyến nước bọt, tuyến mồ hôi, tuyến nhờn … |
Tuyến yên, tuyến giáp, tuyến trên thận …. |
|
|
Giống nhau |
|
Đều gồm các tế bào tuyến và đều tiết ra các sản phẩm tiết tham gia vào điều hòa quá trình sống của cơ thể |
|
Câu 2: Nêu tính chất và vai trò của các hoocmôn, từ đó xác định rõ tầm quan trọng của các tuyến nội tiết đối với đời sống.
Hướng dẫn trả lời :
a) Tính chất :
Mỗi hoocmôn chỉ ảnh hưởng đến một hoặc một số cơ quan xác định (gọi là cơ quan đích), mặc dù các hoocmôn này theo máu đi khắp cơ thể (tính đặc hiệu của hoócmôn).
Hoocmôn có hoạt tính sinh học rất cao, chỉ tác động với một lượng nhỏ cũng gây hiệu quả rõ rệt.
Hoocmôn không mang tính đặc trưng cho loài. Ví dụ, người ta dùng insulin của bò (thay insulin của người) để chữa bệnh tiểu đường cho người.
b) Vai trò
Những nghiên cứu thực nghiệm và nghiên cứu lâm sàng cho phép kết luận : nhờ sự điều khiển, điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết (mà thực chất là các hoocmôn) đã :
- Duy trì được tính ổn định của môi trường bên trong cơ thể.
- Điều hòa các quá trình sinh lí diễn ra bình thường
Do đó, sự mất cân bằng trong hoạt động nội tiết thường dẫn đến tình trạng bệnh lí. Vì vậy, hoocmôn có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể.
Câu 3: Phân biệt tuyến nội tiết với tuyến ngoại tiết và tuyến pha ? Nhiệm vụ chủ yếu của các tuyến nội tiết là gì ?
Hướng dẫn trả lời :
* Phân biệt tuyến nội tiết với tuyến ngoại tiết và tuyến pha :
- Tuyến ngoại tiết :
+ Là những tuyến có ống dẫn đưa chất tiết từ tuyến ra ngoài. Lượng chất tiết nhiều nhưng hoạt tính không cao
+ Ví dụ : tuyến nước bọt, tuyến tuỵ, tuyến gan, tuyến ruột, tuyến mồ hôi
- Tuyến nội tiết :
+ Là những tuyến mà các chất tiết ra được ngấm thẳng vào máu, đến các tế bào và cơ quan, làm ảnh hưởng đến các quá trình sinh lí trong cơ quan và cơ thể. Lượng chất tiết rất ít nhưng lại có hoạt tính cao
+ Ví dụ : tuyến yên, tuyến giáp, tuyến phó giáp, tuyến trên thận
- Tuyến pha :
+ Là những tuyến vừa là tuyến nội tiết vừa là tuyến ngoại tiết
+ Ví dụ : tuyến tuỵ, tuyến sinh dục,....
* Nhiệm vụ chủ yếu của các tuyến nội tiết :
- Thúc đẩy hoặc kìm hãm các quá trình sinh lí, đặc biệt là các quá trình trao đổi chất trong cơ thể
- Sự mất cân bằng trong hoạt động của các tuyến nội tiết thường dẫn đến tình trạng bệnh lí
Câu 4: Hoocmôn là gì ? Hoocmôn có những đặc tính nào ? Tác dụng của hoocmôn ?
Hướng dẫn trả lời :
* Hoocmon là sản phẩm tiết của tuyến nội tiết
* Đặc tính của hoocmôn :
- Mỗi hoocmôn đều do 1 tuyến nội tiết nhất định nào đó sinh ra
- Mỗi hoocmôn chỉ ảnh hưởng đến 1 cơ quan xác định, đến một hoặc một số quá trình sinh lí nhất định
- Hoocmôn có hoạt tính sinh học rất cao
- Hoocmôn không mang tính đặc trưng cho loài
* Tác dụng của hoocmôn :
- Kích thích, điều khiển. Ví dụ : hoocmôn tuyến yên kích thích, điều khiển sự hoạt động của tuyến giáp, vỏ tuyến giác trên thận, tuyến sinh dục
- Điều hoà, phối hợp. Ví dụ : sự phối hợp hoạt động của glucagôn (tuyến tuỵ) với ađrênalin (tuyến trên thận) và insulin (tuyến tuỵ) làm cho lượng đường trong máu luôn ổn định
- Đối lập : Ví dụ : tuyến tuỵ tiết ra 2 loại hoocmôn có tác dụng đối lập nhau..... insulin có tác dụng biến glucozơ thành glicoozen làm giảm đường huyết. Glucagôn lại biến glicôgen thành glucozơ gây tăng đường huyết.
Câu 5: Trình bày tính chất và vai trò của hoocmôn tuyến nội tiết ? Phân biệt giữa tuyến ngoại tiết với tuyến nội tiết ?
Hướng dẫn trả lời :
* Trình bày tính chất :
- Mỗi hoocmôn chỉ ảnh hưởng đến một số cơ quan xác định
- Có hoạt tính sinh học cao
- Không mang tính đặc trưng cho loài
* Trình bày vai trò
- Duy trì tính ổn định môi trường trong cơ thể
- Điều hoà các quá trình sinh lý diễn ta bình thường
* Phân biệt :
Tuyến nội tiết :
- Ngấm thẳng vào máu và vận chuyển (bên trong cơ thể) đến các tế bào và cơ quan
- Kích thước nhỏ
- Lượng chất tiết thường ít, song hoạt tính rất cao
Ví dụ : tuyến yên, tuyến giáp, tuyến trên thận,....
Tuyến ngoại tiết :
- Theo ống dẫn đưa chất tiết từ tuyến ra ngoài
- Kích thước lớn
- Lượng chất tiết thường lớn, hoạt tính không cao
Ví dụ : tuyến nước bọt, tuyến ruột, tuyến mồ hôi,...
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
