Bài 39. Bài tiết nước tiểu
BÀI 39: BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU
I. Lý thuyết
Bài tiết nước tiểu gồm 2 quá trình là: tạo thành nước tiểu và thải nước tiểu
1. Tạo thành nước tiểu
- Sự tạo thành nước tiểu diễn ra ở các đơn vị chức năng của thận
- Sự hình thành nước tiểu gồm 3 quá trình:
* Quá trình lọc máu
- Diễn ra ở cầu thận tạo nước tiểu đầu
- Màng lọc và vách mao mạch có các lỗ 30 – 34A0
- Sự chênh lệch áp suất bên trong cầu thận và bên ngoài tạo lực đẩy các chất qua lỗ lọc
- Các tế bào máu và protein có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên được giữ lại trong máu theo động mạch đi trở lại cơ thể.
- Các chất được lọc qua lỗ lọc \(\rightarrow\)
nước tiểu đầu \(\rightarrow\) chuyển đến ống thận
* Quá trình hấp thụ lại
- Tiêu tốn năng lượng ATP
- Trong nước tiểu đầu vẫn còn chứa nhiều các chất dinh dưỡng và nước nên được hấp thu lại ở ống thận vào các mao mạch quanh ống thận
- Các chất được hấp thu lại gồm:
+ Các chất dinh dưỡng
+ H2O
+ Các ion cần thiết: Na+, Cl- …
* Quá trình bài tiết tiếp
- Các chất sau khi được hấp thu lại tiếp tục bài tiết tiếp ở ống thận\(\rightarrow\) nước tiểu chính thức
- Cần năng lượng ATP
- Các chất bài tiết tiếp:
+ Các chất cặn bã: axit uric, creatin …
+ Các chất thuốc
+ Các ion thừa: K+, H+ …
- Kết thúc quá trình hấp thu lại và bài tiết tiếp ở ống thận \(\rightarrow\) nước tiểu chính thức \(\rightarrow\) thải nước tiểu
* Lưu ý:
- Thành phần máu khác với thành phần nước tiểu: ở máu có các tế bào máu và protein còn ở nước tiểu đầu không có
- Nước tiểu đầu khác với nước tiểu chính thức
|
Đặc điểm |
Nước tiểu đầu |
Nước tiểu chính thức |
|
Nống độ các chất hòa tan |
Loãng |
Đậm đặc |
|
Chất độc, chất cặn bã |
Có ít |
Có nhiều |
|
Chất dinh dưỡng |
Có nhiều |
Gần như không có |
\(\rightarrow\) Thực chất quá trình tạo thành nước tiểu là: lọc máu và thải bỏ các chất cặn bã, chất độc, chất thừa ra khỏi cơ thể để duy trì tính ổn định của môi trường trong
- Quá trình thải nước tiểu diễn ra như sau:
Nước tiểu chính thức \(\rightarrow\) bể thận \(\rightarrow\) ống dẫn nước tiểu \(\rightarrow\) bóng đái\(\rightarrow\) ống đái \(\rightarrow\) thải ra ngoài.
- Mỗi ngày, cầu thận người trưởng thành lọc 1440 lít mãu và tạo ra khoảng 170 lít tiểu đầu. Nhờ quá trình hấp thu lại mà chỉ có khoảng 1.5 lít nước tiểu chính thức được tạo ra.
- Chỗ thông giữa bóng đái và ống đái có cơ vong bịt chặt nằm bên ngoài là cơ vân hoạt động theo ý muốn.
Khi nước tiểu tích ở bóng đái lên đến 200ml \(\rightarrow\) căng bóng đái \(\rightarrow\) tăng áp suất thẩm thấu trong bóng đái \(\rightarrow\) cảm giác thèm đi tiểu \(\rightarrow\) cơ vòng mở ra \(\rightarrow\) nước tiểu được thải ra ngoài.
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1. Trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận.
Hướng dẫn trả lời:
Quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận :
- Máu theo động mạch đến tới cầu thận với áp lực cao tạo ra lực đẩy nước và các chất hòa tan có các kích thước nhỏ qua lỗ lọc (30 - 40Ả) trên vách mao mạch vào nang cầu thận, các tế bào máu và các phân tử prôtêin có kích thước lớn nên không qua lỗ lọc. Kết quả là tạo nên nước tiểu đầu trong nang cầu thận.
- Nước tiểu đầu đi qua ống thận, ở đây xảy ra 2 quá trình : quá trình hấp thụ lại nước và các chất còn cần thiết (các chất dinh dưỡng, các ion Na+, Cl- quá trình bài tiết tiếp các chất độc và các chất không cần khác (axit uric, creatin, các chất thuốc, các ion H+, K+...). Kết quả là tạo nên nước tiểu chính thức.
Câu 2: Thực chất của quá trình tạo thành nước tiểu là gì ?
Hướng dẫn trả lời:
Thực chất của quá trình tạo thành nước tiểu là lọc máu, thải bỏ các chất cặn bã, các chất độc, các chất dư thừa ra khỏi cơ thể.
Câu 3. Sự bài tiết nước tiểu diễn ra như thế nào ?
Hướng dẫn trả lời:
Sự tạo thành nước tiểu diễn ra như sau : Đầu tiên là quá trình lọc máu ở cầu thận để tạo thành nước tiểu đầu ở nang cầu thận. Tiếp đó là quá trình hấp thụ lại vào máu các chất cần thiết và bài tiết tiếp các chất không cần thiết và có hại ở ống thận, tạo ra nước tiểu chính thức và duy trì ổn định nồng độ các chất trong máu.
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
