Bài 32. Chuyển hóa
BÀI 32: CHUYỂN HÓA
I. Lý thuyết
1. Chuyển hóa vật chất và năng lượng
- Mọi hoạt động sống của cơ thể đều gắn chặt với hoạt động của các tế bào và đều cần năng lượng.
Ví dụ:
+ Cây xanh quang hợp tạo ra chất hữu cơ và tích lũy năng lượng
+ Người và động vật lấy chất hữu cơ trực tiếp từ thực vật hoặc động vật ăn thực vật để xây dựng cơ thể, tích ũy và sử dụng năng lượng cho hoạt động sống.
- Trong tế bào, quá trình trao chất gồm:
+ Biến đổi các chất đơn giản \(\rightarrow\) chất đặc trưng có cấu trúc phức tạp và tích lũy năng lượng
+ Oxi hóa các chất phức tạp \(\rightarrow\) chất đơn giản và giải phóng năng lượng
\(\rightarrow\) Quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng
- Quá trình trao đổi chất ở tế bào gồm 2 quá trình đồng hóa và dị hóa:
+ Đồng hóa là quá trình tổng hợp từ các nguyên liệu đơn giản sẵn có trong tế bào thành những chất đặc trưng của tế bào và tích lũy năng lượng trong các liên kết hóa học:
Phương trình: các chất đơn giản \(\rightarrow\) các chất phức tạp + năng lượng (trong các liên kết hóa học)
+ Dị hóa: quá trình phân giải các chất được tích lũy trong quá trình đồng hóa \(\rightarrow\) các chất đơn giản, bẻ gãy các liên kết hóa học \(\rightarrow\) giải phóng năng lượng \(\rightarrow\) cung cấp cho mọi hoạt động sống của tế bào.
- Tỉ lệ đồng hóa và dị hóa khác nhau phụ thuộc:
+ Lứa tuổi: ở trẻ em đồng hòa > dị hóa. Ở người lớn ngược lại
+ Thời điểm lao động: dị hóa > đồng hóa. Lúc nghỉ ngơi thì ngược lại.
2. Chuyển hóa cơ bản
- Khi nghỉ ngơi, cơ thể vẫn tiêu hao năng lượng để duy trì các hoạt động cơ bản như: hoạt động của tim, hô hấp và duy trì thân nhiệt.
- Chuyển hóa cơ bản là năng lượng tiêu dùng khi cơ thể nghỉ ngơi hoàn toàn. Đó là năng lượng duy trì sự sống được tính bằng kJ trong 1 giờ đối với 1 kg khối lượng cơ thể.
- Ý nghĩa: người ta xác định đượng 1 thang chuyển hóa cơ bản của các lứa tuổi khác nhau ở trạng thái bình thường. Sau khi kiểm tra chuyển hóa cơ bản ở một người và so sánh với thang chuẩn \(\rightarrow\) chuẩn đoán tình trạng bệnh lí của người đó.
3. Điều hòa sự chuyển hóa vật chất và năng lượng
- Sự chuyển hóa vật chất và năng lượng của cơ thể phụ thuộc vào:
+ Sự điểu khiển hệ thần kinh: các trung khu ở não bộ điều khiển trao đổi gluxit, lipit, nước, muối khoáng và tăng giảm nhiệt độ cơ thể.
+ Các hoocmon do tuyến nội tiết tiết ra: insulin, glucagon.
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Hãy giải thích vì sao nói thực chất quá trình trao đổi chất là sự chuyển hóa vật chất và năng lượng.
Hướng dẫn trả lời:
Chuyển hoá vật chất và năng lượng ở tế bào gồm quá trình tổng hợp các sản phẩm đặc trưng cho tế bào của cơ thể, tiến hành song song với quá trình dị hoá để giải phóng năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống. Trao đổi chất và chuyển hoá vật chất và năng lượng liên quan chặt chẽ với nhau.
Câu 2: Vì sao nói chuyển hóa vật chất và năng lượng là đặc trưng cơ bản của sự sống.
Hướng dẫn trả lời:
Mọi hoạt động sống của cơ thể đều cần năng lượng, năng lượng được giải phóng từ quá trình chuyển hoá. Nếu không có chuyển hoá thì không có hoạt động sống.
Câu 3: Hãy nêu sự khác biệt giữa đồng hóa với tiêu hóa, giữa dị hóa với bài tiết.
Hướng dẫn trả lời:
| Đồng hóa: Tổng hợp các chất đặc trưng và tích lũy năng lượng trong các liên kết hóa học | Tiêu hóa: biến đổi thức ăn thành các chất đơn giản để hấp thụ vào máu |
| Dị hóa: phân giải các chất phức tạp thành các chất đơn giản, bẻ gãy liên kết hóa học giải phóng năng lượng | Bài tiết: thải các sản phẩm phân hủy, sản phẩm thừa ra ngoài môi trường |
| Xảy ra ở tế bào | Xảy ra ở các cơ quan |
Câu 4: Giải thích mối quan hệ qua lại giữa đồng hóa và dị hóa.
Hướng dẫn trả lời:
Các chất được tổng hợp từ đồng hoá là nguyên liệu cho dị hoá. Do đó, năng lượng được tích luỹ ở đồng hoá sẽ được giải phóng trong quá trình dị hoá để cung cấp trở lại cho hoạt động tổng hợp của đồng hoá. Hai quá trình này trái ngược nhau, mâu thuẫn nhau nhưng thống nhất với nhau. Nếu không có đồng hoá thì không có nguyên liệu cho dị hoá và ngược lại không có dị hoá thì không có năng lượng cho hoạt động đồng hoá.
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
