Từ tượng hình, từ tượng thanh

Lý thuyết

Câu 1 (Trang 49 SGK)

Tìm từ tượng hình, từ tượng thanh trong những câu sau (trích từ Tắt đèn của Ngô Tất Tố):

• Thằng Dần vục đầu vừa thổi vừa húp soàn soạt. Chị Dậu rón rén bưng một cái bát lớn đến chỗ chồng nằm.
• Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.
• Cai lệ tát vào mặt chị một cái đánh bốp, rối hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu.
• Rồi chị túm lấy cổ hắn, ẩn dúi ra cửa. Sức lẻo khoẻo của anh chàng nghiện không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu.

Hướng dẫn giải

• Những từ tượng thanh trong các câu trên: soàn soạt, bịch, bốp.
•  Những từ tượng hình gồm có: rón rén, lẻo khoẻo, chỏng quèo.

Câu 2 (Trang 50 SGK)

Tìm ít nhất năm từ tượng hình gợi tả dáng đi của người.

Hướng dẫn giải

Một số từ chỉ dáng đi của người như: lom khom, lò dò, thướt tha, ngả nghiêng, khệnh khạng...

Câu 3 (Trang 50 SGK)

Phân biệt ý nghĩa của các từ tượng thanh tả tiếng cười: cười ha hả, cười hì hì, cười hô hố, cười hơ hớ.

Hướng dẫn giải

• Cười ha hả: cưòi to, tỏ ra khoái chí,
• Cười hì hì: tiếng cưòi phát ra đằng miệng và cả đằng mũi, có vẻ hiền lành, tỏ ra thích thú, cười có vẻ đang thẹn thùng e thẹn.
• Cười  hô hố: tiếng cười to, thô lỗ, gây cảm giác khó chịu cho người khác.
• Cười hơ hớ: tiếng cười thoải mái, vui vẻ, không cần che đậy, giữ gìn.

Câu 4 (Trang 50 SGK)

Đặt câu với các từ tượng hình, tượng thanh sau đây: lắc rắc, lã chã, lấm tấm, khúc khuỷu, lập loè, tích tắc, lộp bộp, lạch bạch, ồm ồm, ào ào.

Hướng dẫn giải

Đặt câu với các từ tượng hình, tượng thanh:

• Ban đêm, tôi nghe rõ tiếng mưa rơi lắc rắc ngoài sân.
• Ngày chia tay với anh, nước mắt chị rơi lã chã
• Mùa xuân đến, mưa xuân lấm tấm bay trên những tán lá non
• Con đường lên núi khúc khuỷu và khó đi
• Lập lòe đom đóm bay tạo nên những tia sáng nhấp nháy rất đẹp trong màn đêm
• Chiếc đồng hồ treo tường nhà em kêu tích tắc
• Giọng nói ông ấy ồm ồm, rất khó nghe.
• Mưa mùa hạ tuôn ào ào qua những mái hiên.
• Những chú vịt với dáng đi lạch bạch rất đáng yêu

Câu 5 (Trang 50 SGK)

Sưu tầm một bài thơ có sử dụng các từ tượng hình, tượng thanh mà em cho là hay.

Hướng dẫn giải

Có thể lựa chọn bài:

Trâu đồi

Ai thổi sáo gọi trâu đây đó 
Chiều in nghiêng trên mảng núi xa 
Con trâu trắng dẫn đàn lên núi 
Vểnh đôi tai nghe sáo trở về 

Trâu đực chạy rầm rầm như hổ 
Trâu thiến dong từng bước hiền lành 
Cổ lừng lững như chum, như vại 
Móng hến hằn in mép cỏ xanh 

Những chú nghé lông tơ mũm mĩm 
Mũi phập phồng dính cánh hoa mua 
Cổng trại mở trâu vào chen chúc 
Chiều rộn ràng trong tiếng nghé ơ

Các từ tượng hình như:lừng thững, mũm mĩm, phập phồng

• Lừng thững: to lớn và như từ đâu hiện ra, án ngữ ngay trước mặt, gây ấn tượng đáng sợ
• Mũm mĩm: béo và tròn trĩnh, trông thích mắt
• Phập phồng: phồng lên, xẹp xuống một cách liên tiếp

Từ tượng thanh như: rầm rầm,

• Rầm rầm: Âm thanh phát ra dường như liên tục, không thể dừng.

Bài tham khảo thêm 1

Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng từ tượng hình và từ tượng thanh. Hãy chỉ ra từ tượng hình và chỉ ra các từ tượng hình đó.

Hướng dẫn giải

Bài tham khảo 1:

Những chiếc lá bên thềm rơi xào xạc ,chợt nhận ra thu đang thỏ thẻ trở về.Cái ngày này năm ngoái vẫn mưa tuôn xói xả ,nắng hè vàng tươi vẫn làm cho những chú ve kêu râm ran ,năm nay thời tiết trái chiều như đang dóng lên hồi chuông cảnh báo mùa mưa lũ bất thường .Mấy cô cậu chuồn chuồn cứ ve vẩy giữa sân trường đòi được du lịch một chuyến giữa ban trưa đây chăng ,còn ông mặt trời thì lờ đờ gửi chùm nắng nhạt cho nhân gian,bọn cá rô phi nhảy tom tóp ,cứ như đang ngứa ngáy lắm nên muốn chạy khỏi cái ao thu lạnh lùng của cụ Khuyến ngày xưa đây ! 
=>Tượng hình : vàng tươi,  lờ đờ, nắng nhạt, lạnh lùng

=> Từ tượng thanh:  xào xạc, thở thẻ, râm ran, tom tóp,...

Bài tham khảo 2:

Ông mặt trời tỏa nắng chói chang, làm không khí thật oi ả bỗng nhiên mây đen kéo đến, trời nổi giông làm cho lá rụng lả tả, bụi bay mù mịt. Những đám mây lớn, nặng bao phủ cả bầu trời.Cơn gió lành lạnh thổi qua mang theo vài hạt mưa.Mưa mau dần, lẹt đẹt, xiên xẹo theo gió, hạt mưa rào rào bắn xuống lòng đường trắng xóa.Nước chảy lênh láng, chỉ ít phút đường bây giờ đã toàn là nước.Cành cây nghiêng ngả theo gió, cành to thì sà vào dây điện.Mọi người kéo nhau dạt vào hai bên đường người thì trú lại, người thì mặc áo mưa đi tiếp.Trên vỉa hè mỗi lúc một đông.Mọi người xúm xít vào với nhau để cho người khác trú.

=> Tượng hình:  chói chang,lả tả, mù mịt, xiên xẹo, xúm xít, lênh láng

=> Từ tượng thanh: lẹt đẹp, rào rào,...

Bài tham khảo thêm 2

Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng từ tượng hình. Chỉ ra các từ tượng hình đó.

Hướng dẫn giải

Bài tham khảo 1:

Mưa xuân rắc nhẹ trên mái tóc, vai áo, trên gương mặt tươi vui của khách du xuân, để lại cảm giác mát mẻ, trong lành. Dưới ánh nắng ban mai tinh khiết, mưa xuân đọng dọc theo nhánh lá trông giống như chuỗi ngọc lấp lánh bảy sắc cầu vồng. Mưa xuân đậu trên mạng nhện chăng trên vệ cỏ ven dường khiến chúng giống như những mảnh ren mỏng nhẹ sáng long lanh. Mưa xuân lất phất bay, quang cảnh trời nước mang mang một màu cổ tích. Những hàng cây hoa sữa, cây cơm nguội, những mái phố nhấp nhô. Những con đường thấp thoáng bóng người xe qua lại… đều nhạt nhoà, lãng đãng trong mưa. Trong vườn hoa, nụ đào, nụ hồng chúm chím sung sướng đón nhận mưa xuân, đợi lúc khoe hương, khoe sắc… Vạn vật lúc hiển hiện, lúc mơ hồ, đẹp như một bức tranh thuỷ mặc.

=>Tượng hình:  tươi vui, mát mẻ, trong lành,  tinh khiết, lấp lánh, long lanh, nhấp nhô,  nhạt nhoà, lãng đãng

Bài tham khảo 2:

Mỗi dịp Tết đến xuân về, trong gia đình tôi lại có một cây đào. Đào được trồng trong một cái chậu cành rất to và trang trí nhiều hoa văn. Cây đào cao ngang đầu tôi nên thỉnh thoảng đứng gần, tôi thủ thỉ bên tai đào như hai người bạn. Thân cây nhỏ nhưng cứng cáp, mặc một cái áo gilê màu nâu sậm. Từ thân ấy đâm ra không biết bao nhiêu cánh tay tí hon. Những cành nhỏ vươn ra như khoe những nụ đào chúm chím, còn đang e ấp. Từng ngày trôi qua, những nụ hoa ấy cũng khẽ cựa mình khoe sắc thắm, khoe những cánh hoa màu hồng mềm mại, mỏng manh. Khi những cánh hoa xoè rộng, nhị vàng bên trong hé mình nhìn ngắm bên ngoài. Xen lẫn với nụ hoa là những mầm xanh nhú lộc nhưng có khi đã bật mình thành những chiếc lá xanh. Đào xinh đẹp, kiêu sa khoe sắc tỏa hương mang sắc xuân tô đẹp thơm cho tổ ấm thân thương của em

=>Tượng hình:  cứng cáp, chúm chím, e ấp, mềm mại, mỏng manh,...