Lựa chọn trật tự từ trong câu trang 110 sgk
Kiến thức trọng tâm
I- NHẬN XÉT CHUNG
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Câu hỏi:
1.Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?
2. Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích?
3. Hãy thử chọn một trật tự từ khác và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.
Trả lời:
1. Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu. Ví dụ:
- Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
- Cai lệ thét hằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.
- Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gò đầu roi xuống đất.
- Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
- Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiêu xái cũ, cai lệ gổ đầu roi xuống đất, thét.
- Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.
2. Tác giả chọn trật từ từ như câu trên là để đảm bảo sự liên kết với các câu trước và sau câu, từ đó nhấn mạnh sự hung hãn của nhân vật tên cai lệ.
3. Ta có thể chọn các cách sau:
- Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ: tác dụng liên kết với câu trước và câu sau.
- Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét: tác dụng liên kết với câu trước.
II- MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ
1. Trật tự từ trong nững bộ phận in đậm dưới đây thể hiện điều gì?
(1) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái dây thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
(2) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Trả lời:
(1) Trật từ từ trong câu này thể hiện thứ tự trước sau của hành động
(2) Cụm từ " cai lệ và người nhà lý trưởng" là trật tự thể hiện thứ bậc, sự xuất hiện của từng nhân vật.
2. So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây
a) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
b) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
c) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để hảo vệ con người.
Trả lời:
a, Cách sắp xếp này tạo âm hưởng ngân vang, du dương cân đối đảm bảo cân đối về nhịp điệu, hài hòa về ngữ âm của lời nói.
b, Cách sắp xếp này không tạo được dư âm cho câu văn
c, Cách sắp xếp này không tạo được nhạc tính cho đoạn văn.
3.Từ những điều đã phân tích ở các mục “Nhận xét chung” và mục “Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ”, hãy rút ra nhận xét vể tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu.
Trả lời:
Trật tự từ trong câu có thể nhằm :
- Thể hiện được thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm... (theo thứ bậc quan trọng, thứ tự hoạt động, trình tự quan sát của người nói)
- liên kết câu
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng
- Bảo đảm sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
