Bài 9: Thực hành lắp mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn

I - DỤNG CỤ VẬT LIỆU VÀ THIẾT BỊ 

1. Vật liệu, thiết bị

Dây dẫn điện, bóng đèn đui đèn, công tắc 3 cực, cầu chì, bảng điện, băng cách điện, giấy ráp

2. Dụng cụ

Kìm điện, tuốc vít, khoan, kéo, bút thử

II - CÔNG DỤNG CỦA MẠCH

Mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn dùng để lắp cho cầu thang hoặc 2 công tắc 2 nơi khác nhau điều khiển 1 đèn

III - NỘI DUNG VÀ TRÌNH TỰ THỰC HÀNH

1. Tìm hiểu công tắc 3 cực

Hình 1. Tìm hiểu công tắc 3 cực

So sánh công tắc 2 cực và công tắc 3 cực:

• Giống nhau: Có cấu tạo ngoài giống nhau: có võ và bộ phận tác động
• Khác nhau:
  • Công tắc 2 cực: Bộ phận tiếp điện có 2 chốt, 1 cực động, 1 cực tĩnh, dùng để đóng cắt 1 dây dẫn
  • Công tắc 3 cực: Bộ phận tiếp điện có 3 chốt, 1 cực động, 2 cực tĩnh, dùng để chuyển nối dòng điện

Hình 2. Công tắc 2 cực

Hình 3. Công tắc 3 cực

2. Sơ đồ mạch đèn cầu thang

a. Tìm hiểu sơ đồ nguyên lý

Hình 4. Sơ đồ nguyên lí mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn

Nhận xét sơ đồ nguyên lí mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn:

• Cực 1 của hai công tắc nối với nhau, và cực 2 của hai công tắc cũng nối với nhau
• Cầu chì, 2 công tắc 3 cực, và đèn mắc nối tiếp nhau
• Công dụng của 2 công tắc 3 cực dùng để bật, tắt đèn ở 2 nơi khác nhau hoặc ở cùng một nơi

Nguyên tắc hoạt động của mạch:

• Khi 2 công tắc 3 cực ở cùng vị trí 1,1 hoặc 2,2 thì mạch kín đèn sáng
• Khi 2 công tắc 3 cực ở 2 vị trí đối nhau 1,2 hoặc 2,1 thì mạch hở đèn tắt

b. Vẽ sơ đồ lắp đặt

Hình 5. Sơ đồ lắp đặt mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn

3. Lập bảng dự trù dụng cụ, vật liệu, thiết bị

STT	Tên dụng cụ, vật liệu và thiết bị	Số lượng	Yêu cầu kĩ thuật
1	Bảng điện	2 cái	Kích thước 15x10, còn tốt
2	Công tắc 3 cực	2 cái	220V – 3A, còn tốt
3	Cầu chì	1 cái	220V – 2A (5A), còn tốt
4	Đuôi đèn	1 cái	Tốt
5	Dây dẫn	2 mét đôi	Tốt
6	Băng cách điện	1 cuộn	Còn tốt (độ dính tốt, an toàn)
7	Giấy ráp	1 tờ	Tốt
8	Bóng đèn	1 đèn 220V	Tốt
9	Kìm điện	5 cái	Tốt
10	Kìm tuốt dây	2 cái	Tốt
11	Tua vít dẹp	5 cái	Tốt
12	Khoan mồi	2 cái	Tốt
13	Bút thử điện	1 cái	Tốt
14	Thước	1 thước dây	Tốt
15	Tuốc vít pake	5 cái	Tốt

Bảng 1. Bảng dự trù dụng cụ, vật liệu, thiết bị

4. Lắp đặt mạch điện

Hình 6. Qui trình lắp đặt mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn

Qui trình lắp đặt mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn gồm 5 bước:

• Bước 1. Vạch dấu

  • Vạch dấu vị trí các thiết bị điện và đèn

  • Vạch dấu đường đi dây của mạch điện

• Bước 2. Khoan lỗ
  • ​Khoan lỗ bắt vít
  • Khoan lỗ luồn dây
• Bước 3. Lắp thiết bị điện vào bảng điện
  • Xác định các cực của công tắc
  • Nối dây các thiết bị đóng cắt, bảo vệ trên bảng điện
  • Lắp đặt các thiết bị điện vào bảng điện
• Bước 4. Nối dây mạch điện
  • Lắp đặt dây dẫn từ bảng điện ra đèn
  • Nối dây vào đui đèn
• Bước 5. Kiểm tra
  • Kiểm tra sản phẩm đạt chuẩn
  • Lắp đặt đúng theo sơ đồ
  • Các mối nối đảm bảo an toàn điện, chắc và đẹp
  • Mạch điện đảm bảo thông mạch
  • Nối mạch điện vào nguồn điện và cho vận hành thử

Câu 1

Nêu số lượng và tên các phần tử chính của mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn?

Gợi ý trả lời:

Mạch điện hai công tắc ba cực điều khiển một đèn gồm: 1 cầu chì, 2 công tắc ba cực, 1 bóng đèn

Câu 2

Các phần tử chính của mạch điện được nối với nhau như thế nào?

Gợi ý trả lời:

• Cầu chì, hai công tắc ba cực và đèn nối  tiếp với nhau
• Hai cực tĩnh của công tắc ba cực 1 được nối với hai cực tĩnh của công tắc ba cực 2
• Cực động của công tắc ba cực 1 nối với cầu chì, cực động của công tắc ba cực 2 nối với đui đèn

Câu 3

Nêu công dụng của hai công tắc ba cực trong mạch điện?

Gợi ý trả lời:

Dùng để điều khiển (đóng, cắt) một đèn ở hai nơi khác nhau như: cầu thang, hành lang, phòng ngủ...

Câu 4

Nguyên lí làm việc của mạch điện?

Gợi ý trả lời:

• Khi cực động của hai công tắc ba cực ở cùng vị trí 1,1 hoặc 2,2 thì mạch kín thì đèn sáng
• Khi cực động của hai công tắc ba cực ở hai vị trí ngược nhau 1,2 hoặc 2,1 thì mạch hở thì đèn tắt