Thuyết minh về mâm ngũ quả

1.Ngày Tết, cho dù thành thị hay thôn quê, giàu sang hay nghèo khó, trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách, hầu như nhà nào cũng trưng một mâm ngũquả, và cố thể hiện sao cho vừa đẹp mắt vừa hàm những điều ước nguyện của gia chủ.Không biết phong tục này có từ bao giờ, phải chăng vì đất nước ta vốn bốn mùa hoa trái, nhất là vào mùa Xuân hoa quả càng rộ Hoa quả là lộc của thiên nhiên, đất trời. Lộc Xuân càng quý. Dâng lộc trời, cúng ông bà, tổ tiên trong những ngàyđầu Xuân thật là một tục lệ đẹp đẽ đầy nét nhân văn.Cứ vào 30 tháng Chạp âm lịch thì nhà nhà đều cho bày biện một mâm ngũ quả kèm với nhiều sản vật khác trên bàn thờ. Mâm ngũ quả thường bày trên một cái mâm bằng gỗ tiện, sơn son, có chân, gọi là mâm bồng. Nếu không có mâm bòng, có thể bày trên một cái đĩa to, nhưng phải đặt trên chồng bánh chưng để tạo dáng cao, uy nghiêm, thành kính.Theo quan niệm của dân gian thì “quả“ (trái cây) được xem như biểu tượng cho thành quả lao động một năm. Ông cha ta chọn loại trái cây để cúng đêm giao thừa là ngụ rằng Những sản vật này đựơc kết tinh từ công sức, mồ hôi, nước mắt của con người lao động, kính dâng lên đất trời, thần thánh trong giờ phút linh thiêng của vũ trụ vạn vật sinh tồn. Tư tưởng, hình ảnh ấy đã ăn sâu và tâm thức của người Việt Nam bao đời nay.Gọi là ngũ quả nhưng thật ra chẳng ai rõ quy định là những loại quả gì mà tùy từng địa phương với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng mà người ta chọn ra các loại quả để “thiết kế” mâm ngũ quả. Tuy nhiên, dù là loại quả gì, mâm ngũ quả vẫn mang một nghĩa chung: dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia sự. Mỗi loại quả đều có mùi vị, màu sắc riêng và cũng mang những nghĩa nhất định.Mâm ngũ quả trong Nam cũng khác so với ngoài Bắc. Trên mâm ngũ quả ngoàiBắc thường có Bưởi, đào, quýt, chuối, hồng. Có khi người ta thay bưởi bằng phật thủ hoặc lựu Mâm ngũ quả trong Nam vẫn cứ giữ nguyên truyền thống là mãng cầu, sung, dừa xiêm, đu đủ, xoài mà các bà thường quan niệm sơ đẳng là “cầu sung vừa đủ xài”, mỗi loại có một nghĩa riêng.Một mâm ngũ quả được bày dưới cùng là một nải chuối to già còn xanh, nải chuối đều, hoặc nải chuối nhỏ ghép bên nhau như một chiếc bệ cong gồm tầng nâng đỡ hoàn toàn hoa trái khác. đây có sự phối hợp màu sắc, mâm ngũ quả đẹp là đủ màu sắc rực rỡ. Chính giữa bệ mâm xanh sẫm, trước đây bày quả phật thủ Ngày nay ít trồng phật thủ nên thường thay bằng quả bưởi to, càng to càng đẹp. Bưởi chín vàng, tươi nổi bật trên bệ chuối màu xanh. Những quả chínđỏ đặt xung quanh, những chỗ khuyết dưới đặt xen kẽ quýt vàng và táo màu xanh ngọc, còn bao nhiêu lá xanh cố tình để sót lại cuống quả như hoàn thiện những nét trang trí cuối cùng.Mâm ngũ quả đã làm quang cảnh ngày Tết và không gian cúng thêm phần ấm áp, rực rỡ mà hài hoà. Nó thể hiện sinh động tưởng triết lý tín ngưỡng thẩm mỹ ngày Tết. Tìm hiểu về mâm ngũ quả cũng là tìm hiểu về nguồn gốc, lịch sử, truyền thống tốt đẹp để chúng ta nhớ lại tổ tiên.2.Theo thuyết duy vật cổ đại, tất cả mọi vật chất đều được tạo nên bởi yếu tố ban đầu gồm: kim loại (kim), gỗ (mộc), nước (thủy), lửa (hỏa) và đất (thổ) gọi là ngũ hành. Tư tưởng này xâm nhập sâu sắc vào đời sống văn hóa của các dân tộc phương Đông. Tục lệ chưng mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết của người Việt Nam là một trong những biểu hiện của tư tưởng này.Mâm ngũ quả bao gồm năm loại trái cây mà theo quan niệm của phong thủy thuật số là năm yếu tố cấu thành nên càn khôn, vũ trũ, đó chính là Kim, mộc, thủy, hỏa, thổ thường gọi là ngũ hành. Nhưng theo quan niệm dân gian thì ngũ quả cũng có nghĩa là ngũ cốc, năm loại cây có hạt được vua Thần Nông truyền dạy cho con người trồng trọt từ thuở khai thiên lập địa, đó là: Gạo, nếp, lùa mì, mè và đậu (tiếng Hán Việt cổ gọi là Đạo, thử, tắc, mạch, thục). Nhưng trên mâm ngũ quả thì không thấy năm loại cây có hạt này mà chúng ta thấy có năm loại trái cây mà người dân Việt hay chưng và gọi tên theo vần điệu, ám chỉ cho ước nguyện về một đời sống hưng thịnh là: Cầu, dừa, đủ, xoài, thơm.Cầu là trái mãng cầu hay quả na (gọi theo miền Bắc), Vừa là trái dừa (mà người Nam đọc trại ra là vừa), Đủ là trái đu đủ, Xài là trái xoài, Thơm là trái dứa, trái thơm. Ước nguyện thật nhỏ nhoi, khiêm nhường biết bao, như một lời cầu nguyện mong ông bà tổ tiên và trời đất chứng minh cho ước nguyện nhỏ nhoi đó là: "Cầu vừa đủ xài thơm". Nhưng cái ước nguyện chất phác và dung dị ấy có phải ai cũng làm đúng như vậy. Có ai cầu vừa đủ xài đâu, mà hầu như ai cũng cầu cho dư giả, càng dư nhiều càng tốt chứ thời buổi này là thời buổi nào mà cầu cho đủ xài. Biết bao nhiêu cho đủ và có bao nhiêu mới gọi là đủ?Thành ra mâm ngũ quả ngày nay cứ có cái gì chất hết lên là bảo đảm nhất, càng dư càng tốt. Mâm ngũ quả thành ra mâm bách quả (trăm loại quả), vì thành quảlao động ngày nay không chỉ có nông nghiệp mà còn có công nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, tiểu thủ công nghiệp...còn chưa nói đến thất nghiệp nữa!!! Có nhà chưng dưa hấu chung với thơm, bười, mận, xoài, sung, nhãn, quýt...Nói chung là ngoài cầu vừa đủ xài thơm ra còn có cả sung cho sung túc, bưởi,lựu, cam, quýt (những loại trái cây có nhiều múi, tép, hạt) cho có con đàn cháu đống,v..v..Nhưng thật ra, nghĩa của mâm ngũ quả tượng trưng cho thành quả lao động miệt mài của một năm công với ước nguyện về một cuộc sống an nhàn, sung túccủa người dân Việt trong ngày Tết dành dâng lên trời đất, ông bà chính là một nét văn hóa độc đáo mang tính nhân văn của dân tộc ta. Nó không chỉ biểu hiện cho tấm lòng thành kính tri ân của con cháu dành cho trời đất và ông bà tiên tổ mà nó còn thể hiện chí vươn lên vì một cuộc sống ấm no, giàu mạnh của con người trong mọi thời đại, dù thành thị hay thôn quê thì ai cũng đều mong cầu một đời sống như vậy.Muốn có một mâm ngũ quả đẹp thì có thể chưng bao nhiêu loại trái cây cũng được, miễn là có nhiều màu sắc càng tốt, nói theo quan niệm phong thủy thì có đủ ngũ hành là năm yếu tố cấu thành nên trời đất, biểu tượng cho trời đất. Màu xanh của bưởi, dưa hấu, dừa, mãng cầu trộn lẫn với màu đỏ của mận, quýt, sungvà xem lẫn màu vàng của xoài, đu đủ sẽ tạo nên nét đẹp sống động cho mâm trái cây chưng trên bàn thờ trong ba ngày Tết.Thường thì nên có một nãi chuối sứ hoặc chuối cao làm chân cho chắc, phía sau nên dựng một quả bưởi, dừa, dưa hấu hoặc thơm để làm điểm tựa rồi chen những quả quýt, cam, mận, mãng cầu tây hoặc mãng cầu ta xung quanh cho chắc, sau đó chất các loại trái cây nhỏ lên trên và nhớ chú là phải chèn cho chắc để tạo sự đan kết vững vàng, không rời rạt cho mâm trái cây. Tốt nhất là cứ đặt một chân quả tử (loại chân bằng gỗ chạm rồng có ba chân) lên bàn thờ, chọn một cái dĩa (đĩa) thật lớn bằng sành đặt lên chân quả tử, sau đó bắt đầu chưng trái cây lên. Nếu muốn mâm trái cây đẹp thì nên chứng xen kẽ màu sắc của từng loại trái cây và đặt mỗi thứ một vị trí thích hợp, chắc chắn. Nên chưng theo hình thế từ rộng lên đến hẹp theo hình chóp tức là từ thấp rộng lên cao thì nhỏ dần. Bên cạnh mâm ngũ quả cũng nên có những lễ vật khác như bánh chưng, bánh tét, trà, rượu, bánh, mứt, một bình hoa la dênh đỏ hoặc cúc vàng, đặc biệt không thể thiếu một cành mai vàng hay một nhánh đào đỏ là linh hồn của ngày Tết cổ truyền.Mâm ngũ quả làm cho quang cảnh ngày Tết thêm sinh động, không khí trong nhà thêm ấm áp, đượm đầy sắc xuân. Nó mang triết lý cuộc sống, tín ngưỡng và văn hóa cổ truyền của người Việt ta. Đặc biệt mâm ngũ quả còn mang tính kế thừa và giáo dục về nguồn cội, về tổ tiên ông bà cho các thế hệ mai sau được biết và học tập theo những việc làm mang tính nhân văn của thế hệ đi trước. Do đó, mâm ngũ quả chính là một yếu tố văn hóa không thể thiếu trong ngày Tết cổtruyền của dân tộc và trong mỗi gia đình Việt Nam.3.Ngày Tết, dù thành thị hay thôn quê, bên cạnh những bánh chưng xanh, hoa đào đỏ, gia đình nào cũng bày một mâm ngũ quả trên bàn thờ tổ tiên. “Ngũ quả” chỉ sự tập trung đầy đủ các loại trái cây trong đất trờiMỗi loại trái cây một màu sắc, tượng trưng cho thuyết ngũ hành, nhắc nhở con cháu luôn nhớ ơn ông bà tổ tiên và thể hiện ước mong một năm mới an khang, hạnh phúc.Tại sao lại là ngũ quả?Theo thuyết duy vật cổ đại, tất cả mọi vật chất đều được tạo nên bởi yếu tố ban đầu gồm: kim loại (kim), gỗ (mộc), nước (thủy), lửa (hỏa) và đất (thổ) gọi là ngũ hành. Tư tưởng này đã xâm nhập sâu sắc vào đời sống văn hóa của các dân tộc phương Đông, trong đó có người Việt được thể hiện mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên đán.“Ngũ” tức năm, là biểu tượng chung của sự sống. “Quả” biểu tượng cho sự sung túc qua cấu tạo của nó: bên trong chứa hạt tượng trưng cho sao, quả bao lấy là vũ trụ, nghĩa là sự sinh sôi trường tồn tái sinh bất tận của sự sống.Ớt cũng xuất hiện trên mâm ngũ quả“Ngũ quả” chỉ sự tập trung đầy đủ các loại trái cây trong đất trời. Ông cha ta chọn loại trái cây để cúng đêm giao thừa là ngụ rằng: Những sản vật này đựơc kết tinh từ công sức, mồ hôi, nước mắt của con người lao động, kính dâng lên đất trời, thần thánh trong giờ phút linh thiêng của vũ trụ vạn vật sinh tồn. Và tư tưởng, hình ảnh ấy đã ăn sâu và tâm thức của người Việt Nam bao đời nay.Phong tục mỗi nơi mỗi khácTùy theo quan niệm của từng vùng, từng địa phương và do mùa xuân hoa trái khác nhau, nên mâm ngũ quả cũng khác nhau như: chuối, bưởi, phật thủ, dưa hấu, cam, quýt, dừa, na, hồng xiêm, táo…Với triết lý “cầu vừa đủ xài sung túc”, người miền Nam chuộng loại quả: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung. Trước tiên ba loại quả có hình dáng to và trọng lượng nặng là đu đủ, dừa, xoài đặt lên mâm trước để lấy thế; sau đó, bày nhữngquả khác chèn lên, để tạo thành một ngọn tháp. Đặc biệt, mâm ngũ quả của người miền Nam không thể thiếu cặp dưa hấu ruột đỏ vỏ xanh, tượng trưng cholòng trung nghĩa và trinh tiết của người dân phương Nam.Trong khi đó, người miền Bắc lại chưng chuối, bưởi, đào, hồng và quýt. Cách bày truyền thống sẽ là nải chuối được đặt dưới cùng, giữa để đỡ lấy toàn bộ các trái cây khác. Quả bưởi đặt giữa nải chuối, xung quanh là hồng, quýt, đào đan xen vào nhau.Nếu như miền Bắc, hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày lên bàn thờ, kể cả quả ớt mang vị cay đắng, miễn sao mâm ngũ quả trông đẹp mắt là được; thì người miền Nam lại có sự kiêng cữ. Mâm ngũ quả của họ không bao giờ có chuối, vì loại quả này tên gọi có âm giống từ “chúi”, thể hiện sự nguy khó. Quả cam cũng không được có mặt trong mâm ngũ quả ngày Tết, vì có câu “quýt làm cam chịu”…Mâm ngũ quả của người miền Nam không bao giờ có chuốiVới người Huế, mâm ngũ quả thể hiện sự giao thoa Văn hóa giữa hai Miền nam Bắc. Giống như một số tỉnh phía Bắc, mâm ngũ quả của người Huế bao giờ cũng có nải chuối đặt phía dưới, từng trái chuối chuối ôm gọn các quả khác phía trên. Nhưng khác với Miền bắc, người Huế không dùng nải chuối tiêu thon dài như Miền bắc mà chọn loại chuối mật vừa mập vừa tròn. Ngoài ra, người Huế còn bị ảnh hưởng bởi Phong tục Tập quán của người Miền nam nên trên mâm ngũ quả của người Huế bao giờ cũng có các loại quả sau mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài.Mâm ngũ quả của người Huế là sự giao thoa giữa hai miền Bắc NamÝ nghĩa của từng loại quả:- Chuối, phật thủ: như bàn tay che chở.- Bưởi, dưa hấu: căng tròn, mát lành, hứa hẹn năm mới đầy ngọt ngào, may mắn.- Hồng, quýt: rực lên màu sắc mạnh mẽ, tượng trưng cho sự thành đạt.- Lê (hay mật phụ): ngọt, thanh ngụ việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ.- Lựu: nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống.- Đào: thể hiện sự thăng tiến.- Mai: do điển phiếu mai, con gái phải có chồng, hạnh phúc, không cô đơn.- Táo (loại trái to màu đỏ tươi): có nghĩa phú quý.- Thanh long: rồng mây gặp hội.- Bưởi, dưa hấu: căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn.- Quả trứng gà có hình trái đào tiên: lộc trời.- Dừa: có âm tương tự như là "vừa", có nghĩa là không thiếu.- Sung: gắn với biểu tượng sung mãn về sức khỏe hay tiền bạc.- Đu đủ: mang đến sự đầy đủ thịnh vượng.- Xoài: có âm na ná như là "xài", để cầu mong cho tiêu xài không thiếu thốn.Nhiều năm gần đây, khi mức sống người dân ngày càng được nâng cao, giao lưu kinh tế, văn hóa cũng ngày càng được mở rộng, mâm ngũ quả ngày Tết không còn chỉ gồm loại trái mà đã trở thành lục, thất,… thập quả, với đủ sắc màu, kiểu dạng. Nhưng tựu chung lại, mâm ngũ quả trên bàn thờ của gia đình trong những ngày Tết mang nghĩa gìn giữ bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Việt. Chính vì vậy, người dân Việt dù phương trời nào, đến ngày Tết cổ truyền vẫn không bỏ qua tục lệ này, như một sự nhắc nhở, cho bản thân và cho con cháu, về cội nguồn của mình…Trên đây chỉ là phần trích dẫn 10 trang đầu của tài liệu và có thế hiển thị lỗi font, bạn muốn xem đầyđủ tài liệu gốc thì ấn vào nút Tải về phía dưới.