I. THUẬT NGỮ
1. So sánh hai cách giải thích sau về nghĩa của từ “nước” và “muối”:
a. Cách thứ nhất:
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi, có trong sông, hồ, biển,…
- Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường được tách từ nước biển, dùng để ăn.
b. Cách thứ hai:
- Nước là hợp chất của các nguyên tố hi-đrô và ô xi, có công thức là H2O.
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
=> Cách giải thích thứ hai là cách giải thích không thể hiểu được nếu thiếu kiến thức về hóa học.
2. Đọc những định nghĩa sau và trả lời câu hỏi:
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hòa tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
- Ba-dơ là hợp chất mà phần tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
- Phân số thập phân là phân số mà mẫu là lũy thừa của 10.
Trả lời câu hỏi:
a. Các định nghĩa trên thuộc nhiều lĩnh vực.
- Thạch nhũ: thuộc lĩnh vực địa lí.
- Ba-dơ: thuộc lĩnh vực hóa học.
- Ẩn dụ: thuộc lĩnh vực văn học.
- Phân số thập phân: thuộc lĩnh vực toán học.
b. Những từ ngữ được in đậm chủ yếu được dùng trong văn bản khoa học, công nghệ.
GHI NHỚ
Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ, thường được sử dụng trong các văn bản khoa học, công nghệ.
II. ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
1. Những thuật ngữ đã dẫn ra thường có 1 nghĩa đơn nhất.
2. Từ “muối” trong ví dụ nào có sắc thái biểu cảm:
a. Muối là một hợp chất có thể hòa tan trong nước.
b. Tay nâng chén muối đĩa gừng,
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)
GHI NHỚ
- Về nguyên tắc, trong một lĩnh vực khoa học, công nghệ nhất định, mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm và ngược lại, mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.
- Thuật ngữ không có tính biểu cảm.
III. LUYỆN TẬP
Bài 1. Điền các thuật ngữ khoa học vào các câu còn trống. [...]
Trả lời
Vận dụng kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Toán học, Vật lí, Hoá học, Sinh học để điền thuật ngữ thích hợp vào chỗ trống và cho biết mỗi thuật ngữ được điện vào thuộc lĩnh vực khoa học nào.
- Lực là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác. (Vật lí)
- Xâm thực là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, sóng biển, bằng tan, nước chảy,... (Địa lí)
- Hiện tượng hoá học là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới. (Hoá học).
- Trường từ vựng là tập hợp tất cả các từ có ít nhất một nét chung về nghĩa (Ngữ văn)
- Di chỉ là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa. (Lịch sử).
- Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy. (Sinh học)
- Lưu lượng là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m/s (Địa lí)
- Trọng lực là lực hút của Trái Đất. (Vật lí).
- Khí áp là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất. (Địa lý)
- Đơn chất là những chất do một nguyên tố hoá học cấu tạo nên. (Hoá học)
- Thị tộc phụ hệ là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ. (Lịch sử)
- Đường trung trực là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy. (Toán học).
Bài 2. [....] Trong đoạn trích này, điểm tựa có được dùng như một thuật ngữ vật lí hay không? Ở đây có ý nghĩa gì?
Trả lời
- Điểm tựa là một thuật ngữ vật lí, có nghĩa là điểm cố định của một đòn bẩy, thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản.
- Nhưng trong đoạn trích này nó không được dùng như một thuật ngữ. Ở đây, điểm tựa chỉ nơi làm chỗ dựa chính (ví như điểm tựa của đòn bẩy).
Bài 3. [...] Cho biết hai câu sau đây, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một từ ngữ thông thường. [...]
Trả lời
- Trong trường hợp (a - Nước tự nhiên ở sông, hồ, ao, biển... Là một hỗn hợp), từ hỗn hợp dùng như một thuật ngữ, còn trong trường hợp (b - Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục), từ hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.
Bài 4. [...] Căn cứ vào cách xác định của sinh học, hãy định nghĩa thuật ngữ cá. Có gì khác nhau giữa nghĩa của thuật ngữ này với nghĩa của từ cá theo cách hiểu thông thường của người Việt.
Trả lời
- Định nghĩa từ cá của sinh học: động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang.
- Theo cách hiểu thông thường của người Việt (thể hiện qua cách gọi cá voi, cá heo), cá không nhất thiết phải thở bằng mang.
Bài 5.
Phân biệt hiện tượng từ đồng âm “thị trường” được hiểu theo nghĩa hán Việt có nghĩa là “chợ” (thị trường) và “thấy”(thị trường).
[...] Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã nêu ở phần Ghi nhớ không? Vì sao?
Trả lời
- Thuật ngữ “thị trường” (với từ “thị” có yếu tố Hán Việt có nghĩa là “chợ”): chỉ nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hóa.
- Thuật ngữ “thị trường” (trong quang học, “thị” có nghĩa là “thấy”): chỉ phần không gian mà mắt có thể quan sát được.
- Hiện tượng đồng âm giữa thuật ngữ thị trường của kinh tế học và thuật ngữ thị trường của quang học không vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm, vì hai thuật ngữ này được dùng trong hai lĩnh vực khoa học riêng biệt, chứ không phải trong cùng một lĩnh vực.
Được cập nhật: 8 tháng 4 lúc 9:14:28 | Lượt xem: 388
