Soạn bài lớp 9: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Soạn bài: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trongvăn bản thuyết minhSỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINHI. KIẾN THỨC CƠ BẢN1. Việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minha) Dựa vào gợi dưới đây để ôn lại những kiến thức về văn bản thuyết minh chươngtrình Ngữ văn 8:- Đặc điểm, tính chất của văn bản thuyết minh;- Mục đích của văn bản thuyết minh (chú phân biệt với mục đích của các phương thứcbiểu đạt khác như tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận);- Những phương pháp thuyết minh thường dùng.Gợi ý:- Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thường gặp trong mọi lĩnh vực đời sống, có chứcnăng cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân,… của các hiện tượng, sự vậttrong tự nhiên, xã hội bằng cách trình bày, giới thiệu, giải thích.Văn bản thuyết minh không giống với các văn bản thuộc loại tự sự, miêu tả, biểu cảm,nghị luận vì kiểu văn bản này không nhằm kể chuyện, tái hiện, biểu lộ tình cảm hay nghịluận mà nhằm cung cấp tri thức về các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và trong xã hộimột cách khách quan, chân thực, có ích cho con người.- Để đạt được hiệu quả giao tiếp gắn với mục đích đặc trưng, ngôn ngữ của văn bảnthuyết minh phải đảm bảo tính khoa học, chính xác, rõ ràng, chặt chẽ và hấp dẫn.b) Đọc văn bản thuyết minh sau và trả lời câu hỏi:HẠ LONG ĐÁ VÀ NƯỚCSự kì lạ của Hạ Long là vô tận. Chính là do tài thông minh của Tạo Hoá biết dùng đúngchất liệu hay nhất cho cuộc sáng tạo của mình: Nước. Chính Nước làm cho đá sống dậy,làm cho Đá vốn bất động và vô tri bỗng trở nên linh hoạt, có thể động đến vô tận, và cótri giác, có tâm hồn.Nước tạo nên sự di chuyển. Và di chuyển theo mọi cách. Có thể mặc cho con thuyền củata mỏng như lá tre tự nó bập bềnh lên xuống theo cho triều; có thể thả trôi theo chiềugió, theo các dòng chảy quanh co phức tạp giữa các đảo; cũng có thể thong thả khua khẽmái chèo mà lướt đi, trượt nhẹ và êm trên sóng; có thể nhanh tay hơn một chút để tạomột cảm giác xê dịch thanh thoát; có thể bơi nhanh hơn bẳng thuyền buồm, nhanh hơnnữa bằng thuyền máy, cũng như bay trên các ngọn sóng lượn vun vút giữa các đảo trêncanô cao tốc; có thể thả sức phóng nhanh hàng giờ, hàng buổi, hàng ngày khắp các trânDoc24.vnđồ bát quái đá trộn với nước này. Mà cũng có thể, một người bộ hành tuỳ hứng, lúc đi lúcdừng, lúc nhanh lúc chậm, lúc tiến lúc lùi, thẳng tắp hay quanh co, lao ra những quãngtrống hay len lỏi qua các khe hẹp giữa các đảo đá.... Và cái thập loại chúng sinh chenchúc khặp vịnh Hạ Long kia, già đi, tre lại, trang nghiêm hơn hay dỗng nhiên nhí nhảnhtinh nghịch hơn, buồn hơn hay vui hơn,... hoá thân không ngừng. Tuỳ theo góc độ và tốcđộ di chuyển của ta trên mặt nước quanh chúng, hoặc độ xa gần và hướng ta tiến đếnchúng hay rời xa chúng. Còn tuỳ theo cả hướng ánh sáng rọi vào chúng, hoặc đột nhiênkhiến cho mái đầu một nhân vật đá trẻ trung ta chừng đã quen lắm bỗng bạc xoá lên, rõràng trước mắt ta là một bậc tiên ông không còn có tuổi. Ánh sáng hắt lên từ mặt nướclung linh chảy khiến những con người bằng đá vây quanh ta trên mặt vịnh càng lunglinh, xao động, như đang đi lại, đang tụ lại cùng nhau, hay đang toả ra. Hoặc cũng rấtcó thể, khi đêm đã xuống, dưới ánh sao chi chít trên bầu trời và chi chít xao động dướicả mặt nước bí ẩn nữa, sẽ có cuộc họp của cả thế giới người bằng đã sống động đó, biếtđâu...![...] Để rồi, khi chân trời đằng đông vừa ửng tím nhạt, rồi từ từ chuyển sang hồng... thìtất cả bọn người đá ấy lại hối hả trở về vị trí của họ. Mà vẫn còn nóng hổi hơi thở cuộcsống đêm chưa muốn dứt.Hạ Long vậy đó, cho ta một bài học, sơ đẳng mà cao sâu: Trên thế gian này, chẳng có gìlà vô tri cả. Cho đến cả đá. đây Tạo Hoá đã chọn đá làm một trong hai nguyên liệuchủ yếu và duy nhất của Người để bày nên bản phác thảo của Sự Sống. Chính là Ngườicó tứ sâu xa đấy: Người chọn lấy cái vẫn được coi là trơ lì, vô tri nhất để thể hiện cáihồn ríu rít của sự sống. Thiên nhiên bao giờ cũng thông minh đến bất ngờ; nó tạo nênthế giới bằng những nghịch lí đến lạ lùng...(Nguyên Ngọc, Hạ Long Đá và Nước, Ban quản lí vịnh Hạ Long, 2002)- Đối tượng thuyết minh của văn bản trên là gì?- Mục đích của văn bản thuyết minh là cung cấp tri thức khách quan về đối tượng, vănbản trên có thể hiện điều này không?Gợi ý:- Chủ đề của văn bản: sự kì lạ vô tận của vịnh Hạ Long.- Văn bản cung cấp cho người đọc những hiểu biết về vẻ đẹp của một di sản văn hoá thếgiới. Để khám phá ra vẻ kì lạ vô tận của Hạ Long, người ta phải có được sự tinh tế, lịchlãm trong cảm nhận, thưởng thức. Bằng sự tinh tế, lịch lãm ấy, Nguyên Ngọc đã đem đếncho chúng ta những tri thức về sự kì lạ của Hạ Long.c) Nhận xét về phương pháp thuyết minh của văn bản Hạ Long đá và nước. Ngôn ngữ,cách diễn đạt của văn bản này có gì khác so với các văn bản thuyết minh em đã đượcđọc?Gợi ý: Tuỳ từng đối tượng mà người ta lựa chọn cách thuyết minh cho phù hợp, nhằm đạtđược hiệu quả giao tiếp cao nhất. Văn bản Hạ Long đá và nước thuyết minh về sự kì lạvô tận của vịnh Hạ Long. Để thuyết minh vẻ đẹp sinh động, kì thú, biến ảo của Hạ Long,người viết không thể chỉ sử dụng các biện pháp thuyết minh thông dụng. Cái “vô tận, cótri giác, có tâm hồn” của Hạ Long không dễ thấy được chỉ qua cách đo đếm, liệt kê, địnhnghĩa, giải thích, nêu số liệu,… mà phải kết hợp với trí tưởng tượng, liên tưởng.Doc24.vnTìm các hình ảnh ẩn dụ, so sánh, nhân hoá, liên tưởng trong bài văn.II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG1. Xác định chủ đề của bài văn dưới đây:NGỌC HOÀNG XỬ TỘI RUỒI XANHDo loài người phát đơn kiện, Ngọc Hoàng Thượng đế mở phiên toà công khai xử tội loàiruồi. Ngọc Hoàng truyền cho vệ sĩ Nhện điệu ruồi xanh lên điện, đập bàn thị uy:- Ruồi kia, loài người kiện mi làm hại chúng sinh, mau mau khai ra tên họ, chủng loại vànơi ở!Ruồi sợ hãi quỳ thưa trước vành móng ngựa:- Con là ruồi xanh, thuộc họ côn trùng hai cánh mắt lưới. Họ hàng con rất đông, gồmruồi trâu, ruồi mắt đỏ, ruồi nhà... Nơi là nhà xí, chuồng lợn, chuồng trâu, nhà ăn, quánvỉa hè..., bất kì chỗ nào có thức ăn mà không đậy điệm con đều lấy làm nơi sinh sống.Ngọc Hoàng yêu cầu Thiên Tào tra sổ xác nhận rồi cho đọc cáo trạng: Bị cáo ruồi bị cáobuộc hai tội. Một là sống nơi dơ bẩn, mang nhiều vi trùng gieo rắc bệnh tật. Các nhàkhoa học cho biết bề ngoài con ruồi mang triệu vi khuẩn, trong ruột chứa đến 28 triệuvi khuẩn. Chúng gieo rắc bệnh tả, kiết lị, thương hàn, viêm gan B. Tội thứ hai là sinh đẻnhanh quá mức, vô kế hoạch. Mỗi đôi ruồi, trong một mùa từ tháng đến tháng 8, nếuđều mẹ tròn con vuông sẽ đẻ ra 19 triệu tỉ con ruồi, ảnh hưởng xấu tới môi trường sinhthái.Một luật sư biện hộ nói: Ruồi tuy tội nhiều nhưng nó cũng có nét đặc biệt ví như mắtlưới, một mắt chứa hàng triệu mắt nhỏ; chân ruồi có thể tiết ra chất dính làm cho nó đậuđược trên mặt kính mà không trượt chân. Nếu con người biết bắt chước mắt ruồi mà làmmáy chụp ảnh, mô phỏng chân ruồi mà làm giày leo núi thì cũng hay. Đó đều là tình tiếtgiảm nhẹ tội cho ruồi.Ngọc Hoàng cân nhắc, tuyên phạt ruồi khổ sai chung thân. Truyền cho chim chóc, cóc,nhái, thằn lằn, kiến, nhện ra sức giết bớt ruồi, không cho đẻ nhiều. Ngọc Hoàng lại nóivới Người: "Ruồi có tội mà con người cũng có lỗi. Con người phải thường xuyên làm vệsinh, đậy điệm thức ăn, nhà xí, chuồng trại phải xây dựng theo lối mới thì mới ngăn chặnruồi sinh sôi và hạn chế tác hại của ruồi được.Lời tuyên án của Ngọc Hoàng làm cho các loài vật phấn khởi, còn con người thì trầmngâm nghĩ ngợi. (Trích báo tường của HS)Gợi ý: Văn bản trên có phải là văn bản thuyết minh không? Nó cung cấp cho chúng tanhững kiến thức gì?2. Người viết đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào trong bài NgọcHoàng xử tội ruồi xanh?Gợi ý: Văn bản thuyết minh trên đã sử dụng các biện pháp định nghĩa, phân loại, phântích, liệt kê, nêu số liệu,… như thế nào?3. Trong văn bản trên, người viết có sử dụng các biện pháp nghệ thuật không? Đó làDoc24.vnnhững biện pháp gì? Hãy phân tích tác dụng thuyết minh của các biện pháp ấy.Gợi ý:- Mượn hình thức kể chuyện để thuyết minh; Sử dụng triệt để biện pháp nhân hoá;- Việc mượn hình thức kể chuyện để thuyết minh có tác dụng gì? Người viết đã sử dụngbiện pháp nhân hoá để làm gì? Hình thức kể chuyện và biện pháp nhân hoá tạo ra sức hấpdẫn cho văn bản thuyết minh như thế nào?4. Đọc lại văn bản Phong cách Hồ Chí Minh và nhận xét về việc sử dụng các biệnpháp nghệ thuật trong thuyết minh.Gợi ý: Tìm các yếu tố miêu tả, so sánh,… trong văn bản này và cho biết chúng có tácdụng như thế nào trong việc khắc hoạ phong cách kết hợp hài hoà giữa truyền thống vănhoá dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại, giữa vĩ đại và giản dị Hồ Chí Minh? Doc24.vnTrên đây chỉ là phần trích dẫn 10 trang đầu của tài liệu và có thế hiển thị lỗi font, bạn muốn xem đầyđủ tài liệu gốc thì ấn vào nút Tải về phía dưới.