Giáo án sinh 9 tiết 11-12

Tuần:6 Tiết: 11 Ngày soạn: 29/09/2019 Ngày dạy: 01/10/2019 Bài 11: PHÁT SINH GIAO TỬ VÀ THỤ TINH I/Mục tiêu 1/ Kiến thức. - Trình bày được các quá trình phát sinh giao tử ở động vật. - Xác định được thực chất của quá trình thụ tinh - Phân tích được ý nghĩa của các quá trình giảm phân và thụ tinh về mặt di truyền và biến dị. 2/ Kĩ năng. Rèn kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình Phát triển tư duy lí luận(phân tích, so sánh) Kĩ năng sống - Kĩ năng tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ - Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, hợp tác hoạt động nhóm - Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin 3/ Thái độ - Củng cố niềm tin vào khoa học - Xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu II/ Phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực - Động não -Trực quan - Vấn đáp tìm tòi - Dạy học nhóm - Giải quyết vấn đề III/ Chuẩn bị. - Gv: Tranh phóng to hình 11 SGK - HS: xem trước nội dung bài IV/ Tiến trình lên lớp 1/ Ổn định (1’) 2/ Kiểm tra bài cũ (5’) - Nêu những diễn biến cơ bản các kì của giảm phân? Kết quả của giảm phân? - Tại sao những diễn biến của NST trong kì sau của giảm phân I là cơ chế tạo nên sự khác nhau về nguồn gốc NST trong bộ đơn bội(n NST) ở các tế bào con được tạo thành qua giảm phân? Cho biết ý nghĩa của giảm phân? 3/ Các hoạt động dạy học. a/Khám phá: Các tế bào con được tạo thành qua giảm phân sẽ phát triển thành giao tử, nhưng có sự khác nhau trong sự hình thành giao tử đực và giao tử cái. b/ Kết nối: Thời gian Hoạt động của thầy Hoạt động của trò 14’  Hoạt động 1: Tìm hiệu sự phát sinh I. Sự phát sinh giao tử. giao tử đực, cái. - Gv: Y/c hs quan sát hình 11và nghiên cứu thông tin - Gv: Phân tích hình vẽ và cho hs thảo luận - HS: Tự thu nhận thông tin các câu hỏi sau: (?) Trình bày quá trình phát sinh giao tử - HS: Nêu được: đực và cái. + Trong quá trình phát sinh giao tử đực: Các tế bào mầm nguyên phân liên tiếp nhiều lần tạo ra nhiều tinh nguyên bào. Sự tạo tinh bắt đầu khi tinh nguyên bào hình thành. Tế bào này giảm phân lần I tạo ra 2 tinh bào bậc 2, lần phân bào II tạo ra 4 tế bào con, từ đó phát triển thành 4 tinh trùng + Quá trình phát sinh giao tử cái: (?) Nêu những điểm giống và khác nhau - HS: Nêu được: cơ bản của 2 quá trình phát sinh giao tử đực  Điểm giống nhau: và giao tử cái. - Các tế bào mầm(noãn nguyên bào và tinh nguyên bào) đều thực hiện nguyên phân liên tiếp nhiều lần. - Noãn bào bậc 1 và tinh bào bậc 1 đều thực hiện giảm phân để tạo ra giao tử.  Điểm khác nhau: - Gv: Cần nhấn mạnh: → từ tinh bào qua giảm phân cho ra 4 tinh trùng. Các tinh trùng này đều chứa bộ NST đơn bội(n NST).Từ noãn bào bậc 1 qua giảm phân cho ra một tế bào trứng. khác nhau về nguồn gốc. Phát sinh giao tử cái - Noãn bào bậc 1 qua giảm phân I cho thể cực thứ nhất(kích thước nhỏ) và noãn bào bậc 2(kích thước lớn). - Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II cho thể cực thứ 2(kích thước nhỏ) và 1 tế bào trứng kích thước lớn. - Kết quả: Mỗi noãn bào bậc 1 qua giảm phân cho 2 thể cực và 1 tế bào trứng Phát sinh giao tử đực - Tinh bào bậc 1 qua giảm phân I cho 2 tinh bào bậc 2. - Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân II cho 2 tinh tử phát sinh thành tinh trùng. - Từ tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 4 tinh tử và phát sinh thành tinh trùng - Qua giảm phân ở động vật mỗi tinh bào bậc 1 cho ra 4tinh trùng, còn mỗi noãn bào bậc 1 cho ra 1 trứng. - Gv: Y/c hs tự rút ra kết luận.  II. Thụ tinh - HS: Tự thu nhận thông tin 10’  Hoạt động 2: Tìm hiểu quá trình thụ tinh. - HS: khi giao tử đực kết hợp với giao tử - Gv: Y/c hs nghiên cứu thông tin và trả lời cái. các câu hỏi sau: (?) Thụ tinh xảy ra khi nào. - Thụ tinh là sự kết hợp ngẫu nhiên giữa một giao tử đực với một giao tử cái. - Bản chât: Là sự kết hợp của 2 bộ nhân đơn bội(n NST) tạo ra bộ lưỡng bội(2n (?) Thụ tinh là gì. NST) ở hợp tử. (?) Bản chất của quá trình thụ tinh là gì. - HS: Vì do sự phân li độc lập của các cặp NST tương đồng trong quá trình giảm phân đã tạo nên các giao tử khác nhau về (?) Tại sao sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các nguồn gốc NST. giao tử đực và giao tử cái lại tạo được các hợp tử chứa các tổ hợp NST khác nhau về - HS: Là sự tổ hợp bộ NST của giao tử đực nguồn gốc. và giao tử cái. (?) Sự kiện quan trọng nhất trong quá trình thụ tinh là gì . III. Ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh. 9’ - HS: Nêu được:  Hoạt động 3: tìm hiểu ý nghĩa của + Về mặt di truyền: giảm phân và thụ tinh. → Giảm phân: Tạo bộ NST đơn bội . - Gv: Y/c hs đọc thông tin và trả → Thụ tinh: Khôi phục NST lưỡng lời câu hỏi: bội. (?) Nêu ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh + Về mặt biến dị: Tạo ra các hợp tử về các mặt di truyền, biến dị và thực tiễn? mang những tổ hợp NST khác nhau(biến dị tổ hợp).  Ý nghĩa: Tạo nguồn nguyên - Gv: Phân tích thêm: Nhờ có giảm phân, liệu cho chọn giống và tiến hóa. giao tử được tạo thành mang bộ NST đơn bội. Qua thụ tinh giữa giao tử đực và giao tử cái, bộ NST lưỡng bội được phục hồi. - Như vậy sự phối hợp các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh đã đảm bảo duy - Ý nghĩa: trì ổn định bộ NST đặc trưng của những loài + Duy trì ổn định bộ NST đặc trưng qua ss hữu tính. các thế hệ cơ thể. - Mặt khác, giảm phân đã tạo ra nhiều loại + Tạo nguồn biến dị tổ hợp cho chọn giao tử khác nhau về nguồn gốc NST. giống và tiến hóa. - Gv: Y/c hs tự rút ra kết luận →  Hoạt động 4: Củng cố và tóm tắt bài.(5’) - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật? - Nêu điểm giống và khác nhau cơ bản của 2 quá trình phát sinh giao tử đực và giao tử cái? - Giải thích vì sao bộ NST đặc trưng của những loài ss hữu tính lại được duy trì ổn định qua các thế hệ cơ thể? - Sự kiện quan trọng nhất trong quá trình thụ tinh là gì? - Ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh? → BT5 Các tổ họp NST trong các giao tử: AB, Ab, aB, ab. Trong các hợp tử: AABB, AABb, AaBb, AAbb, aaBB, aaBb, aabb.  Hoạt động 5: Hướng dẫn học ở nhà.(1’) - Học thuộc bài, trả lời các câu hỏi và bài tập trang 36. đọc phần “Em có biết” - Vẽ sơ đồ 12.2 vào vỏ bài tập. Tuần: 6 Tiết:12 Ngày soạn: 29/9/2019 Ngày dạy: 05/10/2019 Bài 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH I/Mục tiêu 1/ Kiến thức. - Nêu được một số đặc điểm của NST giới tính và vai trò của nó đối với sự xác định giới tính. - Giải thích được cơ chế xác định NST giới tính và tỉ lệ đực, cái ở mỗi loài là 1 : 1 - Nêu được các yếu tố môi trường và ngoài ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính. 2/ Kĩ năng. - Tiếp tục phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình. - Phát triển tư duy lí luận( Phân tích, so sánh) - Hoạt động nhóm Kĩ năng sống - Kĩ năng tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ - Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, hợp tác hoạt động nhóm - Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin, quan sát sơ đồ để tìm hiểu về NST giới tính, cơ chế xác định giới tính và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính 3/ Thái độ - Củng cố niềm tin vào khoa học. II/ Phương pháp/ kĩ thực dạy học tích cực - Động não -Trực quan - Vấn đáp tìm tòi - Dạy học nhóm - Giải quyết vấn đề III/Chuẩn bị. - GV: Tranh phóng to hình 12.1, 12.2 SGK. - HS: Xem trước nội dung bài IV/ Tiến trình lên lớp 1/ Ổn định (1’) 2/ Kiểm tra bài cũ (5’) - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật? - Nêu điểm giống và khác nhau cơ bản của 2 quá trình phát sinh giao tử đực và cái? 3/ Các hoạt động dạy học a/ Khám phá: Chúng ta đã biết sự phối hợp các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh. Đảm bảo duy trì ổn định bộ NST của loài qua các thế hệ. Vậy cơ chế xác định giới tính của oài như thế nào và các yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính... b/ Kết nối: Thời Hoạt động của Thầy Hoạt động của Trò gian Hoạt động 1: Tìm hiểu một số đặc I/ Nhiễm sắc thể giới tính. điểm của NST giới tính và vai trò của nó đối với sự xác định giới tính - Gv: Cho hs nhắc lại: Bộ NST của ruồi giấm. (?) Nêu điểm giống và khác nhau ở bộ - HS: Nhắc lại được: 11’ NST của ruồi đực và ruồi cái. + Giống nhau: số lượng 8 NST; Hình dạng: 1 cặp hình hạt, 2 cặp hình chữ v. + khác nhau: Con đực: 1 chiếc hình que,1 chiếc hình móc. Con cái: 1 cặp hình que. - Gv: chốt lại kiến thức cũ - Gv: Y/c hs nghiên cứu thông tin, quan sát hình 12.1 và trả lời các câu hỏi: - HS: Tự thu nhận thông tin (?) Cho biết số lượng bộ NST ở người. (?) Bộ NST ở người gồm có mấy loại? - HS: Số lượng 23 cặp NST cho biết số lượng và kí hiệu của từng loại NST. - HS: Gồm 22 cặp NST thường(A) và 1 cặp NST giới tính. - Gv: Lấy TD minh họa: Bộ NST ở người. XX: Nữ; XY: Nam. + 44A + XX → Nữ + 44A + XY → Nam → XX: là NST tương đồng; XY NST không tương đồng. (?) Nêu điểm khác nhau giữa NST thường và NST giới tính - Gv: Giải thích thêm: → về hình dạng: + NST giới tính tồn tại thành từng cặp - HS: Khác nhau về hình dạng, số lượng, chức tương đồng(XX) hoặc không tương năng. đồng(XY). + NST thường luôn luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng. → về chức năng: + NST giới tính: Chủ yếu mang gen qui định giới tính của cơ thể. + NST thường chỉ mang gen qui định tính trạng thường của cơ thể. Ở tế bào lưỡng bội(2n NST): - Có cặp NST thường (A) - Gv: Y/c hs tự rút ra kết luận.  - Một cặp NST giới tính + Tương đồng XX + Không tương đồng XY - NST giới tính mang gen qui định: + Tính đực, cái  Hoạt động 2:Tìm hiểu cơ chế NST + Tính trạng liên quan giới tính. xác định giới tính. - Gv: Giới thiệu thí dụ cơ xác định giới tính II. Cơ chế NST xác định giới tính ở người. - Gv: Y/c hs quan sát hình 12.1 và thảo luận: - HS: Tự thu thập thong tin, quan sát hình 12.1 và trao đổi nhóm thống nhất ý kiến 15’ - HS: Qua giảm phân: + Mẹ sinh ra 1 loại trứng 22A + X + Bố sinh ra 2 loại tinh trùng 22A + X và 22A + Y (?) Có mấy loại trứng và tinh trùng được - HS: Sự thụ tinh giữa trứng với: tạo ra qua giảm phân. + Tinh trùng X + X → XX (Gái) + Tinh trùng Y + X → XY (Trai) (?) Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng - HS: Nêu được: mang NST giới tính nào với trứng để tạo + 2 loại tinh trùng tạo ra với tỉ lệ ngang hợp tử phát triển thành con trai hay con gái. nhau. + các tinh trùng tham gia vào thụ tinh với xác suất ngang nhau. (?) Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh là xấp xỉ 1 : 1. - Gv: Có thể tóm tắt sơ đồ. P (44A + XX) x (44A + XY) Gp 22A + X - 22A + X - 22A + Y F1 44A + XX (Gái) 44A + XY (Trai) 7’ Kết luận: - Sự tự nhân đôi, phân li và tổ hợp của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh là cơ chế tế bào học của sự xác định giới tính. Sự phân li của cặp NST XY trong phát sinh giao tử tạo ra 2 loại tinh trùng mang NST X và Y có số lượng ngang nhau. - Qua thụ tinh của 2 loại tinh trùng với trứng (?) Quan điểm cho rằng người mẹ quyết mang NST X tạo ra 2 loại tổ hợp XX và XY với định việc sinh con trai hay con gái là đúng sô lượng ngang nhau, do đó tỉ lệ đực: cái xấp hay sai? Vì sao? xỉ 1: 1. → Quan điểm đó sai. - Gv: Từ những cơ chế trên liên hệ thực tế I. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân về việc điều chỉnh tỉ lệ đực cái ở vật nuôi. hóa giới tính. - Gv: Y/c hs tự rút ra kết luận.  - HS: Tự thu nhận thông tin trong SGK  Hoạt động 3: Tìm hiểu các yếu tố ảnh - HS: Môi trường bên ngoài( nhiệt độ, cường hưởng đến sự phân hóa giới tính. độ ánh sáng...). Môi trường bên trong là - Gv: Y/c hs nghiên cứu thông tin hoocmon. (?) Nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính. - HS: Chủ động đều chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sx. (?) Sự hiểu biết về cơ chế xác định giới tính có ý nghĩa như thế nào trong xs. - HS: Kết luận phần ghi nhớ - Gv: Đưa ra thí dụ và liên hệ thực tế và y/c hs tự rút ra kết luận → - Hoạt động 4: Củng cố và tóm tắt bài. (5’) Nêu đặc điểm của NST giới tính ở người và vai trò của nó đối với sự xác định giới tính ? Nêu điểm khác nhau giữa NST giới tính với NST thường ? Trình bày cơ chế sinh con trai, con gái ở người ? Quan điểm cho rằng người mẹ quyết định sinh con trai hay con gái là đúng hay sai ? Vì sao? Tại sao cấu trúc dân số: tỉ lệ Nam, Nư xấp xỉ 1 : 1 Cho biết những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính ? Hoạt động 5: Hướng dẫn học ở nhà. (1’) Học thuộc bài, làm bài tập 5 tr 41. Xem trước nội dung bài 13