Giáo án Ngữ Văn 11 Nghĩa của câu, trường THPT Quốc Oai - Hà Nội.

SƠ ĐỒ TƯ DUY HỆ THỐNG KIẾN THỨC

Định nghĩa (NSV)

Nghĩa ứng với sự việc

Đề cập trong câu

Qua thành phần câu

Nghĩa của câu

Hành động

Biểu hiện

Trạng thái, tính chất, đặc điểm

Quá trình

Tư thế

Sự tồn tại

Quan hệ

Định nghĩa ( NTT)

Thái độ

Sự đánh giá

Nghĩa của câu ( tiếp theo)

Đối với sự việc

Biểu hiện

Từ ngữ tình thái

Nhìn nhận, đánh giá, thái độ

Khẳng định tính chân thực

Phỏng đoán sự việc

Đánh giá mức độ, số lượng

Xác minh sự việc

Tính tất yếu, sự cần thiết

PHIẾU BÀI TẬP

Câu 1: Những từ ngữ in đậm trong các câu sau biểu thị nghĩa tình thái nào trong các loại nghĩa tình thái đã học?

1. Trăm lạy mẹ, con cam chịu tội cùng mẹ ( Sơn Hậu)

2. Tôi liền gật đầu, chạy vút đi ( Nguyên Hồng- Mợ Du)

3. Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và hình như kém sáng hơn. (Thạch Lam - Hai đứa trẻ)

4. Tao không thể là người lương thiện nữa ( Nam Cao- Chí Phèo)

5. Một duyên hai nợ âu đành phận. (Trần Tế Xương - Thương vợ)

6. Những bận rộn tẹp nhẹp, vô nghĩa lỹ nhưng không thể không nghĩ tới, ngốn một phần lớn thì giờ của hắn ( Nam Cao- Đời Thừa)

7. Ta sẽ xây một đài vĩ đại để tạ lòng tri kỉ ( Nguyễn Huy Tưởng-Vũ Như Tô)

8. Trời nắng lắm, nên đường vắng ( Nam Cao- Chí Phèo)

Câu 2: Chỉ ra sự khác biệt về nghĩa tình thái giữa các câu a, b, c sau đây:

a. (1) Trời mưa mất!

(2) Trời mưa chắc?

b. (1) Xong rồi nhỉ?

(2) Xong rồi mà!

c. (1) Ăn rồi nhỉ?

(2) Ăn đi mà!

Câu 3: Cho một sự việc gồm các yếu tố : (1) chủ thể là ông Hai, (2) trạng thái “vui”. Hãy viết những câu khác nhau để diễn tả:

a. Nghĩa tình thái chỉ sự việc đã xảy ra

b. Nghĩa tình thái chỉ sự việc chưa xảy ra

c. Nghĩa tình thái chỉ khả năng xảy ra của sự việc

d. Nghĩa tình thái chỉ sự việc được nhận thức là một đạo lý