Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân - soạn văn lớp 11

TỪ NGÔN NGỮ CHUNG ĐẾN LỜI NÓI CÁ NHÂN KIẾN THỨC CẦN NHỚ I. NGÔN NGỮ - TÀI SẢN CHUNG CỦA XÃ HỘI 1. Trong thành phần của ngôn ngữ có những yếu tố chung cho tất c ả m ọi cá nhân trong cộng đồng. Những yếu tố chung bao gồm: - Các âm và các thanh (các nguyên âm, phụ âm, thanh điệu) - Các tiếng (các âm tiết): được tạo bởi các âm và thanh theo quy tắc nhất định. - Các từ (có thể gồm 1 hay nhiều tiếng) - Các ngữ cố định (thành ngữ, quán ngữ) 2. Tính chung còn thể hiện ở các quy tắc và phương thức chung trong việc cấu tạo và sử dụng các đơn vị ngôn ngữ. Ví dụ: - Quy tắc tạo kiểu câu: quan hệ nguyên nhân – kết quả trong kiểu câu ghép,… - Phương thức chuyển nghĩa từ: chuyển từ nghĩa gốc sang nghĩa phái sinh. II. LỜI NÓI – SẢN PHẨM RIÊNG CỦA CÁ NHÂN 1. Giọng nói cá nhân. 2. Vốn từ ngữ cá nhân. 3. Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung, quen thuộc 4. Việc tạo ra các từ mới. 5. Việc vận dụng linh hoạt, sáng tạo quy tắc chung, phương thức chung. GHI NHỚ Ngôn ngữ là tài sản chung, là phương tiện giao tiếp chung của cả cộng đồng xã hội; còn lời nói là sản phậm được cá nhân tạo ra trên cơ sở vận dụng các yếu tố ngôn ngữ chung và tuân thủ các quy tắc chung. OLM.VN, BINGCLASS.COM 1 LUYỆN TẬP Câu 1. Trong hai câu thơ dưới đây, từ thôi in đậm đã được tác giả s ử dụng với nghĩa thế nào? Bác Dương thôi đã thôi rồi Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta. (Nguyễn Khuyến - Khóc Dương Khuê) Trả lời: - Chữ thôi nghĩa gốc tức là chấm dứt, kết thúc một hoạt động nào đó ( thôi học, thôi việc,...). - Trong câu thơ của Nguyễn Khuyến, từ thôi (thứ hai) được dùng với nghĩa chấm dứt, kết thúc cuộc đời, cuộc sống. Cách dùng này là sự sáng tạo nghĩa mới cho từ thôi. Nó thể hiện rõ dấu ấn lời nói cá nhân của Nguyễn Khuyến. Câu 2. Nhận xét về cách sắp xếp từ ngữ trong hai câu thơ sau. Cách sắp đặt như thế tạo được hiệu quả giao tiếp như thế nào? Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám, Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn. (Hồ Xuân Hương - Tự tình) Trả lời: Về cách sắp đặt từ ngữ: - Các cụm danh từ (rêu từng đám, đá mấy hòn) đều đ ảo danh t ừ trung tâm lên tr ước t ổ hợp định từ + danh từ chỉ loại. - Các câu đều có hình thức đảo trật tự cú pháp: Sắp xếp b ộ ph ận v ị ng ữ ( động từ + bổ ngữ: xiên ngang - mặt đất, đâm toạc - chân mây ) lên trước chủ ngữ (rêu từng đám, đá mấy hòn). Sự sắp xếp của Hồ Xuân Hương khiến cho bức tranh thiên nhiên đ ược miêu t ả trong hai câu thơ hiện lên sắc sảo, đầy cá tính. Nó vừa tạo nên âm hưởng, v ừa tô đ ậm các hình tượng thơ đồng thời cũng thể hiện nổi bật tâm trạng của nhân vật trữ tình. Câu 3. Tìm thêm những ví dụ thể hiện được quan hệ giữa cái chung và cái riêng như quan hệ giữa ngôn ngữ chung của xã hội và lời nói riêng của cá nhân. OLM.VN, BINGCLASS.COM 2 Trả lời: Quan hệ giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân là quan h ệ gi ữa cái chung và cái riêng. Trong hiện thực, có rất nhiều hiện tượng cũng có mối quan hệ như vậy: - Ví dụ: Một chiếc tivi Samsung là sự hiện thực hóa của loại máy thu hình. Nó mang đầy đủ những đặc điểm chung của thể loại máy này (có bóng hình, có loa,...) song nó lại mang những đặc điểm riêng của thương hiệu. - Có thể nêu ví dụ khác về mối quan hệ giữa giống loài và từng cá th ể, ch ẳng h ạn: Giữa chim bồ câu với loài chim, giữa một con cá cụ thể với một loài cá,... OLM.VN, BINGCLASS.COM 3