GHI NHỚ
Trong cuộc đời của mỗi con người, kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò, nhất là buổi tựu trường đầu tiên, thường được ghi nhớ mãi. Thanh Tịnh đã diễn tả dòng cảm nghĩ này bằng nghệ thuật tự sự xen miêu tả và biểu cảm với những rung động tinh tế qua truyện ngắn Tôi đi học.
ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
Câu 1.
- Những điều gợi lên kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của nhân vật tôi: Mỗi tâm hồn sẽ có một kí ức riêng, và cũng sẽ có những tác nhận riêng đánh thức kí ức ấy sống dậy. Với nhà văn Thanh Tịnh tác nhân để đánh thức kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên của ông đó là:
- “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường. Mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ” => Đó là những tín hiệu báo rằng ngày tựu trường đã đến gợi nhớ đến ngày tôi đi học đầu tiên trong cuộc đời. Những câu văn ngân nga, trầm bổng, bâng khuâng chất đầy kỉ niệm.
- Trình tự miêu tả: Theo trình tự thời gian, không gian và có một trình tự khác nữa theo diễn biến tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi sáng tựu trường.
- Trình tự thời gian: Từ hiện tại, khi tác giả trong ngày đầu tiên đi học.
+ Trình tự không gian:
• Không gian trên con đường đến trường
• Không gian ở sân trường Mĩ Lí
• Không gian ở trong lớp học
+ Theo diễn biến tâm trạng: Lúc sáng sớm trên con đường làng với mẹ → lúc cậu bé bước vào sân trường → lức nghe tiếng trống vào lớp → lúc chờ đợi ông đốc học đọc tên → lúc thầy giáo đón vào lớp → lúc giờ học bắt đầu.
Câu 2. Truyện chủ yếu tái hiện tâm trạng bỡ ngỡ, cảm giác hồi hộp của một chú bé lần đầu tiên trong đời được mẹ đưa đến trường đi học. Mạch chính của tác phẩm là dòng cảm xúc thiết tha tuôn trào và những biểu hiện tâm lý theo tiếng bước chân của nhân vật “tôi” từ khi cùng mẹ bước trên con đường làng tới trường tới lúc vào lớp học.
- Tâm trạng khi trên con đường làng:
+ Chi tiết hình ảnh:
• “Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp”.
• “Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
• “Trong chiếc áo vải dù đen dài tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn”.
+ Ý nghĩa:
• Trong tâm hồn cậu bé một cái gì đó rất mới mẻ, lạ lùng từ cảnh vật cho đến lòng người, tất cả đều sự trang trọng, thiêng liêng của ngày đầu tiên được đi học trong cuộc đời - cảm giác hãnh diện háo hức.
• Những câu văn thể hiện sự bâng khuâng xao xuyến như những nốt nhạc lắng sâu vào hồn người, bởi vì lần đầu tiên đến trường là một sự kiện trọng đại của đời người.
- Tâm trạng khi đến trường Mĩ Lí:
+ Chi tiết hình ảnh: “Trước mắt tôi trường Mỹ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp. Sân nó rộng, mình nó cao hơn trong những buổi trưa hè đầy vắng lặng. Lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ”.
+ Ý nghĩa: Nhà văn đã diễn tả rất đúng tâm trạng ngỡ ngàng, cảm giác trước sự mới lạ về ngôi trường của cậu bé, khi mình được chính thức trở thành một thành viên của nó, sự rụt rè, nhút nhát của tuổi thơ.
- Tâm trạng khi nghe gọi tên mình và phải rời tay mẹ vào lớp:
+ Chi tiết hình ảnh:
• “Trong lúc ông đọc ta tên từng người, tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập. Tôi quên cả mẹ tôi đứng sau tôi. Nghe gọi đến tên, tôi tự nhiên giật mình và lúng túng”.
• “Tôi cảm thấy sau lưng tôi có một bàn tay dịu dàng đẩy tôi tới trước.”
• “Những người tôi lúc ấy tự nhiên thấy nặng nề một cách lạ”.
• “Quay lưng lại rồi dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc”.
• “Trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này”.
+ Ý nghĩa:
• Thể hiện tâm trạng lo sợ hồi hộp lúng túng sự hồn nhiên, trong sáng của tuổi thơ trong buổi tựu trường đầu tiên.
• Đỉnh cao của tâm trạng là khi nhân vật tôi phải rời tay mẹ để vào lớp, tiếng khóc như một phản ứng dây chuyền, nó vừa thể hiện niềm vui, nhưng chủ yếu là sự e sợ trước những khó khăn, thử thách phía trước. Cảm giác sợ hãi khi mình phải tự lập không còn chỗ dựa ở phía sau.
• Nhà văn đang giãi bày lòng mình thời thơ ấu một cách chân thực, cảm động.
- Tâm trạng khi ngồi trong lớp đón giờ học đầu tiên:
+ Chi tiết hình ảnh:
• "Một mùi hương lạ xông lên trong lớp. Trông hình gì treo trên trường tôi cũng thấy lạ và hay hay."
• “Nhìn bàn ghế chỗ tôi ngồi rất cẩn thận rồi tự nhiên lạm nhận là vật riêng của mình.”
• “Một người bạn tôi chưa hề quen biết, nhưng lòng tôi vẫn không cảm thấy xa lạ chút nào.
• “Tôi đưa mắt thèm thuồng nhìn theo cánh chim...”
+ Ý nghĩa: Thể hiện một sự mới mẻ thích thú khi mới bước vào lớp học, cảm giác xốn xang, vừa lạ vừa quen với mọi vật, với người bạn ngồi bên.
• Hình ảnh ánh mắt nhìn theo cánh chim thèm thuồng có ý nghĩa đặc biệt đó là sự sang trang của cuộc đời, tạm biệt thế giới trẻ thơ nghịch ngợm, chỉ biết vui đùa, để bước vào thế giới của học đường hấp dẫn nhưng không kém phần gian khó với sự trang nghiêm: “Tôi đi học.”
• “Con chim ấy hay chính người học trò ấy, trong buổi mai “đầy sương thu và gió lạnh đã ngập ngừng cất cánh vào bầu trời.”
Câu 3. Thái độ cử chỉ của ông đốc học, thầy giáo và các phụ huynh:
- Chi tiết hình ảnh:
+ Các phụ huynh: “Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi... mẹ tôi cúi đầu nhìn tôi thật âu yếm... ai cũng chuẩn bị cho con mình áo quần sạch sẽ tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại ông đốc học.”
+ Ông đốc học: “ông đốc học nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động, giọng nói sẽ sàng căn dặn và động viên các em cố gắng học tập... Khi các em khóc giữ lấy chéo áo cánh tay người thân thì ông tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi.”
+ Thầy giáo: “Một thầy trẻ tuổi, gương mặt tươi cười, đang đón chúng tôi trước cửa lớp.”
- Ý nghĩa: Tất cả mọi người từ phụ huynh, ông đốc học, thầy giáo trẻ ai ai cũng đều quan tâm, chuẩn bị cho các em giây phút tựu trường thật chu đáo, với thái độ rất dịu dàng, và vô cùng trân trọng.
=> Sự quan tâm ấy vừa là trách nhiệm và là tấm lòn đã tạo nên môi trường giáo dục trong sáng, tính sư phạm mẫu mực chắp cánh nuôi dưỡng khích lệ tâm hồn trẻ thơ.
Câu 4. Trong truyện ngắn, nhà văn Thanh Tịnh sử dụng rất nhiều biện pháp nghệ thuật để làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện, đặc biệt là biện pháp so sánh.
- So sánh thứ nhất:
+ “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong | lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.”
+ Ý nghĩa: Biện pháp so sánh thể hiện tình cảm đẹp đẽ, trong sáng tinh khôi của cậu bé lần đầu đi học, không chỉ bầu trời nở hoa, mà lòng người cũng nở hoa.
- So sánh thứ hai:
+ “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như 1 làn mây lướt ngang trên ngọn núi.”
+ Ý nghĩa: Đây là loại so sánh ngang bằng như vừa thể hiện tâm hồn mơ mộng của trẻ thơ lại vừa thể hiện sự thoảng qua nhanh chóng của ý nghĩ chợt đến, không làm bận tâm cậu bé.
- So sánh thứ ba:
+ “Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa hay dám đi từng bước nhẹ. Họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ.”
+ Ý nghĩa: Hình ảnh so sánh ngang bằng, so sánh người với vật nhằm thể hiện sự non nớt, bỡ ngỡ và khát vọng của những cậu học sinh thơ bé.
=> Sự tinh tế, chính xác trong cách so sánh: Trường như tổ ấm, học trò như cánh chim.
- So sánh thứ tư:
+ "Nói các cậu không đứng lại càng đúng hơn nữa, hai chân các cậu cứ dềnh dàng mãi. Hết co lên một chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả banh tưởng tượng".
+ Ý nghĩa: loại so sánh ngang bằng như thể hiện sự tác động mãnh liệt của tiếng trống trường đối với tâm hồn học sinh. Lòng người dường như đang cùng hòa theo nhịp trống, để bước chân cũng co duỗi vung mạnh như đang đánh trống tưởng tương, như đang bước theo nhịp trống dồn dập.
Câu 5.
- Đặc sắc nghệ thuật:
+ Truyện ngắn có sự đan xen rất hài hòa giữa tự sự miêu tả và biểu cảm.
+ Bố cục chặt chẽ, thống nhất làm nổi bật chủ đề tác phẩm
+ Miêu tả tâm trạng nhân vật nhẹ nhàng, tinh tế sâu sắc
- Sức cuốn hút của tác phẩm: Làm nên chất men say của tác phẩm có rất nhiều yếu tố nhưng có lẽ chủ yếu là tác giả đã dẫn dắt về một kỉ niệm tuổi thơ trong sáng êm đềm, thân thương mà bất cứ người nào cũng có. Thứ hai, câu chuyện ấy lại được diễn tả bằng ngôn ngữ giàu chất, giàu tính biểu cảm.
LUYỆN TẬP
Câu 1.
Trong truyện ngắn “Tôi đi học” của nhà văn Thanh Tịnh, dòng cảm chúng của nhân vật “tôi” đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng sâu sắc. Những cảm xúc ấy thật trong sáng, thiêng liêng. Đó là sự bồi hồi, bỡ ngỡ khi sắp bước vào một thế giới đầy mới lạ. Ai chẳng một lần lo sợ đến òa khóc như cậu trong ngày đầu tiên đến trường. Rời xa vòng tay gia đình, như chú chim non đang bắt đầu tập bay. Những cảm xúc ấy thật tự nhiên, thật đáng quý trong cuộc đời mỗi con người.
Câu 2. Để viết bài văn này, em cố gắng nhớ lại:
- Ngày hôm đó ai đã đưa em tới trường.
- Đêm trước ngày khai giảng em có ngủ được không.
- Em mặc bộ đồng phục màu gì.
- Bạn bè của em như thế nào.
- Cảm giác của em khi ở sân trường.
- Cảm giác của em khi bước vào lớp học.
- Ấn tượng của em về cô giáo chủ nhiệm.
Được cập nhật: 1 tháng 4 lúc 10:36:32 | Lượt xem: 451
