Bài 59. Sự điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết
BÀI 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT
I. Lý thuyết
1. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết
- Các tuyến nội tiết trong cơ thể đều chịu sự tác động của hoocmon do tuyến yên tiết ra.
- Các tuyến nội tiết không chỉ chịu sự ảnh hưởng của tuyến yên mà ngược lại, hoạt động của tuyến yên cũng được tăng cường hoặc kìm hãm dưới sự chi phối của hoocmon do các tuyến này tiết ra. Ví dụ:
* Điều hòa hoạt động của tuyến giáp
- Thùy trước tuyến yên tiết TSH kích thích tuyến giáp tiết hoocmon tiroxin
- Khi hàm lượng tiroxin quá cao tác động lên
+ Vùng dưới đồi
+ Hoặc tác động trực tiếp lên thùy trước tuyên yên
\(\rightarrow\) ức chế tuyến yên tiết hoocmon TSH
* Điều hòa của vỏ tuyến thượng thận
- Thùy trước tuyến yên tiết hoocmon ACTH kích thích vỏ trên tuyến trên thận tiết hoocmon cooctizon điều hòa lượng K+ và Na+ trong máu
- Khi hàm lượng hoocmon cooctizon trong máu quá cao sẽ theo máu tác động lên
+ Vùng dưới đồi
+ Hoặc tác động trực tiếp thùy trước tuyến yên
* Kết luận: tuyến yên tiết các hoocmon điều khiển hoạt động của các tuyến nội tiết. Ngược lại, các tuyến nội tiết cũng tiết hoocmon chi phối hoạt động của tuyến yên (kích thích hoặc kìm hãm). Đó là cơ chế điều hòa của các tuyến nội tiết nhờ các thông tin ngược.
2. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết
- Ngoài sự kết hợp của hai tế bào
Ví dụ: khi lượng đường trong máu giảm còn có sự phối hợp của tuyến vỏ trên thận
Sơ đồ thể hiện sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết khi lượng đường huyết giảm
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Trình bày cơ chế tự điều hòa hoạt động của tuyến tụy?
Hướng dẫn trả lời:
Sự phối hợp hoạt động của các tế bào a và b của đảo tụy trong tuyến tụy khi lượng đường trong máu giảm hay tăng chính là để giữ cho nồng độ đường trong máu được ổn định.
Khi lượng đường trong máu giảm sau các hoạt động mạnh hoặc đói kéo dài, không chỉ các tế bào a của đảo tụy hoạt động tiết glucagôn mà còn có sự phối hợp hoạt động của cả 2 tuyến trên thận. Tuyến này tiết cooctizôn để góp phần vào sự chuyển hóa lipit và prôtêin làm tăng đường huyết.
Câu 2: Nêu rõ mối quan hệ trong hoạt động điều hòa của tuyến yên đối với các tuyến nội tiết..
Hướng dẫn trả lời :
Các hoocmôn của tuyến yên không chỉ điều khiển các tuyến nội tiết mà ngược lại, hoạt động của tuyến yên đã được tăng cường hay kìm hãm cũng bị sự chi phối của hoocmôn do các tuyến này tiết ra. Đó là cơ chế tự điều hòa của các tuyến nội tiết nhờ các thông tin ngược