BÀI 53: MÔI TRƯỜNG SỐNG VÀ SỰ VẬN ĐỘNG DI CHUYỂN

I. Lý thuyết

Sự vận động và di chuyển là 1 đặc điểm cơ bản để phân biệt động vật với thực vật.

1. Các hình thức di chuyển

- Mỗi loài động vật có thể có nhiều hình thức di chuyển khác nhau: bò, đi, chạy, nhảy, bơi, bay … phụ thuộc vào tập tính và môi trường sống của chúng.

- Ví dụ: 

+ Vịt trời: đi chạy, bơi, bay

+ Gà lôi: đi chạy, bay

+ Hươu: Đi chạy

+ Châu chấu: bò, bay, nhảy đồng thời bằng 2 chân sau

+ Vượn: leo trèo, chuyền cành bằng cách cầm nắm, đi chạy

+ Giun đất: bò

+ Dơi: bay

+ Kanguru: nhảy đồng thời bằng 2 chân sau

+ Cá chép: bơi

- Ý nghĩa của các hình thức di chuyển: giúp động vật tìm thức ăn, môi trường sống thích hợp, sinh sản và lẩn trốn kẻ thù. Ngoài ra, còn giúp 1 số động vật di cư để tránh điều kiện bất lợi của môi trường, tìm môi trường sống mới thích hợp hơn.

2. Sự tiến hóa về cơ quan di chuyển

 

Đặc điểm cơ quan di chuyển		Tên động vật
Chưa có cơ quan di chuyển, có đời sống bám, sống cố định		San hô, hải quỳ
Chưa có cơ quan di chuyển, di chuyển chậm, kiểu sâu đo		Thủy tức
Cơ quan di chuyển còn rất đơn giản (mấu lồi cơ thể và tơ bơi)		Giun
Cơ quan di chuyển đã phân hóa thành chi phân đốt		Rết
Cơ quan di chuyển được phân hóa thành các chi có cấu tạo và chức năng khác nhau	5 đôi chân bò và 5 đôi chân bơi	Tôm
	2 đôi chân bò, 1 đôi chân nhảy	Châu chấu
	Vây bơi với các tia vây	Cá trích
	Chi năm ngón có màng bơi	Ếch
	Cánh được cấu tạo bằng lông vũ	Hải âu, chim bồ câu
	Cánh được cấu tạo bằng màng da	Dơi
	Bàn tay, bàn chân cầm nắm	Khỉ, vượn

 - Nhận xét: Trong sự phát triển của giới Động vật, sự hoàn chỉnh của cơ quan vận động, di chuyển là sự phức tạp hóa từ chưa có chi đến chi phân hóa thành nhiều bộ phận đảm nhiệm những chức năng khác nhau, đảm bảo cho sự vận động có hiệu quả thích nghi với những điều kiện sống khác nhau.

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

Câu 1: Nêu những đại diện có 3 hình thức di chuyển, 2 hình thức di chuyển hoặc chỉ có một hình thức di chuyển.

Hướng dẫn trả lời:

- Những đại diện có 3 hình thức di chuyển là: vịt trời (đi, chạy, bay), châu chấu (đi, nhảy, bay)...
- Những đại diện có 2 hình thức di chuyển là: vượn (đi, leo trèo), chim cánh cụt (bơi, đi)..
- Những đại diện có 1 hình thức di chuyển là: cá chép (bơi), giun đất (bò), dơi (bay),...

Câu 2: Nêu lợi ích của sự hoàn chỉnh cơ quan di chuyển trong quá trình phát triển của giới Động vật. Cho ví dụ.

Hướng dẫn trả lời:

Trong quá trình tiến hóa, sự hoàn chỉnh các cơ quan di chuyển tạo điều kiện cho con vật có nhiều hình thức di chuyển (bồ câu, châu chấu) thích nghi với điều kiện sống của chúng. Ớ từng cơ quan vận động, các động tác cũng dần dần linh hoạt, đa dạng hơn thích nghi với điều kiện sống của loài (bàn tay khỉ thích nghi với sự cầm nắm, leo trèo...).
 

 

Bài tập

• Câu 1 (SGK trang 174)
• Câu 2 (SGK trang 174)