BÀI 51: ĐA DẠNG CỦA LỚP THÚ

CÁC BỘ GUỐC MÓNG VÀ BỘ LINH TRƯỞNG

I. Lý thuyết

1. Các bộ móng guốc

- Đặc điểm

+ Có số lượng ngón chân tiêu giảm, đốt cuối của mỗi ngón có sừng bao bao bọc, được gọi là guốc.

+ Chân thú thuộc bộ móng guốc có đặc điểm thích nghi với lối di chuyển nhanh:

.) Thường có chân cao, trục ống chân, cổ chân, bàn và ngón chân gần như thẳng hàng.

.) Chỉ có những đốt cuối của ngón chân có guốc bao bọc mới chạm đất, nên diện tích tiếp xúc với đất hẹp.

+ Sống ở cạn

- Thú móng guốc gồm 3 bộ:

* Bộ guốc chẵn

- Đặc điểm: có 2 ngón chân giữa phát triển bằng nhau, ngón 2 và 5 nhỏ hơn hoặc thiếu ngón, ngón số 1 bao giờ cũng thiếu.

 

+ Móng ở lợn có 2 ngón giữa bằng nhau, ngón 2 và 5 nhỏ hơn, không có ngón số 1.

+ Móng ở bò có 2 ngón giữa bằng nhau, ngón số 2 và 5 thiếu, không có ngón số 1.

- Đa số sống đàn.

- Có loài ăn tạp (lợn), có lòa ăn thực vật (dê), nhiều loài nhai lại (trâu, bò).

- Đại diện: lợn, bò, trâu, hươu, nai …

 

* Bộ guốc lẻ

- Đặc điểm: thú có 1 móng chân giữa phát triển hơn cả.

 

+ Chân ngựa có 1 ngón

+ Chân tê giác có 3 ngón

- Có những thú ăn thực vật, không nhai lại, không có sừng, sống thành bầy đàn như: ngựa

- Có những thú có sừng, sống đơn độc như: tê giác

- Đại diện: ngựa, ngựa vằn, tê giác, lừa …

 

* Bộ voi

- Đặc điểm:

+ Có đủ 5 ngón, guốc nhỏ.         

+ Có vòi, sống theo đàn.

+ Ăn thực vật và không nhai lại.

- Đại diện: voi

* Cấu tạo, đời sống và tập tính một số đại diện thú Móng guốc

Tên động vật	Số ngón chân phát triển	Sừng	Chế độ ăn	Lối sống
Lợn	Chẵn	Không	Ăn tạp	Đàn
Huơu	Chẵn	Có	Nhai lại	Đàn
Ngựa	Lẻ	Không	Không nhai lại	Đàn
Voi	5 ngón	Không	Không nhai lại	Đàn
Tê giác	Lẻ	Có	Không nhai lại	Đơn độc

 

2. Bộ Linh trưởng

- Gồm những thú đi bằng 2 chân, thích nghi với lối sống ở cây. Tứ chi phát triển thích nghi với việc cầm nắm, leo trèo.

- Bàn tay, bàn chân 5 ngón, ngón cái đối diện với những ngón còn lại.

- Tập tính:

+ Ăn tạp, nhưng ăn thực vật là chính.

+ Sống theo bầy đàn (khỉ) hoặc sống đơn độc (đười ươi)

- Đại diện: Khỉ, vượn, khỉ hình người (đười ươi, tinh tinh, gorila)

 

* Khỉ, vượn và khỉ hình người có những đặc điểm cấu tạo và đời sống khác nhau

Đại diện		Đặc điểm cấu tạo			Đời sống
		Chai mông	Túi má	Đuôi
Khỉ		Có chai mông lớn	Có túi má lơn	Đuôi dài	Sống theo đàn
Vượn		Có chai mông nhỏ	Không có túi má	Không có đuôi	Sống theo đàn
Khỉ hình người	Đười ươi	Không có chai mông	Không có túi má	Không có đuôi	Sống đơn độc
	Tinh tinh				Sống theo đàn
	Gorila				Sống theo đàn

 

* Lưu ý:

+ Chai mông phần da dày lên ở mông khỉ

 

+ Túi má: da ở cổ làm thành túi xông với xoang miệng để trữ thức ăn, khi đi kiếm ăn

3. Vai trò của thú

- Cung cấp thực phẩm: trâu, bò, lợn ..             

- Sức kéo: trâu, bò …

- Cung cấp nguồn dược liệu quý như: sừng, nhung hươu, nai; xương (hổ, gấu …), mật gấu …

- Cung cấp nguyên liệu làm đồ mĩ nghệ: da, lông (hổ, báo …), ngà voi, sừng tê giác, xạ hương …

- Phục vụ du lịch, giải trí: cá heo, khỉ, voi …

- Tiêu diệt 1 số động vật gặm nhấm có hại cho nông, lâm nghiệp: mèo, chồn, cầy …

- Vật thí nghiệm: chuột bạch, khỉ, thỏ …

* Vì có những giá trị kinh tế quan trọng, nên thú đã bị săn bắt, buôn bán  số lượng loài trong tự nhiên đang bị giảm sút  có ý thức và đẩy mạnh phong trào bảo vệ sinh vật hoang dã

- Xây dựng các khu bảo tồn động vật hoang dã, tổ chức chăn nuôi những loài có giá trị kinh tế.

- Trồng cây gây rừng, phủ xanh đồi trọc tạo môi trường sống cho động vật

- Đề ra luật bảo vệ thiên nhiên, nghiêm cấm săn bắt động vật hoang dã, quý hiếm

- Tăng cường tuyên truyền, giao dục mọi người bảo vệ động vật, không săn bắt bừa bãi.

4. Đặc điểm chung của lớp thú

- Là động vật có xương sống có tổ chức cao nhất

- Có lông mao

- Bộ răng phân hóa thành 3 loại: răng cửa, răng nanh và răng hàm

- Sinh sản: thai sinh và nuôi con bằng sữa mẹ.

- Tuần hoàn: tim 4 ngăn, 2 vòng tuần hoàn và máu đi nuôi cơ thể là máu đỏ tươi

- Bộ não phát triển

- Động vật hằng nhiệt

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

Câu 1: Hãy nêu đặc điểm đặc trưng của thú Móng guốc. Phân biệt thú Guốc chẵn và thú Guốc lẻ.

Hướng dẫn trả lời:

- Thú Móng guốc có số lượng ngón chân tiêu giảm, đốt cuối của mỗi ngón có bao sừng bao bọc, được gọi là guốc.

- Thú Móng guốc di chuyển nhanh, vì thường có chân cao, trục ống chân, cổ chân, bàn và ngón chân gần như thẳng hàng, chỉ những đốt cuối của ngón chân có guốc mới chạm đất (diện tích tiếp xúc với đất hẹp).

Phân biệt thú Guốc chẵn và thú Guốc lẻ:

Câu 2: So sánh đặc điếm cấu tạo và tập tính của khỉ hình người với khỉ và vượn. 

Hướng dẫn rả lời:

Đại diện		Đặc điểm cấu tạo			Đời sống
		Chai mông	Túi má	Đuôi
Khỉ		Có chai mông lớn	Có túi má lơn	Đuôi dài	Sống theo đàn
Vượn		Có chai mông nhỏ	Không có túi má	Không có đuôi	Sống theo đàn
Khỉ hình người	Đười ươi	Không có chai mông	Không có túi má	Không có đuôi	Sống đơn độc
	Tinh tinh				Sống theo đàn
	Gorila				Sống theo đàn

Câu 3: Hãy minh họa bằng những ví dụ cụ thể về vai trò của Thú.

Hướng dẫn trả lời:

Phần 4 vai trò của thú

 

Bài tập

• Câu 3 (SGK trang 169)
• Câu 1 (SGK trang 169)
• Câu 2 (SGK trang 169)