BÀI 43: CẤU TẠO TRONG CỦA CHIM BỒ CÂU

I. Lý thuyết

1. Các cơ quan dinh dưỡng

a. Tiêu hóa

 

- Ống tiêu hóa đã phân hóa: miệng \(\rightarrow\)   hầu \(\rightarrow\) thực quản \(\rightarrow\)  diều \(\rightarrow\)  dạ dày tuyến \(\rightarrow\)  dạ dày cơ  \(\rightarrow\)ruột non  \(\rightarrow\)ruột già \(\rightarrow\)  hậu môn.

- Mỗi cơ quan đều đảm nhiệm chức năng riêng  tốc độ tiêu hóa cao hơn.

- Không có răng, thiếu ruột thẳng tích trữ phân.

- Hệ tiêu hóa ở chim bồ câu hoàn chỉnh hơn bò sát vì:

+ Thực quản đã có diều có chức năng: chứa và làm mềm thức ăn trước khi đưa vào dạ dày vì chim không có răng để nghiền nát thức ăn như những động vật khác.

+ Dạ dày phân nhánh thành dạ dày tuyến (tiết dịch tiêu hóa) và dạ dày cơ (co bóp, nghiền nát thức ăn)  tốc độ tiêu hóa cao hơn.

b. Tuần hoàn

 

- Tim có cấu tạo hoàn thiện, có dung tích lớn so với cơ thể.

- Tim 4 ngăn (2 tâm thất và 2 tâm nhĩ), gồm 2 nửa phân tách nhau hoàn toàn, tim thằn lằn chỉ có 3 ngăn (1 tâm thất và 2 tâm nhĩ).

+ Nửa trái chứa máu đỏ tươi

+ Nửa phải chứa máu đỏ thẫm

\(\rightarrow\) máu không bị pha trộn  đảm bảo cho sự trao đổi chất mạnh ở chim.

- Mỗi nửa tim: tâm thất và tâm nhĩ thông với nhau, có van giữ cho máu chỉ chảy theo 1 chiều.

c. Hô hấp

 

- Phổi gồm 1 mạng ống khí dày đặc  bề mặt trao đổi khí rộng

- Phổi nằm sâu trong hốc sườn 2 bên sống lưng  sự thông khí ở phổi nhờ hệ thống túi khí phân nhánh (9 túi) len lỏi vào giữa các hệ cơ quan, trong các xoang rỗng chứa các xương \(\rightarrow\)  giảm khối lượng riêng và giảm ma sát nội quan khi bay.

- Các túi khí ở ngực và bụng phối hợp hoạt động với nhau  không khí đi qua hệ thống ổng khí trong phổi theo 1 chiều  trong phổi không có khí đọng, tận dụng được lượng oxi trong không khí hít vào. \(\rightarrow\)  Phù hợp với nhu cầu oxi cao ở chim khi bay.

 

- Khi đậu, chim hô hấp nhờ sự thay đổi thể tích lồng ngực.

d. Bài tiết và sinh dục

- Bài tiết: có thận sau giống ở bò sát nhưng không có bóng đái.

- Sinh dục:

+ Chim trống có đôi tinh hoàn và ống dẫn tinh

+ Chim mái chỉ có buồng trứng và ống dẫn trứng bên trái phát triển.

2. Thần kinh và giác quan

 

- Thần kinh: bộ não chim phát triển liên quan đến đời sống phức tạp và phạm vi hoạt động rộng.

+ Trong não: não trước (đại não), não giữa (2 thùy thị giác) và não sau (tiểu não) phát triển hơn so với bò sát

- Giác quan:

+ Mắt tinh, có mí thứ 3 rất mỏng  vẫn nhìn được và vẫn bảo vệ được mắt khi bay.

+ Tai có ống tài ngoài nhưng chưa có vành tai.

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

Câu 1: Trình bày dặc điểm hô hấp ở chim bồ câu thể hiện sự thích nghi với đời sống bay.

Hướng dẫn trả lời:

- Hô hấp nhờ hệ thống túi khí hoạt động theo cơ chế hút đẩy tạo nên một dòng khí liên tục đi qua các ống khí trong phổi theo chiều nhất định, nên sử dụng được nguồn ôxi với hiệu suất cao, nhất là trong khi bay.

- Hệ thống túi khí còn làm giảm trọng lượng cơ thể và giảm ma sát nội quan khi bay.

Câu 2: So sánh những điểm sai khác về cấu tạo trong của chim bồ câu với thằn lằn theo bảng sau. Nêu ý nghĩa của sai khác đó ?

Hướng dẫn trả lời :

Ý nghĩa của sự sai khác đó:

- Đảm bảo cho chim bồ câu thích nghi được với môi trường sống phức tạp hơn: vừa ở trên không, vừa ở trên cây. 

- Giữ cho thân nhiệt ổn định, cấu tạo phù hợp với lối sống bay lượn.

- Trứng và con non được chăm sóc và bảo vệ tốt hơn.

- Có ý nghĩa về mặt tiến hóa. 

 

Bài tập

• Câu 1 (SGK trang 142)
• Câu 2 (SGK trang 142)