Cộng đồng chia sẻ tri thức Lib24.vn

Từ ghép

Lý thuyết
Mục lục
* * * * *

Câu 1 (Trang 15 – SGK)

Xếp các từ ghép suy nghĩ, lâu đời, xanh ngắt, nhà máy, nhà ăn, ẩm ướt, đầu đuôi, cười nụ, cây cỏ thành từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập.

Hướng dẫn giải

  • Từ thuộc từ ghép chính phụ bao gồm các từ: lâu đời, xanh ngắt, nhà máy, nhà ăn, cười nụ.
  • Từ thuộc từ ghép đẳng lập bao gồm các từ: suy nghĩ, ẩm ướt, đầu đuôi, chài lưới, cây cỏ.

Câu 2 (Trang 15 – SGK)

Điền thêm tiếng vào sau các tiếng dưới đây để tạo từ ghép chính phụ: bút, thước, mưa, làm, ăn, trắng, vui, nhát.

Hướng dẫn giải

  • Bút chì
  • Thước kẻ
  • Mưa đá
  • Làm việc
  • Ăn tối
  • Trắng tinh
  • Vui vẻ
  • Nhát gan

Câu 3 (Trang 15 – SGK)

Điền thêm tiếng vào sau các tiếng dưới đây để tạo từ ghép đẳng lập: núi, ham, xinh, mặt, học, tươi.

Hướng dẫn giải

  • Núi: núi rừng, núi non.
  • Ham: ham chơi, ham làm.
  • Xinh: xinh đẹp, xinh tươi
  • Mặt: mặt mũi, mặt mày
  • Học: học hành, học bài
  • Tươi: tươi vui, tuoi cười

 

 

 

 

 

 

 

Câu 4 (Trang 15 – SGK)

Tại sao có thể nói một cuốn sách, một cuốn vở mà không thể nói một cuốn sách vở?

Hướng dẫn giải

  • Vì sách, vở là danh từ chỉ sự vật có thể đếm được nên có thể kết hợp với từ chỉ số đếm: Một cuốn sách, một cuốn vở
  • Sách vở là từ ghép đẳng lập không thể kết hợp với số từ, cho nên không thể nói: Một cuốn sách vở.

Câu 5 (Trang 15 – SGK)

  Sử dụng từ điển để tra các từ và trả lời câu hỏi:

a. Có phải mọi thứ có hoa màu hồng đều gọi là hoa hồng không?

b. Em Nam nói: "Cái áo dài của chị em ngắn quá!". Nói như thế có đúng không? Tại sao?

c. Có phải mọi loại cà chua đều chua không? Nói: "Quả cà chua này ngọt quá!" có được không? Tại sao?

d. Có phải mọi loại cá màu vàng đều gọi là cá vàng không? Cá vàng là loại cá như thế nào?

Hướng dẫn giải

a. Không phải mọi thứ hoa có màu hồng đều gọi là hoa hồng. Hoa hồng để chỉ tên một loài hoa, hoa hồng lại được phân ra thành nhiều loại như hoa hồng đỏ, hoa hồng vàng, hoa hồng trắng

b. Em Nam nói “Cái áo dài của chị em ngắn quá!” là hoàn toàn đúng. - Bởi lẽ áo dài  trong câu nói trên là chỉ một loại áo có tà dài, đặc trưng của người phụ nữ Việt Nam để phân biệt với các loại áp phông, áo sơmi

c. Cà chua là một từ ghép chính phụ, chỉ một loại quả để phân loại với các loại cà khác như cà tím, cà pháo. Không phải mọi loại cà chua đề có vị chua.

Vì vậy nói: “Quả cà chua này ngọt quá!” hoàn toàn được.

d. Không phải mọi loại cá có màu vàng đều gọi là cá vàng.

Cá vàng là một loại cá cảnh thường được nuôi trong chậu, hoặc bể cá. Đặc điểm cơ thể của chúng có mắt lồi, thân tròn, ngắn, đuôi rất to đẹp và dài và có nhiều màu sắc khác nhau: đỏ, đen, trắng nhưng phổ biến là màu vàng.

Câu 6 (Trang 15 – SGK) 

 So sánh nghĩa của các từ ghép mát tay, nóng lòng, gang thép (Anh ấy là một chiến sĩ gang thép), tay chân (một tay chân thân tín) với nghĩa của những tiếng tạo nên chúng.

Hướng dẫn giải

  • Hai từ mát tay và nóng lòng ghép từ hai tính từ chỉ cảm giác (mát, nóng) với hai danh từ (tay, lòng). Khi ghép lại, các từ này có nghĩa khác hẳn với nghĩa của các từ tạo nên chúng. 
    • Mát tay: chỉ những người dễ dàng đạt được kết quả tốt và  thành công trong công việc, như trong chăn nuôi, chữa bệnh...
    • Nóng lòng: chỉ tâm trạng của con người, đang sốt ruột, bồn chồn, mong ngóng được biết hay được làm việc gì đó.
  • Các từ gang và thép là những danh từ chỉ vật. Nhưng khi ghép lại, chúng trở thành từ mang nghĩa chỉ phẩm chất, chỉ những con người gan dạ, dũng cảm, kiên cường.
  • Các từ tay và chân cũng vậy. Chúng vốn là những danh từ nhưng khi ghép lại, nó trở thành từ mang nghĩa chỉ một kiểu người thân tín, giúp việc đắc lực.

Câu 7 (Trang 15 – SGK)

Thử phân tích cấu tạo của những từ ghép có ba tiếng máy hơi nước, than tổ ong, bánh đa nem theo mẫu

Hướng dẫn giải

Ta có cách phân tích như sau:

  • Máy hơi nước: Máy là tiếng chính, hơi nước là tiếng phụ, nước phụ cho hơi.
  • Than tổ ong: Than là tiếng chính, tổ ong là tiếng phụ, ong phụ cho tổ.
  • Bánh đa nem: Bánh đa là tiếng chính, nem là tiếng phụ, Trong từ bánh đa thì đa là tiếng phụ cho bánh.

Bài tham khảo thêm

Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng từ láy và từ ghép. Chỉ ra các từ ghép và từ láy được sử dụng.

Hướng dẫn giải

Bài tham khảo 1:

Khi mặt trời vừa rút sau những đỉnh núi phía tây, hoàng hôn bắt đầu buông xuống. Nắng ngày hè chỉ còn nhạt nhòa. Thành phố đượm một màu vàng óng. Lúc này đã quá giờ tan tầm, dòng người và xe cộ vẫn ngược xuôi nhưng đã thưa dần. Đường phố bớt ồn ào, nhộn nhịp. Con đường trở nên rộng lớn và thênh thang hơn. Giữa đường, ngăn cách dòng xe xuôi ngược là một bờ tường rào khoảng năm mười phân. Phía trên là hàng rào lan can sắt màu xanh biếc chạy dọc theo con đường. Hai bên vỉa hè, hàng cây si già cỗi, cành sum suê đang trầm tư ngắm chiều tà. Những cây xà cừ đang rung rinh những lá non xanh mượt. Các em nhỏ ríu rít rủ nhau đi chơi sau một ngày học tập. Các bà mẹ chuẩn bị đi chợ nấu cơm chiều.

=>Từ láy : nhạt nhòa, ồn ào, nhộn nhịp, sum suê,..

=>Từ ghép: đỉnh núi, dòng người, xe cộ, đường phố,..

Bài tham khảo 2: 

Bầu trời buổi sớm thật là trong lành. Ông mặt trời đứng dậy vươn vai sau một giấc ngủ dài bắt đầu ngày mới kéo cỗ xe lửa ban phát ánh nắng xuống khắp thế gian. Những cô mây dậy sớm để lên núi dạo chơi. Các giọt sương long lanh như nhưng viên pha lê quý hiếm, điểm xuyết trên thảm cỏ non. Còn chị gió thì mải miết rong chơi và nô đùa cùng hoa lá. Lũ chim cũng đua nhau ca hát để đón chào một ngày mới.Tất cả đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên thật tươi đẹp

=> Từ láy: long lanh

=> Từ ghép: bầu trời, mặt trời, xe lửa,...

Bài tham khảo thêm

Viết đoạn văn chủ đề tự chọn trong đó có sử dụng từ ghép đẳng lập và từ ghép chính phụ (Ghi ra các từ xuống phía dưới đoạn văn)

Hướng dẫn giải

Bài tham khảo 1:

Thu đã về mang theo cái se lạnh những buổi sớm mai. Bầu trời xanh ngắt không một gợn mây Làn sương mỏng tựa như chiếc khăn von bao trùm khắp ngôi làng. Trên cành cây, những giọt sương còn đọng lại trên cành lá sáng lấp lánh như những viên pha lê, kim cương quý hiếm. Những khóm cúc vàng xòe cánh tỏa hương thơm ngát lan tỏa khắp nơi. Trong vườn, những chùm ổi trĩu quả, chín thơm lừng phả và trong không gian mùi ổi chín dậy lên cái đặc trưng của mùa thu. Khói trắng tỏa ra từ ống khói của các gia đình, ánh lửa bập bùng cháy. Một ngày mới lại bắt đầu trên quê hương em

  • Từ ghép chính phụ: khăn von, xanh ngắt
  • Từ ghép đẳng lập: cúc vàng, khói trắng

Bài tham khảo 2:

Sách chính là người thầy của mỗi con người bởi lượng kiến thức hiểu biết mà sách truyền lại cho chúng ta. Không chỉ mang nguồn tri thức to lớn, việc đọc sách còn vun đắp tình cảm cho chúng ta, dạy ta làm người. Đọc sách ta mới biết nỗi vất vả của người nông dân để làm ra hạt thóc, hạt gạo, nỗi khổ của các cô chú bộ đội trong thời kỳ kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Chính vì vậy, đọc sách rèn cho ta lòng biết ơn. Chính sách và việc đọc sách đã dạy bảo chúng ta thành người tốt. Không chỉ để học tập, việc đọc sách cũng giúp ta giải trí sau những giờ học căng thẳng. Sách cho ta những suy nghĩ về cuộc sống, những cái nhìn mới, những hiểu biết về thế giới xung quanh. Chính vì thế mỗi chúng ta hãy chăm chỉ đọc sách để có thể hoàn thiện bản thân mình hơn.

  • Từ ghép chính phụ: suy nghĩ, chăm chỉ
  • Từ ghép đẳng lập: đọc sách, hạt thóc, hạt gạo

Có thể bạn quan tâm


Có thể bạn quan tâm