Ôn tập phần tiếng Việt lớp 11 học kì 2

Lý thuyết

Câu 1 (Trang 120 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Vì sao nói ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội còn lời nói là sản phẩm của cá nhân?

Hướng dẫn giải

Ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội vì ngôn ngữ có những yếu tố chung cho mọi cá nhân trong xã hội (âm, tiếng, từ, cụm từ cố định...)

- Trong ngôn ngữ có những quy tắc và phương thức cho mọi cá nhân

- Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp chung của cả cộng đồng

Lời nói là tài sản riêng của cá nhân:

- Khi giao tiếp, người nói chỉ sử dụng ngôn ngữ chung để tạo ra lời nói

- Trong lời nói cá nhân có cái riêng biệt: giọng nói, vốn từ vựng, sự sáng tạo nghĩa từ, sáng tạo kết hợp từ, sáng tạo khi sử dụng ngôn ngữ chung.

- Cá nhân có thể tạo ra yếu tố mới theo các quy tắc, phương thức chung

Câu 2 (Trang 120 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Phân tích mối quan hệ hai chiều giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân thể hiện qua việc sử dụng ngôn ngữ để sáng tạo nên hình tượng bà Tú trong bài thơ Thương vợ của Tú Xương.

Hướng dẫn giải

Trong bài Thương vợ, Tú Xương đã xử dụng nhiều yếu tố chung và quy tắc chung của ngôn ngữ toàn dân:

- Các từ trong bài thơ đều là ngôn ngữ chung

- Các thành ngữ của ngôn ngữ chung: một duyên hai nợ, năm nắng mười mưa

- Các quy tắc kết hợp từ ngữ

- Các quy tắc cấu tạo câu: câu tường thuật tỉnh lược chủ ngữ và các kiểu câu cảm thán ở câu thơ cuối

b, Phần cá nhân trong lời nói thể hiện ở:

- Lựa chọn từ ngữ

- Sắp xếp từ ngữ

Câu 3 (Trang 120 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Khái niệm Ngữ cảnh

Hướng dẫn giải

Ngữ cảnh: là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói, đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội được nội dung ý nghĩa lời nói

Câu 4 (Trang 120 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được sáng tác trong bối cảnh như thế nào? Phân tích một số chi tiết cho thấy sự chi phối của ngữ cảnh đối với nội dung và hình thức của câu văn trong bài văn tế.

Hướng dẫn giải

• Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được sáng tác trong bối cảnh: để tế những nghĩa sĩ hi sinh trong trận tập kích đồn quân Pháp ở Cần Giuộc đêm ngày 16 - 12 - 1861. Nghĩa quân giết được tên quan hai Pháp và một số lính thuộc địa, làm chủ đồn hai ngày rồi bị phản công thất bại. Nghĩa quân hi sinh 20 người. 
• Một số chi tiết cho thấy sự chi phối của ngữ cảnh trong bài như:
  • Gươm đeo dùng bằng lười dao phay, cũng chém rớt đầu quan hai nọ.
  • Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho mã tà ma ní hồn kinh; bọn hè trước, lũ ó sau, trối kệ tàu sắt đồng súng nổ.

Câu 5 (Trang 120 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Ghi những nội dung cần thiết (khái niệm, biểu hiện thường gặp ...) về hai thành phần nghĩa của câu vào bảng theo mẫu sau:

Nghĩa sự việc	Nghĩa tình thái

 

Hướng dẫn giải

Nghĩa sự việc	Nghĩa tình thái
- Ứng với sự việc mà câu đề cập tới - Sự việc có thể là hành động, trạng thái, quá trình, tư thế, sự tồn tại, quan hệ... - Do các thành phần chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ, thành phần phụ khác của câu biểu hiện	- Thể hiện sự nhìn nhận, đánh giá, thái độ của người nói - Thái độ, tình cảm của người nói với người nghe - Biểu hiện riêng nhờ từ tình thái

Câu 6 (Trang 121 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Phân tích hai thành phần nghĩa của câu thứ hai trong lời nói của nhân vật bác Siêu ở đoạn trích sau:

Bác Siêu đáp vẩn vơ:

- Hôm nay trong ông giáo cũng có tổ tôm. Dễ họ không phải đi gọi đâu.

(Thạch Lam, hai đứa trẻ)

Hướng dẫn giải

Trong câu nói của bác Siêu:

- Nghĩa sự việc do các thành phần chính biểu hiện “họ không phải đi gọi”

   - Nghĩa tình thái biểu hiện: Từ “đâu” thể hiện ý phân trần, bác bỏ ý nghĩa mong muốn của chị Tí rằng họ sẽ ở trong huyện ra

+ Từ “dễ” thể hiện sự phỏng đoán chưa chắc chắn về sự việc (tương đương với từ có lẽ, hẳn là, chắc hẳn”)

Câu 7 (Trang 121 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Tìm ví dụ để minh họa cho những đặc điểm loại hình của tiếng Việt và ghi vào bảng theo mẫu sau:

Đặc điểm loại hình của tiếng việt	Ví dụ minh họa
1. 2. 3.

 

Hướng dẫn giải

Đặc điểm loại hình của tiếng việt	Ví dụ minh họa
1. Đơn vị ngữ pháp cơ sở là tiếng. Mỗi tiếng về ngữ âm là một âm tiết, còn về mặt sử dụng thì có thể là từ hoặc yếu tố cấu tạo từ 2. Từ không biến đổi hình thái 3. Ý nghĩa ngữ pháp được biểu hiện nhờ trật từ từ và hư từ	- Hôm nay trong ông giáo cũng có tổ tôm. ( Hai đứa trẻ- Thạch Lam) - Cả trời thực, mộng vẫn nao nao theo hồn ta. - Bộ phim này của Mỹ rất hay.

Câu 8 (Trang 121 sgk ngữ văn 11 tập 2)

Lập bảng đối chiếu những đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ báo chí và phong cách ngôn ngữ chính luận theo mẫu sau:

Phong cách ngôn ngữ báo chí	Phong cách ngôn ngữ chính luận
1. 2. 3.

 

Hướng dẫn giải

Phong cách ngôn ngữ báo chí	Phong cách ngôn ngữ chính luận
1. Tính thông tin thời sự 2. Tính ngắn gọn 3. Tính sinh động, hấp dẫn	1. Tính công khai về quan điểm chính trị 2. Tính chặt chẽ trong diễn đạt và suy luận 3. Tính truyền cảm