Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi)

Lý thuyết

Câu 1: Trang 118 sgk Ngữ văn 10 tập 1

Trong bài thơ có nhiều động từ diễn tả trạng thái của cảnh ngày hè. Đó là những động từ nào, trạng thái của cảnh được diễn tả ra sao?

Hướng dẫn giải

Bức tranh mùa hè được sinh động với những từ ngữ mang sắc thái để diễn tả cảnh ngày hè như “ đùn đùn” “ phun”” giương”.  Cảnh ngày hè được miêu tả mang sức sống mãnh liệt tựa như có sức mạnh vô hình nào đó thôi thúc bên trong, sức ống như ứa cằng, tràn đầy khiến cho màu xanh của hòa đùn đùn lên và tán giương bên trong, sức sống như ứa căng, tràn đầy khiến cho màu xanh của hoa hòe phủ rợp tán giương che mát.

Câu 2: trang 118 sgk Tiếng Việt 5 tập 1

Cảnh ở đây có sự hài hòa giữa âm thanh và màu sắc, cảnh vật và con người. Hãy phân tích và làm sáng tỏ

Hướng dẫn giải

Bức tranh ngày hè có sự kết hợp hài hòa giữa âm thanh, giữa cảnh vật với con người. Màu xanh mát của hoa hòe làm nền nổi bật lên sắc đỏ của hoa thạch lựu, tiếng lao xao chợ cá hòa cùng với tiếng ve kêu. Tất cả như đang hòa trộn vào nhau trong không gian đầy sức sống để rồi làm bật lên sự nhộn nhịp của của sống của những ngư dân làng chài.

Câu 3: Trang 118 sgk Tiếng Việt 5 tập 1

Nhà thơ đã cảm nhận cảnh vật bằng những giác quan nào? Qua sự cảm nhận ấy, anh (chị) thấy Nguyễn Trãi là người có tấm lòng như thế nào đối với thiên nhiên?

Hướng dẫn giải

Cảnh ngày hè là tác phẩm tác giả dùng cả tấm lòng ưu ái của Nguyễn Trãi đối với thiên niên. Tác giả không chỉ miêu tả bằng thị như thị giác mà còn miêu tả bằng thính giác, khứu giác. Từ sắc xanh của hòe, sắc đỏ của lựu, tiếng lao xao của chợ cá, tiếng ve kêu râm ran,  những con người làng chài chất phác, tất  cả như đang hòa quyện hài hóa với nhau tạo lên bức tranh thiên nhiên thật êm đềm bình dị.

Câu 4: Trang 118 sgk Ngữ văn 10 tập 1

Hai câu thơ cuối cho ta hiểu tấm lòng của Nguyễn Trãi đối với người dân như thế nào? Âm điệu câu thơ lục ngôn( sáu chữ) kết thúc bài thơ khác âm điệu những câu thất ngôn ( bảy chữ) như thế nào? Sự thay đổi âm điệu như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện tình cảm của tác giả?

Hướng dẫn giải

Hai câu thơ cuối cho ta hiểu tấm lòng của Nguyễn Trãi muốn có cây đàn của vua Thuấn để gảy lên khúc ca sự no ấm, thái bình của người dân. Ông là người luôn canh cánh trong lòng nỗi lo cho dân, cho đất nước. Nhìn thấy dân làng chài trong cảnh yên vui cũng đủ khiến ông yên lòng. Âm điệu những câu thơ lục ngôn ( sáu chữ) kết thúc bài thơ khác âm điệu những câu thơ thất ngôn ( bảy chữ) ở chỗ nó như dồn nén trong câu chữ những tính cảm của ông dành cho nhân dân. Ông ước mơ người dân đất nước ta có cuộc sống no đủ sum vầy hạnh phúc, ấm êm.

Câu 5: Trang 119 sgk Ngữ Văn 10 tập 1

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?

• Lòng yêu thiên nhiên.
• Lòng yêu đời, yêu cuộc sống.
• Khát vọng về cuộc sống thái bình hạnh phúc cho nhân dân.

Từ việc lí giải cách lựa chọn của mình, anh chị hãy làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ.

Hướng dẫn giải

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là lòng yêu đời yêu cuộc sống. Nguyễn Trãi là một người yêu nhiên nhiên,có lòng yêu đời, yêu cuộc sống, luôn hướng lòng mình về nhân dân, quê hương, đất nước. Những câu văn miêu tả chân thực sống động trong " Cảnh ngày hè" đã thể hiện một tình yêu đời yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của Nguyễn Trãi. Ông luôn mong ước người dân không còn nghèo khổ có cuốc sống ấm lo, êm đềm hạnh phúc không phải long đong, lận đận với đói nghèo cùng cực.

Câu 1: Trang 119- sgk Ngữ Văn 10 tập 1

Cảm nhận của anh (chị) về vẻ đẹp của thiên nhiên và tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ

Hướng dẫn giải

Nguyễn Trãi là nhà thơ kiệt xuất của dân tộc ta.Những tác phẩm của ông luôn lưu ấn trong lòng người đọc những ấn tượng khó phai về một hồn thơ mang phong cách rất riêng biệt. " Cảnh ngày hè" là một trong số những tác phẩm đặc sắc đó. Bài thơ là nỗi lòng của một nghệ sĩ, một thi nhân yêu thiên nhiên, yêu cuộc đời, yêu cuộc sống luôn khát vọng một cuộc sống thái bình cho nhân dân. Những câu thơ đầu tiên,tác giả đã làm  nổi bật lên bức tranh ngày hè tràn ngập sắc rực rỡ. Màu xanh mát của hoa hòe-hòe lục kết hợp với sắc đỏ của những quả lựu chín-hạch lưu cùng với ánh hồng của những đóa sen - hồng liên, hòa hợp với nhau lung linh trong nắng chiều vàng rực rỡ. Bức tranh ấy có sự hài hòa về màu sắc và cả âm thanh, mùi vị. Tác giả đã sử dụng cả thị giác, thính giác, vị giác để cảm nhận cảnh vật xung quanh mình.Những từ ngữ "đùn đùn", "giương", "phun", "tiễn", "lao xao", "dắng dỏi" góp phần thể hiện những điều trong lòng tác giả – ước mong được cống hiến cho nhân dân, cho đất nước. Nhiệt huyết đó như muốn phun ra, trào ra và lan tỏa đi khắp nơi. Trong sáu câu thơ này, tác giả đã thay đổi, không đi theo tính quy phạm của văn học phong kiến nữa. Ông miêu tả cảnh ngày hè với những sự vật vô cùng gần gũi với cuộc sống hằng ngày Hai câu cuối của bài thơ đã được tác giả gửi gắm trọn vẹn tâm tư và suy nghĩ của tác giả: "  Dẽ có Ngu cẩm đàn một tiếng/ Dân giàu dủ khắp đòi phương". Hai câu thơ cuối cho ta hiểu tấm lòng của Nguyễn Trãi muốn có cây đàn của vua Thuấn để gảy lên khúc ca sự no ấm, thái bình của người dân. Ông là người luôn canh cánh trong lòng nỗi lo cho dân, cho đất nước. Nhìn thấy dân làng chài trong cảnh yên vui cũng đủ khiến ông yên lòng. Âm điệu những câu thơ lục ngôn ( sáu chữ) kết thúc bài thơ khác âm điệu những câu thơ thất ngôn ( bảy chữ) ở chỗ nó như dồn nén trong câu chữ những tính cảm của ông dành cho nhân dân. Ông ước mơ người dân đất nước ta có cuộc sống no đủ sum vầy hạnh phúc, ấm êm. Qua bài thơ ta thấy được một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, một tấm lòng luôn hướng về quê hương, nhân dân, đất nước.

Bài tham khảo thêm

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi

Hướng dẫn giải

1. Giá trị nội dung

• Bài thơ đã dựng nên bức tranh thiên nhiên đầy màu sắc, đẹp đẽ, thơ mộng và khung cảnh của cuộc sống sinh hoạt bình an, yên ổn. Điều đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và khát vọng xã hội phồn vinh, nhân dân no đủ, đất nước thịnh vượng của người nghệ sĩ hết lòng vì nước, vì dân.
• Đồng thời, bài thơ cũng khắc họa tâm hồn và nhân cách cao thượng, tấm lòng yêu quê hương, yêu đất nước của Nguyễn Trãi. Ngay cả khi đang bị chèn ép, nghi ngờ, Nguyễn Trãi cũng vẫn lo lắng cho nhân dân, vẫn khao khát được cống hiến tài năng, công sức của mình cho dân, cho nước

2. Giá trị nghệ thuật

• Tác giả đã vận dụng một cách sáng tạo thể thơ Đường luật với sự đan xen của câu sáu chữ và câu bảy chữ
• Ngôn ngữ thơ giản dị, trong sáng, gần gũi với khẩu ngữ (lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân) nhưng lại rất giàu cảm xúc và giàu sức gợi
• Bút pháp tả cảnh ngụ tình đặc trưng của văn học trung đại: Miêu tả thiên nhiên, đất trời và cảnh đời sống sinh hoạt của con người để qua đó bộc lộ một cách kín đáo tâm tư, tình cảm, nỗi lòng của mình về con người, về cuôc đời.