Cộng đồng chia sẻ tri thức Lib24.vn

Bài 15 : Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc đấu tranh bảo vệ Cách mạng (1917-1921)

Bài 15: CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA NĂM 1917 VÀ CUỘC ĐẤU TRANH BẢO VỆ CÁCH MẠNG (1927- 1921)


I.  HAI CUỘC CÁCH MẠNG Ở NƯỚC NGA NĂM 1917.

1. Tình hình nước Nga trước cách mạng:

- Sau cuộc cách mạng dân chủ tư sản 1905 - 1907 thất bại, nước Nga vẫn là đế quốc quân chủ chuyên chế, đứng đầu là Nga hoàng Ni-cô-lai II

Nga hoàng Nicholas II
Nga hoàng Nicholas II

-  Năm 1914 Nga Hoàng Ni-cô-lai II đẩy nhân dân vào cuộc chiến tranh đế quốc, gây nên những hậu quả nghiêm trọng cho đất nước.
-  Các tầng lớp nhân dân chịu đựng mọi nỗi khổ. Phong trào phản đối chiến tranh, đòi lật đổ chế độ Nga Hoàng lan rộng khắp nơi

- Chính phủ Nga hoàng bất lực, không còn khả năng tiếp tục thống trị được nữa.

Tình cảnh những người nông dân Nga đầu thế kỉ XX
Tình cảnh những người nông dân Nga đầu thế kỉ XX

 

2. Cách mạng tháng Hai năm 1917

* Diễn biến

- Tháng 2 - 1917, cách mạng đã bùng nổ ở Nga.

-  Mở đầu là cuộc biểu tình ngày 23- 2 (8-3) của 9 vạn nữ công nhân ở Pê-tơ-rô-grát.

-  Ba ngày sau tổng bãi công được sự hưởng ứng của công nhân.
-  27- 2 do Đảng Bôn sê vích lãnh đạo, công nhân chuyển từ tổng bãi công thành khởi nghĩa vũ trang, binh lính ngả theo cách mạng, quân khởi nghĩa chiếm các công sở, bắt các tướng tá của Nga hoàng. Chế độ quân chủ chuyên chế bị lật đổ.

Cuộc tổng bãi công ở Pê -tơ - rô - grát tháng 2 - 1917
Cuộc tổng bãi công ở Pê -tơ - rô - grát tháng 2 - 1917


* Kết quả:
-  Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai đã lật đổ chế độ Nga Hoàng.
- Hai chính quyền song song tồn tại: các Xô viết gồm đại biểu công nhân, nông dân, binh lính và chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và đại địa chủ tư sản hóa.
* Tính chất của Cách mạng tháng Hai là cuộc cách mạng dân chủ tư sản, lật đổ chế độ Nga Hoàng.

3. Cách mạng tháng Mười năm 1917

*Hoàn cảnh: Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai năm 1917 mặc dù đã lật đổ chế độ Nga hoàng, song nước Nga lại tồn tại hai chính quyền song song (các Xô viết gồm đại biểu công nhân, nông dân, binh lính và chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và đại địa chủ tư sản hóa).

- Hơn nữa, khi đó Chỉnh phủ lâm thời vẫn theo đuổi cuộc chiến tranh đế quốc, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của quần chúng nhân dân.

=> Đảng Bôn-sê-vích quyết tâm dùng bạo lực lật đổ Chính phủ lâm thời, chấm dứt tình trạng hai chính quyền song song tồn tại.

* Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa vũ trang ở Pê trô grat
- Ngày 7- 10- 1917 Lê-nin bí mật từ Phần Lan về Pê trô grat chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.
- Ngày 24- 10 Lê-nin đến điện Xmô - nưi trực tiếp chỉ huy cuộc khởi nghĩa … Đến đêm, khởi nghĩa đã chiếm toàn bộ Pê-  trô - grat, bao vây Cung điện mùa đông
- Ngày  25-10- 1917 ( 7- 11), Cung điện mùa đông bị chiếm, Chính phủ lâm thời tư sản sụp đổ.

Cuộc tấn công Cung điện Mùa Đông
Cuộc tấn công Cung điện Mùa Đông


-  Đầu năm 1918 Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga thắng lợi hoàn toàn.

* Tính chất của Cách mạng tháng Mười: cuộc cách mạng vô sản đầu tiên trên thế giới lật đổ Chính phủ lâm thời tư sản.

II. CUỘC ĐẤU TRANH XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ THÀNH QUẢ CÁCH MẠNG. Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA NĂM 1917.

1. Xây dựng chính quyền Xô Viết

-  Đêm 25- 10 tại Đại hội Xô Viết toàn Nga lần II thông qua
          +  Tuyên bố thành lập chính quyền Xô Viết do Lê nin đứng đầu.
          +  Thông qua 2 sắc lệnh:

  • “Sắc lệnh hòa bình”:  đáp ứng mong muốn hòa bình, chấm dứt chiến tranh của đại đa số nhân dân lao động.
  • “Sắc lệnh ruộng đất” đem lại hơn 150 triệu ha ruộng đất cho nông dân, đáp ứng nguyện vọng thiết thực cho nông dân.
Lãnh tụ Lê-nin tuyên bố thành lập Chính quyền Xô viết Nga tại Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai, ngày 7-11-1917, tại Điện Smolny.
Lãnh tụ Lê-nin tuyên bố thành lập Chính quyền Xô viết Nga
tại Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai, ngày 7-11-1917, tại Điện Smolny.

-  Thực hiện:
          + Xóa bỏ đẳng cấp xã hội và đặc quyền của giáo hội.
          + Thực hiện nam nữ bình quyền, quyền tự quyết của các dân tộc.
          + Nhà Nước nắm các ngành kinh tế then chốt: ngân hàng, ngoại thương, đường sắt.
          + Giao cho công nhân kiểm soát sản xuất, quản lý xí nghiệp nhà máy.
-  Nga kí hòa ước Bơ-rét Li-tốp với Đức (3- 1918) nhằm rút nước Nga ra khỏi chiến tranh thế giới thứ nhất, để có thời gian hòa hoãn củng cố chính quyền, xây dựng quân đội và khôi phục kinh tế

2. Chống thù trong giặc ngoài.

Lược đồ nước nga chống thù trong giặc ngoài (1918 - 1920)
Lược đồ nước Nga chống thù trong giặc ngoài (1918 - 1920)

-  Năm 1918 chính quyền Xô Viết bị liên quân 14 nước đế quốc bao vây 4 phía, tình hình rất nghiêm trọng.

- Trong suốt 3 năm (1918 - 1920), nước Nga đã tiến hành cuộc chiến tranh cách mạng chống thù trong giặc ngoài với điều kiện vô cùng khó khăn, gian khổ.

=> Chính quyền Xô viết đã thực hiện chính sách Cộng sản thời chiến.


*Nội dung chính sách Cộng sản thời chiến.
- Quốc hữu hóa toàn bộ xí nghiệp.
- Trưng thu lương thực của nông dân.
-  Nhà nước nắm độc quyền quản lý phân phối lương thực, thực phẩm.
- Thi hành chế độ lao động bắt buộc.
*Tác dụng: đã động viên sức người sức của, đưa nhân dân Xô viết vượt qua cơn hiểm nghèo. Năm 1920, Hồng quân đã đánh tan nội phản và ngoại xâm, bảo vệ và giữ vững Nhà nước Nga Xô Viết
*Vì sao Nhân dân Xô Viết bảo vệ được thành quả của Cách mạng tháng Mười?
- Do sức mạnh và sự ủng hộ của nhân dân.
- Lòng yêu nước dưới chế độ mới được phát huy mạnh mẽ.
- Chính sách cộng sản thời chiến được mang ra thực hiện có hiệu quả.
-  Hồng Quân chiến đấu dũng cảm.
- Chỉ huy quân sự tài ba của nhà lãnh đạo Xô Viết.

3. Ý nghĩa lịch sử cách mạng Tháng Mười

-  Đối với nước Nga:
+ Làm thay đổi hoàn toàn vận mệnh đất nước và số phận hàng triệu con người Nga.
+ Đưa những người lao động lên chính quyền, xây dựng chế độ mới – chế độ xã hội chủ nghĩa.
-  Đối với thế giới:
+ Dẫn đến biến đổi lớn lao trên thế giới.
+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản, nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức.
+ Tạo ra những điếu kiện thuận lợi cho sự phát triển của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, phong trào giải phóng dân tộc ở nhiều nước.

 

* HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI

1.  Em hãy nêu tác động của cuộc cách mạng 1905-1907 đối với nước Nga ?

Trả lời :

Tác động của cuộc cách mạng 1905-1907 đối với nước Nga :

- Đã giáng một đòn nặng nề vào nền thống trị của địa chủ và tư sản

- Làm suy yếu chế độ Nga hoàng

2. Sau cuộc cách mang dân chủ tư sản 1905-1907, nước Nga có những thay đổi nào ?

Trả lời :

Sau cuộc cách mang dân chủ tư sản 1905-1907, nước Nga vẫn là một chế độ quân chủ chuyên chế, đứng đầu là Nga hoàng No-cô-lai II. Chế độ Nga hoàng đã thực hiện chính sách thống trị tàn bạo đối với nhân dân.

3. Em hãy cho biết thái độ của Nga hoàng khi Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918) nổ ra ?

Trả lời :

Khi Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ vào năm 1914, Nga hoàng đã tham gia chiến tranh và đã đẩy nhân dân Nga vào cuộc chiến tranh đế quốc, gây nên những hậu quả nghiêm trọng cho đất nước : kinh tế suy sụp, quân đội thiếu vũ khí và lương thực, liên tiếp thua trận, mất đất,...

4. Đời sống của các tầng lớp nhân dân Nga trước Cách mạng tháng Mười năm 1917 như thế nào ?

Trả lời :

Đời sống của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là nông dân, công nhân Nga và hơn 100 dân tộc trong chế độ quốc Nga rất khổ cực. Mọi nỗi khổ đè nặng lên vai họ

- Nông dân Nga bị địa chủ và phú nông cướp đoạn ruộng đất để sản xuất, bị bóc lột hết sức nặng nề và tàn bạo

- Chủ nghĩa tư bản Nga phát triển nhanh, song lại bị chế độ Nga hoàng kìm hãm.

5. Quan sát hình 52 (SGK trang 76), "Những người nông dân Nga đầu thế kỉ XX", em có nhận xét gì về tình cảnh lao động của họ ?

Trả lời :

Phương tiện canh tác của nông dân Nga còn rất lạc hậu, thô sơ, lao động thủ công là chủ yếu. Họ dùng sức kéo của mình thay trâu bò, máy móc. Phần lớn phụ nữ phải làm việc ngoài đồng thay nam giới bởi hầu hết nam giới đều ra mặt trận.

6. Em hãy giới thiệu một số nét về đế quốc Nga cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX ?

Trả lời :

- Cuộc cải cách nông nô năm 1861 có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản Nga phát triển nhưng kết quả còn hạn chế vì nhiều tàn dư của chế độ nông nô lạc hậu. Đầu thế kỉ XX, nước Nga trở thành một đế quốc phong kiến quân phiệt. Mâu thuẫn giai cấp trong nước đặc biệt gay gắt và phức tạp. Ngoài mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản, còn mâu thuẫn giữa địa chủ, quý tộc tư sản với nông dân, giữa đế quốc Nga với các dân tộc thuộc địa...

- Sự thất bại của Nga trong cuộc chiến tranh Nga - Nhật làm cho nền kinh tế chính trị, xã hội lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng. Từ tháng 11-1904, phong trào phản chiến đã nổ ra khắp nơi. Khắp nước Nga vang lên khẩu hiệu : "Đánh đổ chế đọ chuyên chế!", "Đả đảo chiến tranh"

7. Em hãy nhận xét chung về tình hình nước Nga vào đầu thế kỉ XX ?

Trả lời :

Tình hình chung của nước Nga vào đầu thế kỉ XX :

- Đời sống của các tầng lớp nhân dân lao động rất khổ cực, mâu thuẫn giữa các tầng lớp nhân dân lao động với chế độ Nga hoàng trở nên gay gắt.

- Phong trào phản đối chiến tranh, đòi lật đổ chế độ Nga hoàng lan rộng khắp mọi nơi

- Chính phủ Nga hàng ngày càng trở nên bất lực, không còn khả năng tiếp tục thống trị được nữa

8. Quan sát hình 53 (SGK trang 77), cuộc tổng bãi công ở Pê-tơ-rô-grat (tháng 2 - 1919), cho biết lực lượng chính tham gia cuộc tổng bãi công là những ai ?

Trả lời :

Lực lượng chính tham gia cuộc tổng bãi công là công nhân, binh lính

9. Nêu diễn biến chính của Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Nga ?

Trả lời :

- Mở đầu là cuộc biểu tình ngày 23-3 (8-3) của 9 vạn nữ công nhân ở Pê-tơ-rô-grat (nay là Xanh Pê-tec-bua).

- Ba ngày sau, cuộc tổng bãi công bắt đầu với sự hướng dẫn của công nhân toàn thành phố

- Ngày 27-2 (12-3), dưới sự lãnh đạo của Đảng Bôn - sê - vích, công nhân đã chuyển từ tổng bãi công chính trị thành khởi nghĩa vũ trang. Binh lính được giác ngộ đã ngả theo cách mạng. Quân khởi nghĩa chiếm các công sở, bắt các tướng tá của Nga hoàng. Chế độ quân chủ chuyên chế đã bị lật đổ.

- Phong trào cách mạng diễn ra trong khắp cả nước, khắp nơi quần chúng nổi dậy bầu ra các Xô viết, bao gồm đại biểu công nhân, nông dân và binh lính. Cùng thời gian đó, giai cấp tư sản cũng thành lập Chính phủ lâm thời gồm đại biểu tư sản và đại địa chủ tư sản hóa. Cách mạng dân chủ tháng Hai đã thắng lợi ở Nga.

10. Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Nga đã làm được những việc gì ?

Trả lời :

Cách mạng đã lật đổ chế độ Nga hoàng, quyền lực được chuyển sang Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và các Xô viết của công - nông - binh, thực hiện thành công một phần nhiệm vụ của cách mạng tư sản.

11. Vì sao sau khi Cách mạng tháng Hai kết thúc, Lê Nin và Đảng Bôn - sê - vic lại tiếp tục làm cách mạng ?

Trả lời :

- Cách mạng tháng Hai tuy đã lật đổ chế độ Nga hoàng, thực hiện thành công một phần nhiệm vụ cách mạng tư sản, song ở nước Nga lúc này lại diễn ra cục diện chính trị đặc biệt, đó là tình trạng hai chính quền song song tồn tại - Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản (vẫn đang theo đuổi cuộc chiến tranh đế quốc, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của quần chúng nhân dân ) và chính quyền của các Xô viết đại biểu công nhân, nông dân và binh lính.

- Trong tình hình cục diện chính trị như vậy, Lê - nin và Đảng Bôn -sê-vích buộc phải chuẩn bị kế hoạch tiếp tục làm cách mạng, dùng vũ lực lật đổ chính phủ lâm thời, chấm dứt tình trạng hai chính quyền song song tồn tại.

12. Em cho biết tình hình nước Nga sau Cách mạng tháng Hai năm 1917 ?

Trả lời :

- Sau Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai 1917, chế độ Nga hoàng đã bị lật đổ, song cục diện chính trị đặc biệt lại diễn ra ở Nga, hai chính quyền song song tồn tại - Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và chính quyền của các Xô viết đại biểu công nhân, nông dân và binh lính.

- Chính phủ lâm thời vẫn đang theo đuổi cuộc chiến tranh đế quốc, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của quần chúng nhân dân

13. Kế hoạch chuẩn bị cách mạng của Lê - Nin và Đảng Bôn - sê - vic như thế nào ?

Trả lời :

Đầu tháng 10, không khí cách mạng bao trùm khắp nước Nga :

- Ngày 7-10 (20-10), Lê - nin bí mật rời Phần Lan về Pê-tơ-rô-grat, trực tiếp chỉ đạo công việc chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.

- Những đội cận vệ được thành lập. Kế hoạch khởi nghĩa được vạch ra cụ thể, chu đáo và được quyết định hết sức nhanh chóng.

14. Trình bày diễn biến chính và kết quả của cuộc khởi nghĩa vũ trang ở Pê-tơ-rô-grat  ?

Trả lời :

- Đêm 24-10 (6-11), Lê - nin đến điện Xmô-nưi trực tiếp chỉ huy cuộc khởi nghĩa

- Ngay đêm đó, quân khởi nghĩa đã chiếm được toàn bộ Pê-tơ-rô-grat và bao vây Cung điện Mùa Đông, nơi ẩn náu cuối cùng của Chính phủ tư sản.

- Đêm 25-10 (7-11), Cung điện Mùa Đông bị chiếm, các bộ trưởng của Chính phủ bị bắt, Chính phủ lâm thời tư sản bị sụp đổ hoàn toàn.

15. Quan sát hình 54 (SGK trang 78) - "Cuộc tấn công Cung điện Mùa Đông", em cho biết địa điểm, quy mô của Cung điện Mùa Đông ?

Trả lời :

Cung điện Mùa Đông là một tòa cung điện nguy nga, đã trở thành biểu tượng cho sự thống trị chuyên chế của Nga hoàng qua nhiều đời. Đây là một công trình kiến trúc có chiều dài 200m, rộng 160m, cao 20. Hệ thống phòng thủ kiên cố và lực lượng phòng thủ dày đặc nên việc đánh chiếm Cung điện Mùa Đông rất khó khăn.

16. Vì sao nước Nga năm 1917 lại có hai cuộc cách mạng ?

Trả lời :

Năm 1917, nước Nga có hai cuộc cách mạng là vì :

- Cuộc cách mạng thứ nhất bùng nổ tháng Hai 1917 đã lật đổ chế độ Nga hoàng và dẫn tới tình trạng hai chính quyền song song tồn lại là Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và chính quyền của các Xô viết đại biểu công nhân, nông dân và binh lính. Đây là cuộc cách mạng dân chủ tư sản.

- Cuộc cách mạng thứ hai do Lê - nin và Đảng Bôn-sê-vích Nga vạch kế hoạch và lãnh đạo thực hiện thắng lợi, lật đổ Chính phủ lâm thời tư sản, thiết lập chính quyền thống nhất toàn quốc Xô - viết. Đó là cuộc cách mạng vô sản đầu tiên trên thế giới.

17. Lập bảng tóm tắt về thành phần lãnh đạo, lực lượng tham gia, nhiệm vụ và tính chất của hai cuộc cách mạng : Cách mạng tháng Hai và Cách mạng tháng Mười ở Nga ?

Trả lời :

Nội dung Cách mạng tháng Hai Cách mạng tháng Mười
Lãnh đạo Đảng Bôn - sê - vích  Lê-nin và Đảng Bôn - sê - vích 
Động lực chính Công nhân, nông dân, binh lính Công nhân, nông dân, binh lính
Nhiệm vụ  Lật đổ chính phủ Nga  Lật đổ chính phủ lâm thời tư sản
Tính chất  Cách mạng dân chủ tư sản Cách mạng vô sản

18. Nêu ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười Nga ?

Trả lời :

- Cách mạng tháng Mười Nga đã làm thay đổi hoàn toàn vận mệnh đất nước Nga. Lần đầu tiên những người lao động lên nắm chính quyền, xây dựng chế độ xã hội mới - chế độ xã hội chủ nghĩa trên một đất nước rộng lớn

- Cách mạng tháng Mười đã dẫn đến những thay đổi to lớn trên thế giới, cổ vũ mạnh mẽ và tạo ra những điều kiện thuận lợi cho cuộc đấu tranh giải phóng của giai cấp vô sản và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.

19. Vì sao Giôn Rít - nhà văn Mĩ đặt tên cuốn sách là " Mười ngày rung chuyển thế giới" ?

Trả lời :

Giôn Rít đặt tên cho cuốn sách của mình là "Mười ngày rung chuyển thế giới" vì tác động của Cách mạng tháng Mười đối với thế giới, làm thay đổi cục diện thế giới - chế độ mới, nhà nước mới ra đời với lãnh thổ rộng lớn chiếm diện tích 1/6 thế giới, làm cho các nước đế quốc hoảng sợ. Đồng thời, cuộc cách mạng này cũng để lại nhiều bài học quý báu cho cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức trên thế giới.

20. Lập bảng thống kê các sự kiện chính của Cách mạng tháng Mười ?

Trả lời

Thời gian Sự kiện
24-10-1917 Khởi nghĩa vũ trang ở Pê-tơ-rô-grát
25-10-1917 Quân khởi nghĩa đánh chiếm Cung điện Mùa Đông. Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười thắng lợi
Đêm 25-10 Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai khai mạc và thông qua sắc lệnh hòa bình và sắc lệnh ruộng đất.

Bài tập

Có thể bạn quan tâm